İran’ın Uzay Çalışmaları: İnsanlı Uzay Roketi Gündemde

Tesnim Haber Ajansı- İran Uzay Teşkilatı Başkanı Hasan Salariye geçtiğimiz günlerde biyolojik uzay araştırmalarının gündemde olduğunu belirterek, bu doğrultuda ülkenin ilk uzay kapsülünün bu sene fırlatılacağını duyurdu.

İran'ın kapsül fırlatma alanındaki uzay faaliyetleri Hasan Ruhani'nin 8 yıllık yönetiminde tamamen dondurulmuştu, ancak Reisi hükümetinde gösterilen çabalar sonucu ilk uzay biyolojisi çalışmaları kapsamında üretilen ilk kapsül bu yılın (İran takvimi) sonuna kadar uzaya fırlatmasına tanık olacağız.

İran Uzay Teşkilatı Başkanı’nın açıklamasına göre fırlatılmak üzere olan "İran biyolojik kapsülü" insan taşıma kapasitesine sahip değil ancak önceki kapsüle göre çok daha gelişmiş yeteneklere sahiptir. Yer yörüngesine insan göndermek için kapsülün, basınç kontrolü, sıcaklık kontrolü, oksijen seviyesi kontrolü ve hem fırlatma hem de dönüş aşamasında uygun biyolojik koşulların oluşturulması gerekiyor. Bu biyolojik kapsülün yanı sıra uzaya insan göndermek için bir kapsül daha hazırlanıyor.

Uzay Sondası Nedir?

Uzay Sondası, uzay ile ilgili veri toplamak amacı ile uzaya gönderilen araçlara verilen isimdir. Uzay sondası ismi verilen araçlar, uzaya gönderilip buralarda bilgi toplamak amacı ile geliştirilmiştir. Uzay sondası içerisinde astronot bulunmaz.

Araştırma Roketleri Nedir?

Araştırma roketleri meteoroloji, atmosferik numunelerin hazırlanması, uydunun farklı bölümlerinin analizi ve çevresel analizler gibi uygulamalarda kullanılıyor. Bu roketler, kullandığı sensörlerle astronomik görüntüleri, ışınları ve astronomik faaliyetlerin etkilerini doğru bir şekilde kaydedebilmektedir. Öte yandan roket yapma ve gönderme maliyeti uydulara göre daha az olduğundan astronomi çalışmalarında sonda roketlerinin kullanılması uygun maliyetlidir.

İran'ın ilk araştırma roketi, Astronotik Sistemler Araştırma Enstitüsü'ndeki "Uzay Laboratuvarı" projesinde üretilip test edildi. Bu merkezin araştırmacıları ve uzmanları, araştırma roketi yapımı ve geliştirme teknolojisine ulaşmak amacıyla 2002 yılında çalışmalarına ve deneysel faaliyetlerine başladılar ve ülkeye bilim alanında benzersiz başarılar kazandırdı.

Bu merkezin en önemli faaliyetleri uzay biyolojisi araştırmaları alanındadır.

Bu program, İran Uzay Teşkilatının gözetimi altında, uzaya canlı organizma göndermek için "uzay roketinin tasarlanması, inşası ve fırlatılması" başlığı altında sürdürülmektedir.

Bu faaliyetler sonucu, 2003-2013 yılları arasında 8 uzay sondası fırlatıldı.

Kavoshgar-1

Kavoshgar-1, 2006 yılında "araştırma" göreviyle fırlatılan uzay aracı dünya yüzeyinden 10 km yüksekliğe ulaştı. Bu adımın başarısızlıkla sonuçlanmasının nedeni ise yük ile taşıyıcı arasındaki bağlantıda yaşanan sorunlardı.

Kavoshgar-2

B sınıfındaki araştırma roketi Kavoshgar-2, 2008 yılında araştırma misyonuyla uzaya fırlatıldı ve dünya yüzeyinden 40 ila 55 km kadar mesafe kat etti. Kavoshgar-2’nin yükü, fırlatıldıktan hemen sonra veri ve görüntüler gönderdi ve en yüksek irtifaya ulaştıktan sonra yavaşlama sistemleri ve kurtarma paraşütlerinin optimum performansıyla güvenli bir şekilde yere geri döndü.

Kavoshgar-3

B sınıfındaki araştırma roketi Kavoshgar-3, İran'dan ilk canlı  (fare, kaplumbağa ve solucan) uzaya gönderilmesi amacıyla 2009 yılında fırlatıldı ve 40 ila 55 km yüksekliğe ulaştı.  Kavoshgar-3, küçük hayvanlar ve beş farklı türde kök ve somatik hücreyi taşıyan kapsülü uzaya taşıyabildi.

Kavoshgar-4

C sınıfındaki Kavoshgar-4, 2010 yılında araştırma misyonuyla uzaya fırlatıldı ve 135 km yüksekliğe ulaşabildi. Bu görev kapsamında uzaydaki canlıları korumak için ilk biyolojik kapsül tasarlanıp inşa edildi. İçinde canlı organizma bulunmayan denek kargo,  Kavoshgar-4 ile birlikte yaklaşık 135 km yükseklikte atmosferin üst katmanlarına çıktı ve yaklaşık 15 dakika sonra kontrol sisteminin iyi çalışmasıyla yere geri döndü.

Kavoshgar-5

C sınıfındaki Kavoshgar-5, 2010 yılında bir araştırma misyonuyla uzaya fırlatıldı ve dünya yüzeyinden 120 km yüksekliğe ulaştı. Kavoshgar-4’ün başarılı bir şekilde fırlatılmasının üzerinden 6 aydan kısa bir süre geçtikten sonra uzaya fırlatılan Kavoshgar-5, canlı bir organizmayı yeryüzünden 120 km yüksekliğe kadar göndermek amacıyla tasarlanıp inşa edildi ve 7 Eylül 2011'de İran'da ilk kez  test amaçlı primat taşıyan kargo araştırma roketiyle uzaya gönderildi.

Kavoshgar-5, maymun gibi küçük bir canlının görev sırasında hayatta kalması için gerekli koşulları sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Kavoshgar-6

C sınıfında Kavoshgar-6, 2012 yılında bir araştırma misyonuyla uzaya fırlatıldı ve dünya yüzeyinden 120 km yüksekliğe ulaştı.

Kavoshgar-6 fırlatıldığı anda elektronik, mekanik ve aerodinamik sistemlerin gözlemlenen performansı oldukça olumluydu ve planlara göre  kargodan veri ve görüntü gönderme süreci, fırlatmanın hemen ardından başladı. Bunlara ek olarak canlıyı taşıyan kapsülün işleyişi tüm fırlatma yolu boyunca iyidi, böylece alınan verilere göre canlı, bilgi aldığı son anlara kadar hayattaydı ve kalp atış hızı izin normal düzeydeydi.

Pishgam

C sınıfındaki araştırma roketi Pishgam, uzaya ilk astronot maymununu göndermek amacıyla 2012 yılında uzaya fırlatıldı  ve dünya yüzeyinden 120 km yüksekliğe ulaştı. 28 Ocak 2013 tarihinde uzaya fırlatılan Pishgam katı yakıtlı fırlatıcı yardımıyla "Rhesus" cinsinden Aftab adlı maymun olan yolcusunu dünya yüzeyinden 120 km yüksekliğe taşımayı başardı ve güvenli bir şekilde indi. Bu projenin başarılı bir şekilde uygulanmasıyla İran, uzaya (yüksekliği 100 km'nin üzerinde olan) bir canlı gönderip, onu güvenli bir şekilde geri getirme yeteneğine sahip birkaç ülkeden biri oldu.

Pajouhesh

D sınıfındaki araştırma roketi Pajouhesh, ikinci maymun astronotunu uzaya gönderme misyonuyla 2012 yılında uzaya fırlatıldı ve dünya yüzeyinden 120 km yüksekliğe ulaştı. Bu roket, İran'ın fırlattığı "Fargam" adlı erkek bir al yanaklı maymunu taşıyordu.

Bir önceki araştırma roketinin alt sistemlerinin iyileştirilip geliştirilmesi ve güvenilirliğinin artırılmasının ardından Pajouhesh, 14 Kasım 2013 Cumartesi günü sıvı yakıt taşıyıcı ile uzaya fırlatıldı.

Plana göre, İran'ın Simnan'da bulunan İmam Humeyini (ra) uzay üssündeki fırlatma rampasına araştırma roketi "Pajouhesh"  konuşlandırıldıktan sonra İran'ın ikinci astronot maymunu Alçak Dünya yörüngesine gönderildi ve yaklaşık 15 saatlik bir sürenin ardından dakika sonra hayvan güvenli bir şekilde geri döndü.

Bu araştırma roketleri geometri, yükseklik, misyon ve taşıyıcı tipi açısından çeşitli özelliklerine göre A, B, C ve D sınıflarına ayrılmaktadır ve D sınıfındaki ürünler İranlı bilim insanlarının ürettiği en iyi  araştırma roketidir.

İran'ın uzay programı tarihinde 8 araştırma roketi uzaya fırlatıldı. 3 roketle uzaya çeşitli canlılar gönderildi. Pishgan ve Pajouhesh uzaya birer maymun taşıyarak sağ salim dünyaya geri getirdi. 2009 yılında birçok farklı hayvan Kavoshgar-3 araştırma roketiyle uzaya gönderildi. Bunların arasında bir fare, iki kaplumbağa ve birkaç solucan yer alıyordu.

Bu başarılı çalışmaların ardından önümüzdeki günlerde veya aylarda İran'ın ilk biyolojik kapsülünün uzaya fırlatılmasına tanıklık edeceğiz.