سیاست‌های پیچیده انگلیسی؛ حمایت از مشروطه ایرانی و سرکوب مشروطه در عراق
خبرگزاری تسنیم: عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر گفت: یکی از وجوه موذیانه بودن سیاست‌های انگلیسی در ماجرای مشروطه مشهود است: انگلیس در ایران از مشروطه حمایت می‌کرد، اما هم‌زمان در عراق عوامل انگلیسی جریان مشروطه را سرکوب می‌کردند.
صفاء الدین تبرائیان، عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم به برخی از مصادیق مقاومت ایرانیان و به ویژه مراجع و علمای دینی در مقابل انگلیسی‌ها در تاریخ معاصر پرداخت و گفت: از وجوه مختلفی می‌توان مصادیقی را برای رویارویی ملت ایران در مقابل استعمارگران انگلیسی، در مناطقی که ایران عمق استراتژیک و نفوذ عقیدتی و تجاری داشته، ذکر کرد.
وی افزود: چیزی که در این دو سده اخیر مشاهده می‌شود، رویارویی نهاد مرجعیت شیعه با این نوع تجاوزگری و زیاده‌خواهی‌ها است. به طور مشخص از سال 1800 میلادی که حمله همه‌جانبه وهابیون به رهبری صعود بن عبدالعزیز به عتبات عالیات صورت گرفت، انگلیسی‌ها مطلع شده بودند که شاهان ایرانی، به‌ویژه بعد از صفویه سرمایه‌گذاری کلانی در راستای نوسازی و تعمیر اماکن مقدس انجام داده‌اند. لذا در همین راستا در آن بازه زمانی خود را نیازمند این می‌دانستند که با اتخاذ سیاست‌های قطاع‌الطریقی بنیه سیاسی اقتصادی جریان سلفی را تقویت کنند.
تبرائیان خاطرنشان کرد: وهابیون چند حمله گسترده را تدارک دیدند که همگی با شکست مواجه شد تا اینکه در روز عید غدیر 1216 با نفوذ عناصر خود به کربلا با لباس زنانه، 18 ذی‌الحجه آن سال را به عزای عمومی شیعیان تبدیل کردند. آنان در این روز بیش از 5000 نفر اعم از شهروندان و زائرین و علما را قتل عام کردند و تنها در بین‌الحرمین حدود 1500 نفر را سر بریدند و بعد از آن تدارک حمله به نجف را دیدند که با مقاومت آیت‌الله سیدجعفر کاشف الغطاء مواجه شدند.
عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران اضافه کرد: در سال‌های بعدی بنا به درخواست بزرگانی چون مرحوم نائینی و شیخ محمدمهدی خالص، لشکری مهیا شد و به یاری حرمین شریفین شتافتند. در کربلا بر اساس اسنادی که در آرشیو عثمانی موجود است، روشن می‌شود که این حکومت هماهنگ با سیاست‌های عثمانی بوده است.
وی افزود: بعد از این جریان شاهد نهیب مرجعیت شیعه به پادشاهان زمان ایرانی بودیم که سرآمد آن تذکر شدید میرزای شیرازی به ناصرالدین شاه قاجار است. قابل ذکر است که واقعه تنباکو صرفا جنبه ضداستبدادی ندارد و در واقع تیر میرزا با این حرکت، فراسوی اهداف و پشت پرده سیاست‌های استعماری انگلیس را هدف قرار داد و برخلاف بسیاری که تصور می‌کنند مسئله تحریم تنباکو جنبه داخلی داشته، باید گفت که حکم تحریم تنباکو بیشتر متوجه اجنبی‌ها بود تا مصرف داخلی؛ و این برخلاف تصوراتی است که برخی گمان می‌کنند میرزا به دنبال سرنگونی شاه بود.
تبرائیان عنوان کرد: در برهه‌های دیگر تاریخی نیز موذی‌گری‌های انگلیسی‌ها را می‌توان به وضوح دید. برای مثال در زمان مشروطه در ایران با اینکه انگلیس در ایران از مشروطه حمایت می‌کرد، هم‌زمان در عراق عوامل انگلیسی مشروطه آنجا را سرکوب کرده و از آن حمایت نمی‌کردند.
وی اضافه کرد: در حمله به عراق در 1914 که در جریان جنگ جهانی اول به وقوع پیوست، بصره از طریق جزیره فاو اشغال شد و شاهد اتفاق کم‌نظیری هستیم که علما با وجود ظلمی که عثمانی در حق آنها روا می‌داشت لحظه‌ای در صدور فرمان جهاد درنگ نکردند. مضاف بر این، علما به این مقدار نیز قناعت نکرده و برای تسهیل امور جنگ به جمع‌آوری عِده و عُده پرداختند و در تهییج مردم برای گسیل شدن به میدان‌های نبرد نقش اساسی ایفا کردند.
عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران اضافه کرد: تمام این فعالیت‌ها در سه محور عملیاتی بود که که نتیجه آن زمین‌گیر شدن ارتش انگلستان در 10 کیلومتری بصره به مدت 9 ماه بود و چهار سال بعد شاهده تشکیل نهضت اسلامی در نجف هستیم که به رهبری سیدمحمدعلی بحرالعلوم و شیخ‌محمدجواد جواهری صورت گرفت؛ آنان مقارن سال‌های 1914 (جنگ جهانی اول) تشکلی را با رویکرد جهاد مسلحانه و راندن اجنبی از خاک کشور ایجاد کردند.
وی ادامه داد: در وقایع جنگ جهانی دوم شاهد تکوین رژیم صهیونیستی هستیم؛ در جریان تشکیل این رژیم نیز اولین تلگراف شیخ محمدرضا آل‌یاسین که دایی مرحوم صدر اول (سیدمحمدباقر) و نیز سیدحکیم خطاب به رئیس جمعیت سازمان ملل در اعتراض به رسمیت شناختن این رژیم صورت گرفت. بعد از تمام این فعالیت‌ها که از سوی علما صورت گرفت، وهابیون نیز بیکار ننشستند و به تالیف کتابچه وهابیت که با مدیریت مستقیم انگلیسی‌ها بود، پرداختند و در این کتاب فعالیت‌های جاسوسی آنان مشهود است.
تبرائیان افزود: از طرفی در سال 1947 در مجلس انگلستان مطرح می‌شود که اسلام و قرآن مقام ما را ناتوان کرده و و اعتراف می‌کنند که قادر به مقابله با آن نیستند. با وقوع انقلاب اسلامی در ایران اتفاقی در زمینه مسائل سیاسی رخ می‌دهد که شرایط ایران را به طوری کلی متمایز می‌کند: تحکیم مبنای مرجعیت، گسترش مساحت مرجعیت دینی و پیدایش عمق استراتژیک ایران از جمله نتایج شرایط جدید بود.
انتهای پیام/
