سراهای قدیمی اهواز در غبار فراموشی/ خارج شدن سرای عجم از فهرست آثار ملی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، اهوازی‌ها اول نادری را با خیابان عبد الحمید به یاد می آورند، راسته پارچه فروش‌ها، ماهی و میگو فروشان تا بساطی ها که روی زمین صندل و کیف می فروشند. در میان همهمه مشتریان و فروشنده ها درب ایرانتی بزرگی به چشم می خورد که گوشه ای از دیوار قدیمی وکهنه اش پلاک نقره ای رنگی دیده می شود که با خط مشکی درشت رویش حک شده: «سرای عجم سال ثبت 1382 شماره ثبت 10875قدمت دوره قارجاریه» .

سرنوشت شوم در انتظار سرای عجم

«سرای عجم» بنایی تاریخی در اهواز است که در سال 1382 با شماره 10875 ثبت ملی شد.  این بنا در گذشته هم به عنوان یکی از کاروانسراهای شیخ خزعل بوده و هم بازار و در حال حاضر به عنوان انبار از آن استفاده می‌شود.

بنای «سرای عجم» از لحاظ معماری منحصر به فرد و بنایی یک طبقه است و دارای آجر چینی، ستون‌های حجاری شده، حجره‌های متعدد، سنگ‌فرش و در و پنجره چوبی است.

این بنا در خیابان پشتی خانه دادرس قرار دارد. سرای عجم که در خیابان آزادگان اهواز (24 متری سابق) واقع است در تملک شخصی است که بالکن مهدیان را برای همیشه تخریب کرد و قصد تخریب «سرای عجم» را نیز دارد.

مالک آن به این بهانه که در هنگام ثبت ملی بنا از وی اجازه کسب نشده قصد خارج کردن آن از فهرست آثار ملی را دارد. در حالی که سازمان میراث فرهنگی در هر استان موظف است نسبت به ثبت و حفاظت بناهای واقع در محدوده بافت تاریخی شهر، ابلاغ به شهرداری و شورای شهر و احیای بافت‌های تاریخی اقدام کند اما سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان نیز برای این بنا که از خانه دادرس هم بیشتر در معرض خطر است هیچ گونه اقدام مرمتی و یا صرف هزینه نکرده است.

تا سال 1389 بخشی از این بنا تخریب شده و مالک قصد تخریب کل بنا و احداث ساختمانی جدید را در محل آن دارد. سرای عجم از جمله بناهای در معرض خطر است که با ادامه روند تخریب پیش‌بینی می‌شود در آینده تخریب خواهد شد. ضمن آن که مالک بنا سابقه تخریب بالکن مهدیان را در کارنامه خود دارد.

خانه های تاریخی شهر اهواز

سخنگوی دوستداران میراث فرهنگی می گوید: به رغم وجود بافت های تاریخی شهر اهواز هنوز بافت تاریخی این شهر بررسی نشده و درفهرست بافت های قدیمی به ثبت نرسیده با این وجود در اهواز تعداد اندکی از خانه های قدیمی درآثار ملی ثبت رسیده اند که ازجمله آن می توان به سرای عجم،خانه دادرس و سرای معین التجار اشاره کرد.

دوگانگی میراث وصاحب بناها

سعید محمد پور کارشناس حقوقی میراث فرهنگی می گوید: دوگانگی میان اداره کل میراث فرهنگی وصاحب بناها به وجود آمده که ناشی از مسائل اقتصادی ونیازهای مادی مالکان یا بسط وگسترش خانه ها برای فرزندانشان یا به دلیل فوت صاحب بنا وتقسیم ارث میان ورثه صورت می گیرد. صاحبان بناها یا بافتهای قدیمی ثبت شده به دیوان عالی شکایت می کنند و  بنا را از ثبت ملی خارج می کنند.

میراث فرهنگی مکلف به خرید بنا و آثار نیست

اداره کل میراث فرهنگی مانند شهرداری که بر تمام خانه های شهر حق دارد نیز بر تمام بناهای تاریخی وبافت‌های قدیمی حق دارد و برعکس شهرداری از تخریب آنها جلوگیری می کند.

محمد پور می افزاید: ثبت کردن و تحت نظارت قوانین مجازات اسلامی قراردادن یک اثر بهترین نوع حفاظت است که میراث فرهنگی اثر را تحت حفاظت وقوانین مجازات قرار می دهد که اگر کسی دست به تخریب اثر بزند مجازات شود و میراث فرهنگی بر اساس حکم قانونی برای حفاظت وحراست آن اثر اقدام می کند.

حق دولت وحقوق مالکانه

زهرا رضوی کارشناس حقوقی می گوید: طبق رای دیوان عدالت اداری که با دولت درگیر شدند ونظر به حقوق مالکانه مبنی بر حقوق مالکانه شخص درقانون نمی تواند فقط مجوز ثبت یک اثر درآثار ملی باشد،سازمان میراث فرهنگی براساس این قانون که پیش بینی نکرده بود بیشتر آثارش را که طی 70 سال جمع آوری کرده بود یک شبه با رای دیوان عدالت از ثبت خارج شود مواجه شد.

وی می افزاید: میراث کم کاری کرده وبه این رای اعتراض نکرده که هیچ مرجع قانونی حق خارج کردن بنای ثبت شده از آثار ملی را ندارد واین روند به اهواز هم کشیده شد وسرای عجم که به سال1382 ثبت آثار ملی شده بود از ثبت خارج شد.

محمدپورمی گوید: میراث وقتی با مشکل خانه های ثبت شده آثار ملی مانند سرای عجم وسرای دادرس مواجه شد چندین راهکاری ارائه داد که یک از انها مجوز دادن به تغیر کاربری بناها بود که بعضی از مردم استقبال کردند .

وی اضافه می‌کند: یکی دیگر از اقدامات میراث در زمینه حفاظت ومرمت صندوق احیاء ومرمت آثار وبناهای تاریخی ست که صندوق بناها را می خرد واجاره می دهد مانند خانه مستوفی شوشتر  اما در اهواز صاحب بناها پیگیر نبودند ومدیران هم رای زنی نکردند.

هرچند میراث در این زمینه نسبت به وضعیت سرای اهواز ضعیف عمل کرده اما زمان زیادی برای خرید بناها نیاز می باشد وبودجه میراث دراین زمینه ضعیف است.

طرح دیگر که میراث داده مرمت مشارکتی ست که 50 درصد پول مرمت آثار را از دولت گرفته شود و50 درصد مابقی در دور دوم مرمت اخذ کنند

میراث بودجه بسیار ضعیفی دارد وخانه های قدیمی نسبت به محوطه های باستانی وضعیت بهتری دارند، بودجه تملک میراث فرهنگی ومدیریتهای نادرست در جهت استفاده از منابع مالی صورت می گیرد باعث به بیراه رفتن میراث در مرمت وحفظ ونگهداری بناهای تاریخی می شود.

میراث فرهنگی هویت ساز

زهرا جلالی کارشناس مرمت می گوید: شهر اهواز به رغم تجربه حیات در سلسله های مختلف به دلایل متعدد آثار وبناهای قدیمی را از دست داده ست هم اکنون آثار به جا مانده در حال نابودی ست متاسفانه شهر اهواز به دلیل اینکه سکوی پرش محسوب می شود و مدیریتهای پرشی دارد شناساندن میراث و آثار باستانی خانه های قد یمی عامل مهم واصلی در شناساندن هویت شهروندان است.

او ادامه می دهد: تمام تلاش ما برای اینست که شمع را روشن نگه داریم ویکی از دغدغه هایمان هویت شهر واگاهی رسانی به شهروندان است. میراث فرهنگی برآیند و روشن گر افکار عمومی ست. بخصوص در اهواز که ویترین استان ست تا مردم نسبت به هویت تاریخی خودشان احساس تعلق کنند ما شمعی را روشن نگه می داریم تا بدانند دراین خانه کسی هست.

نداعزیزیه کارشناس موزه ومرمت هم در این باره می گوید: میراث فرهنگی وآثار باستانی هرجامعه متعلق به کل بشریت است. ما مدعی حفاظت وامانتداری میراث فرهنگی وملی خود هستیم، میراث گذشتگان هویت ماست که  از پدرانمان به مارسیده وظیفه ما حفظ ومرمت آثار به جا مانده آنها وانتقال دستاوردهای حال وگذشته به نسل بعد است.

او می گوید: ما به عنوان دوستداران میراث فرهنگی وظیفه خودمان می دانیم در اطلاع رسانی وآگاهی مردم شهر از میراث فرهنگی تلاش کنیم.

حالا به راستی باوجود قدمت و ارزش فرهنگی میراث گذشتگان وجود سراهایی چون عجم ودادرس وقت آن نرسیده که به احیا ومرمت این آثار بپردازیم تا وقتی شهروندی از استان دیگر به میهمانی ما آمد، نگوییم به جز جاده ساحلی جایی نداریم.

انتهای پیام/ الف