Cenevre Görüşmelerinin Özeti: Diplomasi Çıkmazda Değil
İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya arasındaki görüşmeler Cenevre’de sona erdi. Her ne kadar somut bir sonuç elde edilmemiş olsa da, gelen raporlar bu görüşmelerin tamamen çıkmaza girmediğini ve diplomasi kapısının hâlâ açık olduğunu göstermektedir.
Tesnim Haber Ajansı - İran İslam Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Siyasi Yardımcısı'nın Avrupa üçlüsündeki mevkidaşlarıyla görüşmesi sona ererken, görüşmelere yakın kaynaklarca bu istişarelere ilişkin temkinli haberler yayımlandı.
Wall Street Journal muhabiri, görüşmelerin yalnızca genel konulara odaklandığını ve detaylara girilmediğini, dolayısıyla kesin bir sonuca ulaşılmadığını aktardı.
Batılı bir kaynak, E3 ülkelerinin Ağustos ayı sonuna kadar yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş stoklara yeniden erişim ve denetimlerin başlatılmasını talep ettiğini belirterek, üç Avrupa ülkesinin henüz snapback konusunda nihai kararını vermediğini ifade etti.
Amerikan haber ajansı Associated Press de, üç ülkenin (İngiltere, Fransa ve Almanya), snapback’in ertelenmesi karşılığında İran’dan hem ABD ile müzakereleri yeniden başlatmasını hem de Ajans denetçilerine tesislere ve yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş stoklara erişim izni vermesini talep ettiklerini bildirdi.
Öte yandan İran, siyonist rejimin saldırılarında zarar gören bu tesislere işaret ederek, İran’da denetimlerin lojistik açıdan mümkün olmadığını vurguladı. Ayrıca Tahran, son yıllardaki tecrübeler ışığında, denetçilerin aslında Mossad ve CIA için casusluk yaparak 12 günlük savaşın sonuçlarını değerlendirmeye gelmesinden endişe etmektedir.
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ile birlikte Cenevre’de bulunan Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi, görüşmelerin ardından yayımladığı diplomatik bir metinde diplomasi penceresinin açık tutulması gerektiğini vurguladı.
Garibabadi, her iki tarafın da 2231 sayılı karar hakkındaki görüşlerini dile getirdiğini belirterek, Tahran’ın hâlâ iki taraf için de faydalı olacak diplomatik çözüme bağlı olduğunu ifade etti. Ayrıca üç Avrupa ülkesinin ve BM Güvenlik Konseyi’nin doğru bir seçim yaparak diplomasiye zaman ve alan tanıması gerektiğini kaydetti.
Aslında bu mesajın tercümesi şudur: Tahran, Batı’nın tutumunu kabul etmemiş, kendi görüşlerini ortaya koymuş ve Avrupa’nın snapback konusunda acele etmesi halinde diplomatik çözüm için zaman ve alanın daralacağı uyarısında bulunmuştur.
“Snapback” yani BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarının otomatik olarak geri dönmesi mekanizması, 2231 sayılı karar (2015) ve Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde öngörülmüştü. Son haftalarda bu konu tekrar tartışmalı hale gelmiştir.
Üç Avrupa ülkesi (Almanya, Fransa ve İngiltere) bu mekanizmayı işletmek ve eski BM yaptırımlarını geri getirmek niyetinde olduklarını açıklamıştır. Ancak bu girişimin hukuki, siyasi ve ahlaki boyutları değerlendirildiğinde, yasal meşruiyetten yoksun olduğu ve KOEP ile 2231 sayılı kararın ilkeleriyle uyumlu olmadığı görülmektedir.
Bu rapor, belgeler, veriler ve resmi açıklamalara dayanarak, bu ülkelerin yükümlülüklerini ihlal ettiğini, KOEP'teki yasal süreçlere uymadığını, iyi niyet göstermediğini ve İran’a karşı yasa dışı eylemlere katıldığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle, bu ülkeler söz konusu mekanizmayı işletmek için gerekli hukuki zemine sahip değildir.
Sonuçta açık olan şudur ki, İran İslam Cumhuriyeti, Batı’nın İsrail üzerinden bölgede elde edemediği kazanımları müzakere masasında onlara vermeyecektir. Ancak Tahran, uranyum zenginleştirme ve yakıt döngüsü hakkını garanti altına alan ve aynı zamanda Batı’nın kaygılarını giderecek adil bir anlaşmaya hazır olduğunu vurgulamaktadır.
