Pezeşkiyan: Şanghay İşbirliği Örgütü Daha Barışçıl Bir Dünya İçin Somut Adımlar Atmalı

Tesnim Haber Ajansı - Mesut Pezeşkiyan, bugün yerel saatle 1 Eylül 2025 Pazartesi sabahı Çin’in Tiencin kentinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 25. devlet başkanları zirvesinde yaptığı konuşmada, ekonomik ilişkilerde yasa dışı yaptırımların etkilerini azaltmaya yönelik mali işbirliğinin güçlendirilmesi bağlamında, İran İslam Cumhuriyeti’nin, “Şanghay İşbirliği Örgütü Özel Hesaplar ve Mutabakat Mekanizması” girişiminin mali işbirliğini pekiştirecek pratik bir araç olarak geliştirilmesini önerdiğini belirtti ve şöyle ifade etti: “Bu girişim üç ana eksene dayanmaktadır: Üye ülkeler arasında ulusal para birimleriyle mutabakatların genişletilmesi ve dolar bağımlılığının azaltılması, ortak dijital altyapıların oluşturulması ve merkez bankası dijital paralarının güvenli ve hızlı ödemelerde kullanılması, ayrıca yaptırım baskıları veya likidite krizleriyle karşı karşıya kalan ülkeleri desteklemek amacıyla çok taraflı bir döviz takas fonunun kurulması.” 

İran Cumhurbaşkanının konuşma metni aşağıdaki şekildedir: 

Bismillahirrahmanirrahim 

Çin Halk Cumhuriyeti’nin muhterem Cumhurbaşkanı, Sayın Şi Cinping büyük İran milleti adına bu zirveye ev sahipliği yapmanız, nazik misafirperverliğiniz ve ayrıca Şanghay İşbirliği Örgütü'nün kurulması ve güçlendirilmesi için sizin ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin sürekli çabalarından dolayı şükran ve takdirlerimi kabul etmenizi rica ederim. 

Sayın Başkan
Değerli Cumhurbaşkanları, Başbakanlar ve kıymetli üyeler 

Şanghay İşbirliği Örgütü, her gün yeni bir krizle karşı karşıya kalan dünyada, üyelerinin barış arzusunun ve barış dostluğunun sembolüdür. Geçtiğimiz Haziran ayında Siyonist rejim ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından İran İslam Cumhuriyeti’ne yönelik gerçekleştirilen yasa dışı askeri saldırı ile Gazze halkına yönelik devam eden katliamların yanı sıra, farklı ülkelere karşı keyfi bir şekilde uygulanan yasa dışı yaptırımların yaygınlaşması, çağdaş dünyanın küresel yönetişimde uygun bir model geliştirmedeki başarısızlığının ve uluslararası barış ve güvenliği tesis etmedeki yetersizliğinin açık örnekleridir.

Şanghay İşbirliği Örgütü, kuruluşundan bu yana güven ve karşılıklı menfaat, eşitlik, ortak istişare, kültürel çeşitliliğe saygı ve ortak kalkınma ilkelerini temel alarak, en önemli hedefini ortak güvenliği sağlamak ve çeşitli alanlarda işbirliğini genişletmek olarak belirlemiştir. İran İslam Cumhuriyeti, bu ilkelere saygıyla, bu çerçevede uygun bir rol üstlenmeye tam anlamıyla hazır olduğunu beyan etmektedir.

İran İslam Cumhuriyeti, uluslararası sistemin çok kutuplaşmasının önemli sütunlarından biri olan Şanghay İşbirliği Örgütü'nün, daha barışçıl bir dünya ve ekonomik işbirliğinin genişlemesine daha hazır bir dünya yaratmak için iki paralel yolda operasyonel, somut ve şeffaf adımlar atması gerektiğine inanmaktadır.

Bu çerçevede, İran İslam Cumhuriyeti’nin iki önemli gerekliliğin “barış inşasının zorunluluğu” ve “tek taraflı yaptırımların etkilerini azaltmaya yönelik mali işbirliğinin güçlendirilmesi gerekliliği” daha örgütlü bir şekilde takip edilmesine dair somut önerisini özellikle vurgulamak isterim.

Barış inşası alanında, üye ülkelerin dışişleri bakanlarından oluşacak bir komitenin kurulması gereklidir. Bu komite, bölgesel barış ve güvenliği tehdit eden çeşitli krizler hakkında görüş alışverişinde bulunarak, kriz yönetimine yönelik pratik öneriler geliştirmeli ve bunların takibi için bir mekanizma oluşturmalıdır.

Söz konusu komite, hem potansiyel hem de mevcut çeşitli krizlerde bir üyenin talebi üzerine derhal toplantı düzenleme yetkisine sahip olmalı ve örgütün entelektüel ve operasyonel kolu olarak resmi olarak uygun bir rol oynamalıdır. Özellikle de üye ülkelerden birinin egemenliği ihlal edildiğinde, bu mekanizma derhal tepki göstermeli ve çeşitli yollarla egemenliği ihlal edilen üyeyi desteklemek için çaba göstermelidir.

Mali işbirliğinin güçlendirilmesi ve üyeler arasındaki ekonomik ilişkilerde yasa dışı yaptırımların etkilerini azaltmak bağlamında, İran İslam Cumhuriyeti, “Şanghay İşbirliği Örgütü Özel Hesaplar ve Mutabakat Mekanizması” girişiminin, mali işbirliğini güçlendirecek pratik bir araç olarak geliştirilmesini önermektedir.

Bu girişim üç ana eksen üzerine dayanmaktadır:
* Üyeler arasında ulusal para birimleriyle mutabakatların genişletilmesi ve dolar bağımlılığının azaltılması
* Ortak dijital altyapıların oluşturulması ve merkez bankalarının dijital paralarının güvenli ve hızlı ödemelerde kullanılması,
* Yaptırım baskılarına veya likidite krizlerine maruz kalan ülkeleri desteklemek amacıyla çok taraflı bir döviz takas fonunun kurulması.
Biz inanıyoruz ki, bu girişimin hayata geçirilmesi yalnızca üye ülkelerin ekonomik dayanıklılığını artırmakla kalmayacak, aynı zamanda Şanghay İşbirliği Örgütü’nü, dış baskılara karşı dirençli, adil ve çok kutuplu bir mali düzenin oluşturulmasında başarılı bir model haline getirecektir.

Bunun yanında, İran İslam Cumhuriyeti; güvenlik tehditleri ve zorluklarıyla mücadeleye yönelik uzmanlaşmış merkezlerin kurulması, uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele merkezi oluşturulması, kriz koşullarında hızlı tepki mekanizmalarının geliştirilmesi, stratejik araştırma merkezinin kurulması ve ayrıca örgütün resmi dillerinin genişletilmesi gibi girişimleri memnuniyetle karşılamakta ve bu adımları, kolektif işbirliğinin güçlendirilmesi ve halklar arasında kalıcı bağların tesis edilmesi yönünde etkili bir adım olarak görmektedir.

İran İslam Cumhuriyeti ayrıca eşsiz jeopolitik ve transit konumu ile farklı bölgelere erişim imkânına dayanarak, bölgesel işbirliğinin genişletilmesi ve ilgili ülkelere erişim sağlanması için gerekli altyapıyı sunmaya hazırdır.

Yapılan çalışmalarla, Hint Okyanusu’ndaki Çabahar Limanı yakında İran İslam Cumhuriyeti’nin ulusal demiryolu ağına bağlanacak ve Çin, Orta Asya ülkeleri ile Afganistan’ın Hint Okyanusu’na erişiminde önemli bir dönüşüm sağlayacaktır. Yatırımcılar bu limanda lojistik merkezler kurmak ve gelişim projelerine katılmak için çeşitli imkânlardan ve indirimlerden yararlanabilecektir.

İran İslam Cumhuriyeti, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 10 yıllık kalkınma stratejisinin uygulanmasını, altyapı, teknoloji geliştirme, enerji, dijital ekonomi, iklim değişikliği ve çevre, kültür ve bilim alanlarında işbirliği ve yatırımların genişletilmesi için tarihi bir fırsat olarak görmekte ve bu hedeflerin gerçekleştirilmesinde etkin bir rol oynamaya hazır olduğunu beyan etmektedir.

Son olarak, İran İslam Cumhuriyeti’nin, Sayın Cumhurbaşkanı Şi Cinping’in “küresel yönetişim inisiyatifi” çerçevesinde gündeme getirdiği, küresel yönetimde reform gerekliliğine ilişkin yapıcı görüşlerini desteklediğini ifade etmek isterim. İran İslam Cumhuriyeti, bu tür görüşlerin dile getirilmesini, daha adil bir dünyaya ulaşma yolunda önemli bir adım olarak değerlendirmektedir.
Dikkatiniz için teşekkür ederim.