جامع‌ترین فرهنگ زبان فارسی در پیچ و خم‌های بودجه/ حداد عادل: هنوز بودجه‌ای به دست ما نرسیده است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «فرهنگ جامع زبان فارسی» گسترده‌ و جامع‌ترین فرهنگ زبان فارسی است که تاکنون توسط نویسندگان و کارشناسان حوزه فرهنگ‌نویسی ارائه شده است. هرچند برخی بر این باورند که فرهنگ دهخدا به‌طور کامل می‌تواند نیازهای مخاطبان و پژوهشگران را برآورده کند، اما در این میان بسیاری از اساتید و صاحبان فن معتقدند که هر زبان زنده‌ای برای مانایی و کاربردی بودن نیازمند به‌روزرسانی فرهنگ‌ واژگان است.

از این جهت است که در بسیاری از کشورهای اروپایی مانند انگلستان فرهنگ واژگان به‌طور متوسط هر سه سال یک بار تجدید می‌شود، لغات جدیدی وارد آن شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد. تاریخ فرهنگ‌نویسی در ایران بنا بر نقل دکتر معین در مقدمه فرهنگ معین، به قرن پنجم بازمی‌گردد؛ هرچند آثاری از قرن دوم هجری نیز نوشته شده اما به‌دلیل نداشتن پایه‌های علمی و اتقان کامل در گذر روزگار از بین رفته‌اند. شاید نخستین تلاش‌ها برای تدوین فرهنگ علمی و جامع زبان فارسی را بتوان همان «فرهنگ معین» دانست که توسط محمد معین در سال 1342 نوشته و منتشر شد.

«فرهنگ معین» تلاش دکتر معین برای تدوین فرهنگ جامع و نوین از زبان فارسی و نشان دادن توانمندی‌های این زبان به دیگران بود. اما بزرگ‌ترین و کامل‌ترین فرهنگ زبان فارسی تاکنون متعلق به فرهنگ «دهخدا» است که در بیست و شش هزار و 575 صفحه در قطع رحلی با حروف ریز و به‌صورت سه ستونی منتشر شده است. در این لغت‌نامه دویست هزار واژه اصلی و ششصد هزار ترکیب و نزدیک به هشتاد هزار اعلام تاریخی و جغرافیایی، چهارصد تا پانصد هزار شاهد مثال به‌صورت نظم یا نثر آمده است. کار تدوین این لغت‌نامه ابتدا به‌عهده دهخدا و پس از او بنا بر وصیت مؤلف، به‌عهده محمد معین و پس از او به‌عهده زنده‌یاد سیدجعفر شهیدی بود. در نهایت این لغت‌نامه سال 1359 در 223 دفتر ( صحافی نشده ) منتشر شد.

از انتشار اولین و جامع‌ترین لغت‌نامه بیش از 30 سال می‌گذرد و همین امر نیاز به به‌روزرسانی و تدوین اثری متقن و جامع را دوچندان می‌کند، اثری که بتواند توانمندی‌ها و قابلیت‌های زبان و ادب فارسی را نشان دهد، پشتوانه این زبان را با زبان علم به تصویر بکشد و نیازهای روز مخاطبان را برآورده کند. در این میان تلاش خبرگان و واژه‌شناسان فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر این است که براساس نیازهای روز و با توجه به توانمندی‌های زبان فارسی فرهنگی جامع همراه با اتومولوژی واژگان و ذکر نمونه‌های متعدد از سده‌های مختلف ادب فارسی برای هر واژه ارائه دهند. بر همین اساس بود که حدود چهار ماه پیش تدوین «فرهنگ جامع زبان فارسی» به‌عنوان طرح کلان ملی توسط معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به تصویب رسید و برای اتمام آن بودجه‌ای از سوی فرهنگستان درخواست شد.

بنا بر اطلاعات کسب‌شده از بودجه درخواست شده از سوی فرهنگستان که حدود یک میلیارد تومان برآورد شده، تنها 50 میلیون تومان به این مرکز داده شده، این در حالی است که مبلغ اعطاشده حتی هزینه‌های مجلدات این طرح را نیز تأمین نمی‌کند، چه برسد به تسریع در امر نگارش و برون‌سپاری آن را. این در حالی است که برخی مسئولان از اعطای بودجه درخواستی از سوی فرهنگستان به این نهاد خبر داده‌اند.

در همین رابطه غلامعلی حداد عادل در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم در پاسخ به این پرسش که روند اعطای بودجه مورد نیاز این طرح به کجا رسیده است، گفت: هنوز بودجه‌ای به ما داده نشده است. ما منتظر هستیم و امیدواریم به‌زودی این مشکل برطرف شود.

ابوالفضل خطیبی، معاون گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز به مشکلات موجود در تدوین و به سرانجام رساندن این طرح بدون بودجه لازم اشاره می‌‌کند و می‌گوید: قرار بود با بودجه تعیین شده در روند انجام کار سرعت ایجاد شود. در حال حاضر این طرح با 30 کارشناس حاضر در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی انجام می‌شود. قصد داشتیم که با بودجه بهتر، این تعداد را افزایش دهیم و با برون‌سپاری زمان کمتری را صرف نگارش اثر کنیم. با شرایط فعلی 50 سال زمان نیاز داریم تا تمامی مجلدات این مجموعه را منتشر کنیم، اما اگر مساعدت بهتری در پرداخت بودجه درخواست شده انجام گیرد این طرح طی ده سال به اتمام خواهد رسید.

این اولین‌بار نیست که طرح‌های فرهنگی با بی‌مهری مسئولان مواجه و از بودجه به‌عنوان سدی برای پیشبرد آنها یاد می‌شود. حال باید دید که طرح‌های کلان فرهنگی مانند «طرح جامع زبان فارسی» با وجود در خطر بودن زبان فارسی و چشم‌انداز گسترش این زبان در خارج از مرزهای ایران تا چه‌زمانی باید در پیچ و خم‌های بودجه سرگردان بماند.

انتهای پیام/*