«چند متر مکعب عشق»؛ بازنمایی دردهای ملت افغان در بستر عشقی استعلایی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در سومین شب محفل سینما انقلاب، نشست نقد و بررسی فیلم «چند متر مکعب عشق» با حضور محسن فاطمی، فوق تخصص روانشناسی از دانشگاه هاروارد و احمد نادری، استاد دانشگاه تهران شب گذشته در حاشیه سومین هم‌اندیشی متفکران و سینماگران انقلاب اسلامی در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد.

در ابتدای این نشست حسین فاطمی با اشاره به وجود طیف‌های مختلفی از عشق و محبت در فیلم‌های سینمایی گفت:‌ برخی از سینماگران به لایه‌های زمینی و فرشی عشق توجه می‌کنند که در غرب این نوع فیلم‌ها بیشتر ساخته می‌شود و بعضی فیلم‌ها نیز به محبت به عنوان یک عامل بسیار عمیق انسانی و الهی توجه می‌کنند که در روانشناسی نیز یکی از نیازهای مهم سینما را نیاز به دوست داشتن محسوب می‌شود. لایه دیگری از محبت که در کمتر فیلمی دیده می‌شود عشق استعلایی است که در این فیلم در برخی از صحنه‌ها کارگردان سعی داشته است این نوع عشق را به نمایش بگذارد.

فاطمی در ادامه گفت: زمانی که از عشق و محبت صحبت می‌کنیم به صورت فطری، احساسات انسان درگیر می‌شود. زمانی که به بعد عاشقانه فیلم توجه می‌کنیم حتی عنوان فیلم نیز به کمّی‌ کردن عشق می‌پردازد که این مسئله از بعد روان تحلیلی قابل بررسی است. از جنبه روان‌پویشی ما دو خود داریم: خود اول و خود دوم خود اول همان خودی است که با خوردن، آشامیدن و کارهای روزمره زندگی همراه است. خود دوم همان خود استعلایی است که به عالم بالا و غیب توجه دارد که این خود دوم معمولا برای خود اول ارائه نمی‌شود، چون خود اول به شدت درگیر مسائل زمینی است. در بعد ناخوادآگاه این فیلم دختر را به خودِ دوم معرفی می‌کند که در کنار خودِ اول، که همان جمعیت افغانی‌ها هستند، پیام‌آور یک رابطه استعلایی است.

وی افزود: اگر از بعد روان‌تحلیلی به بررسی فیلم بپردازیم، صحنه نماز خواندن پدر و دختر دو بار تکرار می‌شود که از مناظر مختلف قابل بررسی است. اول منظر رجلیت در مقابل تانیث است و دیگری تقابل دنیای درون و بیرون است.

این استاد دانشگاه گفت: در علم روانشناسی فرهنگی دو نوع فرهنگ تعریف می‌شود. یکی فرهنگ با بستر پایین مثل فرهنگ‌های اسکاندیناوی و دیگری فرهنگ‌های با بستر بالا مثل فرهنگ‌های خاورمیانه‌ای است. در تعامل بین دختر و پسر رد و بدل شدن غذا و لباس را می‌بینیم که از لحاظ نشانه‌شناسی لایه دیگری در کنار لایه ظاهری به نمایش می‌گذارد که نشان از همان فرهنگ با بستر بالا را دارد و دختر با انجام دادن این کارها عشق خود را به نمایش می‌گذارد و از گفتن جمله «دوستت دارم» امتناع می‌کند.

در ادامه مراسم احمد نادری گفت: برای عشق می‌توان لایه‌های مختلفی در نظر گرفت که برخی می‌گویند باید از عشق زمینی شروع کنیم و به عشق الهی برسیم. در این فیلم کارگردان توانسته است که یک تجربه ماورایی و فارغ از مسائل زمینی از عشق را به نمایش بگذارد. البته به نظر من موضوع اصلی فیلم مسائل و مشکلات زندگی افغانی‌ها در ایران است که فیلم‌ساز سعی کرده آن را در یک بستر عاشقانه مطرح کند. متاسفانه رفتاری که با افغانی‌ها در ایران صورت می‌گیرد بسیار ناراحت کننده است و دور از شان آنهاست.

وی افزود:‌ فارغ از مسائل انسانی و ایدئولوژیک از دید منافع ملی هم رفتار ما با افغانی‌ها اشتباه است. چون زمانی که اینها به کشور خود باز می‌گردند می‌توانند نماینده فرهنگ ایرانی باشند و از ایران حمایت کنند.

نادری افزود: به مسئله حضور افغانی‌ها در ایران تاکنون در سینما به اینگونه پرداخته نشده بود. اولین بار خالد حسینی با رمان بادبادک‌باز توانست توجهات زیادی را پیرامون موضوع افغانستان معطوف کند. در برخورد با مهاجران افغانی یک دوگانه داریم در واقع در شعارهایمان حرف از دفاع از مظلومان و مسلمانان می‌زنیم ولی در واقع با آنها برخورد بدی انجام می‌دهیم که این نشان‌دهنده وجود یک نوع نژادپرستی در ملت ایران است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این فیلم باعث نزدیکی دو ملت ایران و افغانستان می‌شود گفت: افغانی‌ها قبل از حمله شوروی هم ملت ضعیفی بودند و تا امروز و بعد از حضور طالبان نیز وضعیت خوبی ندارند. نحوه بازنمایی زندگی افغانی‌ها در این فیلم به خوبی به نمایش درآمده بود به نظرم ممکن است که این فیلم موجب نزدیکی دو ملت نشود ولی یک رویکرد واقع‌گرایانه نسبت به مسائل افغانستان داشت.

نادری در پایان گفت: به نظرم فضای کلی سینمای ایران سیاه است و مورد پسند جشنواره‌های خارجی است. در رابطه با این فیلم نیز هم امیدوارکننده نبود چون یک واقعیت تلخ از جامعه را نشان می‌داد. البته صحنه‌های پر از امید و نشاط در برخی از سکانس‌های فیلم به نمایش در آمده بود.

انتهای پیام/