کدام بناهای ایرانی تحسین منتقدان جهانی را برانگیخته است؟
در نخستین دوشنبه‌ماه اکتبر، جهان روز معماری را گرامی می‌دارد؛ روزی برای ستایش هنر و دانشی که سرپناه انسان را به تجلی‌گاه فرهنگ، تاریخ و خلاقیت بدل کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، در این میان، معماری ایران با پیشینه‌ای چندهزار ساله، همواره یکی از درخشان‌ترین ستارگان آسمان معماری جهان بوده است. این معماری، تنها مجموعه‌ای از تکنیک‌های ساخت‌وساز نیست، بلکه روایتی است از جهان‌بینی، اقلیم‌شناسی، عرفان و زندگی اجتماعی مردمان این سرزمین. از شکوه ستون‌های سر به فلک کشیده تخت‌جمشید که قدرت یک امپراتوری را به رخ می‌کشید تا ظرافت و آرامش گنبد خاکی مسجد شیخ‌لطف‌الله که بازتابی از نور الهی است، معماری ایرانی گفت‌وگویی بی‌پایان میان انسان، طبیعت و معنویت را به نمایش می‌گذارد.
معماران ایرانی، استادان کار با مصالح بومی بودند. آنها خشت و آجر را به آثاری هنری بدل کردند، با کاشی‌های هفت‌رنگ، هندسه مقدس را بر دیوارها نشاندند و با ابداع بادگیرها و قنات‌ها، راه‌حلی هوشمندانه برای همزیستی با اقلیم خشک و خشن یافتند. این دانش بومی، چنان با هنر و زیبایی درآمیخته که حاصل آن، بناهایی فرازمانی است؛ سازه‌هایی که نه‌تنها در زمان خود کارآمد و شگفت‌انگیز بودند، بلکه امروز نیز به‌عنوان منابع الهام و شاهکارهای معماری در معتبرترین دانشگاه‌ها، کتاب‌های مرجع و فهرست‌های جهانی مانند فهرست میراث جهانی یونسکو تدریس و ستایش می‌شوند. در آستانه روز جهانی معماری، به سراغ تعدادی از این سفیران فرهنگی ایران رفته‌ایم تا ببینیم چگونه نام ایران را در عرصه معماری جهانی طنین‌انداز کرده‌اند.
تخت جمشید / شیراز
این مجموعه باشکوه، پایتخت آیینی و نماد اقتدار امپراتوری هخامنشی است که بر سکویی سنگی بنا شده و اوج هنر و معماری دوران باستان را به تصویر می‌کشد. طراحی دقیق، تناسبات بی‌نظیر و جزئیات هنرمندانه آن، تخت‌جمشید را به یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستان‌شناسی جهان و منبعی بی‌پایان برای مطالعه هنر و مدیریت در دنیای باستان تبدیل کرده است.
منابع جهانی: ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو از سال 1979 میلادی و موضوع اصلی هزاران کتاب و مقاله آکادمیک در زمینه تاریخ معماری و هنر جهان باستان.
میدان نقش‌جهان / اصفهان
این میدان، یک مجموعه شهری بی‌نظیر و نمونه کامل شهرسازی دوره صفوی و یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های تاریخی جهان است که 4عنصر اصلی قدرت (دولت در عالی‌قاپو)، مذهب (مسجدشاه و مسجد شیخ‌لطف‌الله)، اقتصاد (بازار قیصریه) و تفریح (فضای خود میدان) را گردهم آورده است. این طراحی یکپارچه و مقیاس انسانی آن، الگویی جهانی برای خلق فضاهای عمومی سرزنده و کارآمد محسوب می‌شود.
منابع جهانی: به‌عنوان یک شاهکار برنامه‌ریزی شهری در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و در کتاب‌های مرجع معماری چون «A Survey of Persian Art» اثر آرتور پوپ به تفصیل تحلیل شده است.
مسجد شیخ لطف‌الله / اصفهان
این مسجد، جواهری درخشان بر تاج معماری صفوی و نماد زیبایی‌شناسی و عرفان ایرانی-اسلامی است. این بنا به‌دلیل گنبد منحصربه‌فرد با رنگ‌آمیزی نخودی و کاشی‌کاری‌های داخلی بی‌نظیرش، یک شاهکار مسلم هنر و معماری اسلامی به شمار می‌رود. بازی نور در فضای داخلی و طراحی بدون مناره آن، این بنا را از تمام مساجد دیگر متمایز می‌کند.
منابع جهانی: به‌عنوان یکی از زیباترین بناهای مذهبی جهان در نشریات معتبری چون نشنال‌جئوگرافیک و کتاب‌های هنر اسلامی معرفی شده و بخشی از مجموعه ثبت جهانی نقش‌جهان است.
شهر تاریخی یزد
مجموعه شهر خشتی یزد، نمونه‌ای برجسته از معماری پایدار و همزیستی با کویر است. بادگیرها، آب‌انبارها، خانه‌های گودال باغچه‌ای و کوچه‌های سرپوشیده (ساباط)، یک سیستم شهری هوشمند و منطبق بر اقلیم را به نمایش می‌گذارند که مورد تحسین جهانی قرار گرفته است و به همین دلیل به‌عنوان یک شهر کامل در یونسکو ثبت شده است.
منابع جهانی: در سال 2017 به‌طور کامل در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و به‌عنوان الگویی موفق از معماری بومی و پایدار در بسیاری از کنفرانس‌ها و منابع علمی معماری معرفی می‌شود.
چغازنبیل/خوزستان
این زیگورات عظیم آجری، نیایشگاهی باستانی متعلق به تمدن ایلام (حدود 1250 سال پیش از میلاد مسیح) است که به‌عنوان یکی از نخستین بناهای مذهبی ایران شناخته می‌شود. ساختار پلکانی و مهندسی پیشرفته آن در بیش از 3هزار سال پیش، اوج هنر و تکنیک معماری ایلامی را به نمایش می‌گذارد.
منابع جهانی: این اثر به‌عنوان نخستین بنای ایرانی در سال 1979 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و در تمام کتب مرجع تاریخ معماری جهان باستان به‌عنوان یک نمونه شاخص مورد بررسی قرار می‌گیرد.
پاسارگاد / شیراز
این مجموعه، نخستین پایتخت شاهنشاهی هخامنشی، شامل آرامگاه کورش، کاخ‌های سلطنتی و نخستین نمونه شناخته شده از «باغ ایرانی» است. معماری آن، با سادگی و وقار منحصربه‌فرد، پایه‌گذار سبکی شد که بعدها در تخت جمشید به کمال رسید و تأثیر عمیقی بر هنر و معماری جهان گذاشت.
منابع جهانی: در فهرست میراث جهانی یونسکو از سال 2004 ثبت شده و آرامگاه کورش به‌عنوان یک نماد جهانی معماری تدفینی و باغ ایرانی به‌عنوان الگوی باغ‌سازی در منابع متعدد تاریخی مورد ستایش قرار گرفته است.
گنبد سلطانیه/ زنجان
این بنا که آرامگاه اُلجایتو، پادشاه ایلخانی است، شاهکار معماری دوره ایلخانی و دارنده بزرگ‌ترین گنبد آجری جهان به شمار می‌رود. مهندسی پیشرفته در ساخت گنبد دوجداره و تزیینات بی‌نظیر آن، الهام‌بخش ساخت بسیاری از بناهای بزرگ در آسیای مرکزی و جهان اسلام، ازجمله تاج‌محل بوده است.
منابع جهانی: از سال 2005 در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. تکنیک ساخت گنبد آن به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ مهندسی سازه در کتاب‌های تخصصی معماری جهان تحلیل و تدریس می‌شود.
مجموعه بازار تاریخی تبریز
این مجموعه، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای خاورمیانه و بزرگ‌ترین سازه سرپوشیده و به‌هم‌پیوسته آجری در جهان است. این بازار تنها یک مرکز تجاری نیست، بلکه یک ساختار کامل اجتماعی و فرهنگی با تیمچه‌ها، مساجد و کاروانسراهاست که نمونه‌ای برجسته از معماری شهری و تجاری سنتی محسوب می‌شود.
منابع جهانی: در سال 2010 به‌عنوان یک مجموعه شهری زنده در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و به‌عنوان الگویی موفق از معماری پایدار و سازماندهی فضاهای تجاری- اجتماعی در مراکز آکادمیک جهان مورد توجه است.
منبع: همشهری آنلاین
انتهای پیام/
