گلایه از مانع‌تراشی روشنفکران غربزده در مراکز علمی/ احتمال برگزاری کنگره در کشوری خارجی
خبرگزاری تسنیم: رئیس مرکز علوم انسانی اسلامی صدرا گفت: متاسفانه روشنفکران غربزده مانع می‌شوند از اینکه مباحث علوم انسانی اسلامی به سهولت در فضاهای علمی مطرح شود و مورد بررسی قرار گیرد. این یکی از موانع پیشبرد علوم انسانی اسلامی در کشور ما است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلامی رضا غلامی، رئیس مرکز علوم انسانی اسلامی صدرا و رئیس شورای سیاست‌گذاری دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی است. این کنگره که در 2 روز 27 و 28 آبان با مشارکت بسیاری از مراکز علمی کشور در تهران و قم برگزار شود، یکی از مهمترین اتفاقات علمی و پژوهشی کشور در زمینه اسلامی‌سازی علوم انسانی است. به بهانه برگزاری این کنگره گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام غلامی انجام شده که در ادامه می‌خوانید؛
*تسنیم: آقای غلامی دلایل و ضرورت‌هایی که باعث شد مرکز علوم انسانی اسلامی صدرا با مشارکت دیگر مراکز علمی و تحقیقاتی تصمیم به برگزاری کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی گرفت چه بوده و این کنگره چه ویژگی‌هایی دارد؟
حجت‌الاسلام غلامی: بسم الله الرحمن الرحیم- همانطور که مستحضر هستید تحول بنیادین در علوم انسانی یکی از دغدغه‌های مهم استادان حوزه و دانشگاه حتی از پیش از وقوع پیروزی انقلاب اسلامی بوده و به همین جهت در سال‌های گذشته فعالیت‌ها زیادی در این زمینه انجام شده است. ما هر چقدر که از عمر انقلاب می‌گذرد و موضوع پیشرفت علمی در کشورمان جدی‌تر می‌شود، احساس نیاز بیشتری به تحول بنیادین در علوم انسانی می‌کنیم، به همین منظور باید اقدامات متنوعی هم به شکل رسمی و هم به شکل خودجوش در کشور انجام شود.
یکی از این اقدامات که به نظر ما می‌تواند از موثرترین اقدامات هم باشد طراحی و برگزاری کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی است که دبیرخانه دائمی آن از سال گذشته تاسیس شده است. اولین دوره کنگره سال گذشته با توفیقات خوبی برگزار شد و امسال هم 27 آبان ماه دومین کنگره را در تهران خواهیم داشت.
در این کنگره 10 کمیسیون تخصصی با مسئولیت مراکز علمی و تحقیقاتی مختلف فعال هستند و قرار است امسال در دومین دوره نزدیک به 50 مقاله برگزیده که همگی در سطح علمی و پژوهشی پیش‌بینی شده‌اند قرائت شود و با حضور استادان و همچنین مدیریت هیئت رئیسه این مراکز مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
*تسنیم:کنگره علوم انسانی اسلامی، یک کنگره بین‌المللی است، چند کشور غیر از ایران در این کنگره شرکت دارند و اگر مایلید نام چند کشور را هم ذکر کنید؟
حجت‌الاسلام غلامی: ما با توجه به سختگیری‌هایی که در خصوص پذیرش مقالات خارجی داشتیم، با بررسی‌های انجام شده از 6 کشور مقاله پذیرفتیم و مهمانانی از این کشورها، امسال برای ارائه مقالات خودشان در کنگره حضور خواهند داشت البته تعدای از دانشمندان و پژوهشگران خارجی هم اعلام کرده‌اند که به عنوان مستمع و استفاده کننده از کنگره امسال به ایران می‌آیند اما کسانی که به ارائه مقاله می‌پردازند از 6 کشور هستند؛ از کشورهایی نظیر کانادا، مالزی، اندونزی، پاکستان، و ...
*تسنیم:ویژگی این دوره از کنگره نسبت به دیگر کنگره‌هایی که با موضوعات مرتبط در کشور برگزار می‌شود، چیست؟
حجت‌الاسلام غلامی: کنگره علوم انسانی اسلامی هم در گستردگی و هم در قلمرو وسیع و تنوع موضوعاتی که در آن مطرح می‌شود تقریبا با همه کنگره‌های مشابه‌اش متمایزز است. همچنین مشارکتی بودنش این کنگره به آن ویژگی‌هایی داده که در دیگر کنگره‌ها نمی‌توان سراغ گرفت؛ یعنی مدیریت‌اش به عهده یک مرکز تحقیقاتی صرف نیست، بلکه بیست و چند مرکز علمی و تحقیقاتی مدیریت این کار را بر عهده دارند و کار بین آن‌ها تقسیم شده است.
از دیگر وجوه تمایز این کنگره با دیگر کنگره‌های کشور سطح و کیفیت علمی و پژوهشی آن است. این کنگره کاملا علمی و پژوهشی تعریف شده و با هماهنگی‌هایی که از گذشته با وزارت علوم و تحقیقات و فناوری داشتیم به مقالات این کنگره تائیدیه علمی و پژوهشی اعطا شده و در آینده هم اعطا می‌شود.
*تسنیم: با توجه به اینکه این کنگره بین‌المللی است، چقدر توانسته بازخورد بین‌المللی داشته باشد؟ منظورم در یک سطح وسیع جهانی است؛ ارتباطات شما با کشورهای دیگر جهان اسلام و میزان مشارکت آن‌ها از دغدغه جهانی اندیشمندان اسلامی برای تحول در بنیاد علوم انسانی پذیرفته شده خبر می‌دهد یا اینکه این موضوع چندان هم دغدغه نیست؟
حجت‌الاسلام غلامی: البته ایده علوم انسانی اسلامی در جهان اسلام یک ایده قدیمی است و خیلی از استادان متعهد در دانشگاه‌های دیگر کشورها این موضوع را دنبال می‌کردند. حتی پیش از انقلاب اسلامی هم این بحث در کشورهای دیگر مطرح بوده و نظریاتی در این زمینه مطرح شده است. اما با پیروزی انقلاب اسلامی ما در نظریه‌پردازی و نوآوری در این بحث به نوعی از آن‌ها جلو زدیم و سبقت گرفتیم. امروز با قطعیت می‌شود گفت که دانشمندان ما در علوم انسانی از بسیاری از متفکران بنام جهان اسلام در این حوزه، جلوتر هستند و بحث‌هایشان به مراتب از استحکام و پختگی و کارآمدی بیشتری برخوردار است.
اما از آنجا که این موضوع منحصر به ایران نیست، لازم است که بین متفکران ایرانی و غیرایرانی ارتباط و تعامل علمی دائم برقرار باشد. به ذهن ما می‌رسد که این کنگره یکی از میدان‌های مساعد برای برقراری این ارتباط و تعامل است. تا حدی این امر صورت گرفته و ارتباطات خوبی میان دانشمندان و پژوهشگران دنیای اسلام ایجاد شده است. یعنی چون دبیرخانه دائمی داریم و در طول سال مستمرا این دبیرخانه فعال است و ارتباط‌گیری می‌کند، خیلی از اعضای شورای علمی این کنگره در کنفرانس‌های مهم بین‌المللی مرتبط با این موضوع شرکت می‌کنند و یا اینکه مهمانانی در طول سال می‌آیند و ما پذیرای آن‌ها هستیم.
تصورم این است که تاثیرات خوبی در خصوص ایجاد ارتباطات بین‌المللی داشته‌ایم. همچنین توانسته‌ایم در بحث ضرورت تحول علوم انسانی و احیاء علوم انسانی اسلامی هم در کشور خودمان و هم در سطح بین‌المللی گام‌های موثری برداریم. زیرا متاسفانه این موضوع در سال‌های گذشته به تدریج به حاشیه رفته بود و همه این تلاش‌ها باعث شده دوباره این بحث به طور جدی مطرح شود.
از سوی دیگر کنگره علوم انسانی اسلامی و تلاش‌های دیگر موسسه علوم انسانی صدرا در عمق بخشیدن به مباحث این عرصه تاثیرات بسیار خوبی داشته است.
*تسنیم: تا چه میزان این احتمال هست که کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی در آینده در کشورهای دیگری که دغدغه‌های مشترکی با ما دارند برگزار شود؟
حجت‌الاسلام غلامی: اتفاقا من فکر می‌کنم ما الان در موقعیتی هستیم که بیش از اینکه بخواهیم افرادی از کشورهای دیگر بیایند و تجاربشان را در اختیار ما قرار دهند، خوب است که متفکران و پژوهشگران ایرانی در دانشگاه‌های مختلف کشورهای اسلامی حضور پیدا کنند و نظریات و تجاربیاتشان را با استادان آن کشورها در میان بگذارند و زمینه نقد و بررسی آن‌ها را فراهم کنند. لذا ما از سال آینده به دنبال این هستیم که بخش بین‌الملل کنگره دیگر در ایران نباشد بلکه در کشورهای مختلف جهان اسلام برگزار شود.
*تسنیم: یکی از مهمترین مشکلات ما در حوزه گفتمانی علوم انسانی عدم توازن فراگیری علوم انسانی غربی با دیگر حوزه‌ها است؛ چندین قرن است که دوران سیطره علوم انسانی غرب در جهان را سپری کرده‌ایم اما به نظر می‌رسد در آغازین سال‌های قرن 21 نیازمند طرح و ارائه بدیلی مناسب برای آن نوع خاص از علوم انسانی هستیم؛ با توجه به فعالیت‌های جدی‌ای که شما انجام می‌دهید و رصد اتفاقات این حوزه در کشورهای مختلف جهان اسلام فکر می‌کنید چه زمانی می‌توانیم علوم انسانی اسلامی را به عنوان بدیلی برای علوم انسانی غالب که همان علوم انسانی غربی است به جهانیان ارائه دهیم؟
حجت‌الاسلام غلامی: البته علوم انسانی اسلامی الان هم وجود دارد و در برخی از رشته‌ها دارای نظریات خیلی محکم اسلامی هستیم که بعضا در عرصه مدیریت اجرایی کشورها مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد مثلا ما در زمینه اقتصاد اسلامی، تعلیم و تربیت اسلامی یا فقه و حقوق اسلامی سابقه بسیار طولانی و درخشانی داریم.
*تسنیم: منظور من از این سوال بیشتر این است که پارادایم فرهنگی و علمی علوم انسانی اسلامی فراگیر و تبدیل به یک گفتمان جهانی شود؛ به عنوان بدیلی که نه تنها می‌تواند جای علوم انسانی غربی را پر کند بلکه چیزهایی دارد که آن پارادایم علوم انسانی فاقد آن است؛ یعنی به جایگاهی برسیم که با ارائه چند و چون چنین بدیل و جایگزینی و همچنین با تبیین کیفیات آن در جهان، این پارادایم معرفتی و فرهنگی جدید بتواند پذیرش و همراهی جهانیان را با خود داشته باشد.
حجت‌الاسلام غلامی: بله، رسیدن به این جایگاه نیازمند زمان است؛ از سوی دیگر چنین موقعیتی وقتی محقق خواهد شد که ما در این عرصه سرمایه‌گذاری پژوهشی را گسترش دهیم. در حال حاضر میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه در کشور ما ناچیز است و عمده فعالیت‌هایی که انجام می‌شود به طور خودجوش صورت می‌گیرد.
دولت متاسفانه چه در گذشته و چه در شرایط فعلی سرمایه جدی‌ای را برای تحقق تحول در علوم انسانی و احیاء علوم انسانی اسلامی اختصاص نداده تا پژوهشگران این حوزه با تمحض و تمرکز در این عرصه بتوانند تولید علمی کنند.
به نظر من اگر در وهله نخست سرمایه‌گذاری وسیعی صورت بگیرد و در مرحله بعدی در مراکز علمی کشور برای طرح و پیشبرد این بحث مانع تراشی هم نشود ما می‌توانیم به نتایج خوبی دست یابیم و نتیجه مطلوب حاصل شود.
*تسنیم: منظورتان دقیقا از «مانع‌تراشی مراکز علمی» چیست؟
حجت‌الاسلام غلامی: ما معتقدیم که متاسفانه همچنان روشنفکران غربزده مانع شده و می‌شوند از اینکه مباحث علوم انسانی اسلامی به سهولت در فضاهای علمی مطرح شود و مورد بررسی قرار گیرد. این یکی از موانع پیشبرد علوم انسانی اسلامی در کشور ما است. اگر چنین موانعی نباشد پیش‌بینی می‌کنیم که ظرف 10 سال آینده در زمینه تحقق علوم انسانی اسلامی با یک رشد گسترده و چشمگیر در ایران و جهان مواجه خواهیم شد.
*تسنیم: با توجه به اینکه در نهایت قرار است پارادایم علوم انسانی اسلامی جایگزین پارادایم غالب علوم انسانی شود، تا چه حد در این کنگره به نقد علمی مبانی علوم انسانی غربی پرداخته شده و می‌شود؟
حجت‌الاسلام غلامی: در کنگره اول یکی از فصول اصلی ما نقد علوم انسانی سکولار و غربی بود. در کنگره دوم هم که امسال برگزار می‌شودسعی کردیم در هر کمیسیون تخصصی، لااقل یک مقاله به این موضوع اختصاص داده شود و این دوره از کنگره هم از نقد علمی مبانی علوم انسانی سکولار و غربی خالی نباشد. چون این موضوع پایانی ندارد؛ یعنی مطالعات تطبیقی در علوم انسانی اسلامی یکی از بحث‌های جاذب و در عین حال پرثمر است که همواره باید مورد توجه قرار گیرد، لذا ما هم همواره به آن بها می‌دهیم.
انتهای پیام/
