گذری بر احوال و آثار عزیزی؛ «یک لیوان شطح داغ» از «ناودان الماس»
خبرگزاری تسنیم : احمد عزیزی از شاعران تأثیرگذار در ادب معاصر به‌ویژه در شعر آیینی است که در قالب‌های مختلف از غزل و مثنوی گرفته تا شعر نو و سپید، بخت‌آزمایی کرده و در برخی از آنها طرحی نو درانداخته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، احمد عزیزی در چهارم دی ماه سال 37 در سرپل ذهاب کرمانشاه به دنیا آمد. او در کودکی با عشایر سیاه چادرنشین حشر و نشر فراوان داشت و قبل از رفتن به دبستان، خواندن و نوشتن را بدون داشتن معلم و تنها از روی کنجکاوی و تأمل و دقت از نوشته‌های روی تابلوها و اسامی خیابان‌ها و... به خوبی فرا گرفت. وی با آغاز جنگ به همراه خانواده به تهران نقل مکان کرد و برای مدتی ساکن شهرستان نور شد. سپس در تهران اقامت گزید و به همکاری با روزنامه جمهوری اسلامی پرداخت.
وی سرودن شعر را از سال‌های جوانی با مجله «جوانان» آغاز کرد. بعدها در روزنامه جمهوری اسلامی با یوسفعلی میرشکاک همکار شد و با هم مجله‌ای برای معرفی شاعران جوان و نوقلم به راه انداختند. فعالیت‌های عزیزی بیشتر از آنکه محدود به مجله و روزنامه باشد، بیشتر معطوف به تعامل و همنشینی با شعرا بود. حوزه هنری آن سال‌ها مرکزی برای هم‌اندیشی شاعران بود. اصلاً بسیاری از شاعرانی که امروزه به عنوان پایه‌گذاران شعر انقلاب شناخته شدند، از همین حوزه هنری در دهه 60 شروع کردند. سید حسن حسینی، سلمان هراتی، قیصر امین‌پور و خیلی دیگر از شاعران، از همین‌جا شروع کردند.
عزیزی هم از همان گروه بود. گروهی که بعداً هر کدامشان خط و طرح جدیدی در شعر انقلاب درانداختند. اواخر دهه 60 و اوایل 70 را باید دوران اوج عزیزی در شعر به حساب آوریم. شاعری که مردم بیشتر با مثنوی‌های پرشور آیینی‌اش می‌شناختندش. بعد از آن عزیزی کمتر وارد فضای شاعران شد و گوشه‌نشینی و انزوا را بر تعامل‌های شاعرانه ترجیح می‌داد. تا سرانجام از پانزدهم اسفندماه 1386 بعلت کاهش سطح هوشیاری ناشی از تشنج، بیماری قلبی و کلیوی در بخش آی‌سی‌یو بیمارستان امام رضا(ع) کرمانشاه بستری شد. با تأکید مقام معظم رهبری، مسئولان بر آن شدند که او را جهت درمان به خارج از کشور اعزام کنند.
در اینجا قصد داریم برخی از آثار چاپ شده عزیزی را معرفی کنیم:
1. «ناودان الماس»: شاید کمتر کسی است که بداند احمد عزیزی شعر نو هم سروده است. «ناودان الماس» که درست چند ماه پیش از بیماری شاعر به چاپ رسید و دفتر چهارم از مجموعه آثاری است که نشر نیستان روانه بازار کرده است، همه اشعار نو و نیمایی و سپید عزیزی است.
در این کتاب می‌خوانیم:
«تو را در آغوش می‌گیرم و از هوش می‌روم
راستی مطلب چه بود؟
از ابتدای صفحه لبخند تکرار کن...»
این کتاب با قیمت 1500 تومان توسط انتشارات نیستان در سال 1387 به چاپ رسیده است.
2. «قوس غزل»: همه غزل‌های احمد عزیزی است. دفتر دوم از مجموعه آثاری است که نشر نیستان چاپ کرده است. تلفیق سبک هندی و نگاه لطیف اینگونه با زبان معاصر، از مهم‌ترین ویژگی‌های غزل‌های احمد عزیزی است. دربخشی از این کتاب می‌خوانیم:
«بس که شد زنگار یاس این آه بی‌تأثیر ما
در شب آیینه می‌خندد به ما تصویر ما
مطلب ما در ریاضت قتل نفس کس نبود
مقصدی جز گردن خود نیست بر شمشیر ما
سیر ذات خود کن ای آشفته رنگ خودپرست
گلشن آیات مستغنی ست از تقصیر ما
اختیار از جنبش تیغ مشیت خلع نیست
این که ما تقدیر خود کردیم شد تقدیر ما»
این کتاب با قیمت 5200 تومان توسط انتشارات نیستان در سال 1387 به چاپ رسیده است.
3. «یک لیوان شطح داغ»: احمد عزیزی را بی‌شک می‌توان پایه‌گذار شیوه ادبی شطح‌نویسی در تاریخ معاصر ایران دانست. گونه‌ای از نثر که بسیار از نثر ادبی غنی‌تر است؛ چه از حیث محتوا و چه از حیث زبان. در این گونه عزیزی تمام جملاتش را با استعاره، توصیف و تشبیه آذین بسته و به سختی می‌توان جمله‌ای ساده را در این ادبیات یافت. از دیگر ویژگی‌های این نثر دایره واژگانی وسیع و از آن مهم‌تر عبارت‌سازی نویسنده است. عزیزی به ترکیبات موجود بسنده نمی‌کند و دست به ترکیب‌سازی‌های شگفت می‌زند. «یک لیوان شطح داغ» همه شطحیات احمد عزیزی است. نمونه‌ای از این شطحیات چنین است:
«اگر به نیل‌وارگی چشمانم باور نمی‌کنی، گلنار!
به ریگ‌رسانی دستانم بنگر، غربت‌شمار صحاری سرگردانیست...
به گلهای آفتم نگاه کن، به باغ آبسالی اندوهم...
و قفس‌خوانی پرنده‌وار مرا به شلیک آواز شقایق‌وشت بگیر...
مرا در کجاوه‌های قدیم چشمانت بگذار
تا انگشت‌نگاری آهم را بر گواهی‌نامه آیینه‌های نگاهت تماشا کنم...
شرقی‌چشما!
هجوم مهرگانی پاییز جهانی، بر رستن‌گاه شکوفه‌بار ما نابرابر است، مگر اعجاز آسمایی چشمک‌هایت مسیر خورشیدی اهرام را برگرداند...»
این کتاب با قیمت 10500 تومان برای چهاردهمین‌بار از سوی انتشارات نیستان در سال 1390 به چاپ رسیده است.
4. «طغیان ترانه» نام دفتر سوم از مجموعه آثار احمد عزیزی به همه مثنوی‌های او اختصاص دارد. بسیاری از منتقدان معتقدند که آغاز شهرت عزیزی با مثنوی‌های بلند، عمیق و عرفانی‌اش بوده است. در این اشعار، مضامین با زبانی عجیب از شطحیات بیان میشود:
ای که معمار عبارات منی
ای که قانون اشارات منی
ای نداآباد کنج ناکجا
وی حریرستان بالای هجا
ای به طور تن تباتب با تو من
وی به لعلستان لبالب با تو من
ای صدای صاف تصنیف صدف
وی عبور عاج در عصر علف
ای عروج روح در رهبانیان
وی حلول جسم در روحانیان
ای تو در لالای لادن لب‌زده
وی تو بر شولای شبنم شب زده...»
این کتاب با قیمت 9300 تومان برای چاپ چهاردهم توسط انتشارات نیستان در سال 1387 به چاپ رسیده است.
5. «کفش‌های مکاشفه»: مثنوی‌های این دفتر اگر چه در ظاهر نماینده یک ساخت «کلاسیک» است، اما در باطن، ویژگی‌های زبانی نو و رشدیافته را در خود داراست و شاید تنها نشانهای که از نوع کلاسیک شعر در خود دارد، همان قالب «مثنوی» است. با نگاهی جدیتر می‌توان گفت که قصد سراینده در پرداخت این مجموعه، بیشتر مبتنی بر ارائه زبانی نو برای بیان مفاهیم و نمایش دیگر گونه آنان بوده است.
نکته مهمی که در اشعار این مجموعه بیش از همه جلب نظر می‌کند، سبک ویژه و ساخت نویی است که با ترکیب موزون واژهها، ارائه شده است که با کمی دقت در سیمای کلی آنها می‌توان گفت «نئوکلاسیسم» را در پیوندی تنگاتنگ با «سمبولیسم» عرضه کرده و گذشته از برخی کاستی‌های ضمنی که در کلام بیشتر شاعران موجود است، به جرأت می‌توان گفت که در این راه کاملاً موفق بوده است:
«من چقدر امروز از شبنم پرم
مثل قلب لالهها گرم و گرم
گویی این جفت قشنگ فاخته
لانه را در سینه من ساخته
می‌روم تا از حقیقت پر شوم
می‌روم تا محو نیلوفر شوم»
6. «خواب میخک»: مجموعه‌ای از سروده‌های عزیزی در قالب مثنوی است که گزیده‌ای از بهترین اشعار وی پس از انقلاب را در بر می‌گیرد.
یکی از بارزترین ویژگی‌های شعر او این است که با وجود گستره بسیار و پیچیدگی‌های محتوایی و شکلی، حتی عامه مردم را نیز به خود جلب می‌کند:
«مادرم در خواب میخک با چراغ
خرمی می‌چید از دامان باغ
تار می‌زد مرد شبنم‌بان ما
گلهای تنبور در ایوان ما ...»
«خواب میخک» با قیمت 28 هزار ریال روانه بازار چاپ و نشر کتاب شده است.
7. «شرجی آواز»: این کتاب تعداد 13 عنوان از سروده‌های احمد عزیزی را شامل میشود. این مجموعه دارای 13 شعر در قالب مثنوی است که بیشتر محتواهای انسانی، اندیشه و گاهی مسائل تاریخی یا سیاسی دارد.
«ناز شمشیر» درباره رحلت امام خمینی(ره) است. «قتل بید» مضمونی سیاسی دارد و «زبان زنجره» درباره حضرت علی(ع) است. شعر «جنگل انجیرها» نوعی بوی جبری‌گری می‌دهد. تعبیرات بلند ، مضامین عمیق و سبک خاص، از ویژگی‌های این اشعار است.
این کتاب با قیمت 1600 تومان توسط انتشارات سوره مهر در سال 1388 به چاپ رسیده است.
انتهای پیام/
