گفتگو| ایجاد پول مشترک اکو تا ۲۰۳۵/ تجارت درون منطقه ای اکو فقط ۸ درصد است

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) با جمعیتی بیش از نیم میلیارد نفر و منابع عظیم انرژی و معدنی، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های اقتصادی جهان را دارد، اما سهم آن از تجارت جهانی همچنان کمتر از 5 درصد و تجارت درون‌منطقه‌ای تنها حدود 8 درصد است؛ رقمی بسیار پایین‌تر از اتحادیه اروپا یا آسه‌آن.

همین شکاف موجب شده، اسد مجید خان، دبیر کل اکو در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم بر ضرورت بازنگری راهبردها، تدوین اهداف بلندمدت 2035، تسهیل تجارت، کاهش موانع گمرکی، استفاده از ظرفیت‌های فناوری و حتی طراحی واحد پول مشترک برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی تأکید کند.

او همچنین از ابتکار ایران در احیای نشست‌های وزارتی پس از سال‌ها توقف قدردانی کرده و آینده سازمان را در گرو هم‌افزایی اعضا برای مقابله با چالش‌هایی چون تغییرات اقلیمی، بحران انرژی و ناهمگونی ساختارهای اقتصادی دانسته است.

سهم تجارت منطقه‌ای اکو تنها 8 درصد/ تدوین اهداف راهبردی 2035 در دستور کار

تسنیم: امروز سهم اکو از اقتصاد جهان چقدر است و این روند در دهه‌های اخیر به چه صورت بوده است ؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم ضمن تشریح وضعیت تجارت منطقه‌ای گفت: خیلی خوشحال هستم که دیدگاه‌های سازمان همکاری اقتصادی را با شما به اشتراک می‌گذارم. بر اساس آمار سال‌های 2023 تا 2024، سهم تجارت منطقه اکو در تجارت جهانی حدود یک تریلیون و 16 میلیارد دلار بوده که معادل 4 تا 5 درصد تجارت جهانی است. از این میزان، تجارت درون‌منطقه‌ای تنها حدود 110 میلیارد دلار است؛ یعنی رقمی نزدیک به 8 تا 9 درصد کل تجارت کشورهای عضو.

وی افزود: این سهم طی سال‌های گذشته تغییر چندانی نداشته و در مقایسه با دیگر سازمان‌های منطقه‌ای بسیار پایین است. به طور مثال، اتحادیه اروپا سهمی بین 60 تا 65 درصد و آسه‌آن حدود 30 تا 35 درصد تجارت درون‌منطقه‌ای دارند. بنابراین، انتظار می‌رود کشورهای عضو اکو بتوانند سهم بیشتری از تجارت جهانی را به خود اختصاص دهند.

دبیرکل اکو با اشاره به دلایل این وضعیت گفت: بخش عمده صادرات منطقه محدود به محصولات خام و سوخت‌های فسیلی است. هدف ما این است که کشورهای عضو را در زنجیره ارزش بالاتر قرار دهیم و به سمت صادرات کالاها و خدمات با ارزش افزوده حرکت کنیم.

اسد مجید خان درباره اجرای نقشه راه اکو در سال‌های 2015 تا 2025 نیز توضیح داد: دستاوردهای متعددی داشته‌ایم. یکی از اهداف اصلی ما تسهیل حرکت آزاد سرمایه، کالا و افراد در منطقه بوده که در این مسیر پیشرفت‌هایی حاصل شده است. در حوزه اتصال منطقه‌ای به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و سایر زیرساخت‌ها گام‌های مهمی برداشته‌ایم؛ هرچند این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری‌های کلانی می‌طلبد.

وی در پایان خبر داد: کو در آینده نزدیک نشستی برای ترسیم اهداف دهه آینده برگزار خواهد کرد و سندی تحت عنوان اهداف راهبردی سازمان اکو برای سال‌های 2026 تا 2035 تدوین می‌شود تا مسیر توسعه همکاری‌های اقتصادی منطقه روشن‌تر شود. 

برگزاری نشست‌های وزارتی پس از سال‌ها توقف/ تدوین موافقت‌نامه گمرکی اکو در دستور کار

تسنیم: از نظر شما نقشه راه اکو برای سال‌های 2015 تا 2025 تا چه حد محقق شده است و موانع اصلی در اجرای این برنامه‌ها رو چه می‌دانید؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، با اشاره به روند رو به رشد همکاری‌های منطقه‌ای گفت: من صادقانه خوشبین هستم به آینده اکو. امروز اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای برای همه کشورها آشکارتر از گذشته است و اراده سیاسی در میان اعضا بسیار بیشتر شده است. ما از تجربیات گذشته درس گرفته‌ایم و تلاش داریم همه خانواده اکو را در یک مسیر مشترک برای تحقق اهداف راهبردی قرار دهیم.

وی افزود: در گذشته حتی برگزاری جلسات وزرا با مشکل جدی مواجه بود؛ برای مثال اجلاس وزرای تجارت 14 سال برگزار نشده بود که این موضوع نشانه خوبی برای سازمان نبود. اما امسال توانستیم اجلاس وزرای حمل‌ونقل و وزرای گردشگری را برگزار کنیم و با هماهنگی‌های بهتر تاریخ نشست‌ها را زودتر اعلام کنیم. همچنین به ابتکار ایران، پس از 15 سال اجلاس وزرای کشور و نیز اجلاس وزرای کشاورزی که پنج سال برگزار نشده بود، در دستور کار قرار گرفته است. از ایران بابت این همکاری و تسهیل در برنامه‌ریزی وزرا قدردانی می‌کنیم.

دبیرکل اکو درباره رویکردهای جدید سازمان توضیح داد: ما دیگر تنها به تعامل میان دولت‌ها بسنده نمی‌کنیم، بلکه تصمیم گرفته‌ایم جوانان و بانوان را نیز در فرآیند همکاری‌های منطقه‌ای وارد کنیم تا حس مالکیت مردمی در اکو تقویت شود. همچنین در نشست آتی وزرای تجارت در 26 نوامبر، قرار است موافقت‌نامه گمرکی اکو نهایی و ارائه شود. این سند می‌تواند نقش مهمی در کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، تسهیل تجارت و یکپارچه‌سازی تشریفات گمرکی ایفا کند.

وی در ادامه افزود: بسیاری از کشورهای عضو اکو محصور در خشکی هستند. بنابراین، ایران، پاکستان و ترکیه که دسترسی به آب‌های آزاد دارند، نقشی کلیدی در کاهش هزینه و زمان حمل‌ونقل ایفا می‌کنند. ما به دنبال دیجیتالی کردن اسناد و فرآیندهای گمرکی هستیم تا تجارت در منطقه سریع‌تر و ارزان‌تر انجام شود. امیدواریم این موافقت‌نامه در نشست آتی وزرا تصویب و به مرحله اجرا برسد.

تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی؛ بزرگ‌ترین چالش منطقه/ همکاری کشورهای عضو اجتناب‌ناپذیر است

تسنیم: وضعیت گمرکات حمل و نقل و کوریدورهای تجاری میانه کشورهای عضو اکو رو به چه صورت ارزیابی می‌کنید و به نظرتون چه اصلاحاتی نیاز دارد؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، با اشاره به چالش‌های زیست‌محیطی و اقلیمی در منطقه گفت: منطقه ما متأسفانه یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق جهان در برابر بلایای طبیعی است. ما هم تجربه سیل‌های ویرانگر داشته‌ایم، هم خشکسالی‌های شدید، هم آتش‌سوزی در جنگل‌ها و هم تأثیرات ذوب شدن یخچال‌های طبیعی. این واقعیت‌ها نشان می‌دهد که کشورهای عضو اکو بیش از هر زمان دیگری نیازمند همکاری و هم‌افزایی برای مقابله با این تهدیدها هستند.

وی افزود: البته در کنار این تهدیدها، موهبتی بزرگ هم داریم و آن منابع انرژی و طبیعی فراوان منطقه است. برخی کشورهای اکو جزو دارندگان اصلی منابع انرژی در جهان محسوب می‌شوند. این موضوع هم فرصت بزرگی است و هم چالش جدی که باید با رویکرد اقتصاد چرخشی مدیریت شود. در همین راستا، مرکز انرژی اکو در باکو ایجاد شده تا همسو با اهداف جهانی، به کشورها در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش اثرات بلایای طبیعی کمک کند.

دبیرکل اکو با اشاره به اختلافات ساختاری در اقتصادهای عضو گفت: هماهنگ کردن کشورهایی که ساختارهای اقتصادی متفاوت دارند، بسیار دشوار است. برخی از اعضا عضو سازمان تجارت جهانی هستند، برخی اقتصادهای در حال گذار دارند و برخی هم تعرفه‌های تجاری بالا اعمال می‌کنند. حتی در بخش حمل‌ونقل نیز مشکلات فنی وجود دارد، برای مثال کشورها گیج ریلی متفاوتی دارند که جابه‌جایی کالا را پیچیده می‌کند. اما در عین حال همین تفاوت‌ها می‌تواند فرصت تکمیل‌کنندگی اقتصادی میان کشورها را فراهم کند.

وی تأکید کرد: هیچ منطقه‌ای مانند اکو نیست که چنین سابقه تاریخی طولانی، زبان‌ها و فرهنگ‌های مشترک و پیوندهای عمیق میان ملت‌ها داشته باشد. این ویژگی، انگیزه همکاری را تقویت می‌کند. با وجود تمام موانع فنی که سرعت ما را کند می‌کند، مسیر همکاری در جریان است و متوقف نخواهد شد.

اسد مجید خان در پایان به مثالی از اختلافات زیست‌محیطی منطقه اشاره کرد و گفت: وقتی در ایران بودم، تنش آبی و کمبود آب را از نزدیک مشاهده کردم. اما بلافاصله پس از عبور از مرز و ورود به پاکستان، شاهد سیل بی‌سابقه‌ای بودم. این تفاوت‌ها به خوبی نشان می‌دهد که چرا ما باید با هم همکاری کنیم تا بتوانیم راه‌حل‌های مشترکی برای مقابله با این بحران‌ها پیدا کنیم؛ راه‌حل‌هایی که به نفع همه کشورهای عضو باشد.

رقابت یا هم‌افزایی؟ نگاه اکو به همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای

تسنیم: دخالت های فرامنطقه‌ای یا حضور سازمان‌هایی مثل شانگهای رو در نقش و انسجام اکو چگونه ارزیابی می‌کنید ؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، در پاسخ به پرسشی درباره جایگاه اکو در میان سایر نهادهای منطقه‌ای گفت: وجود سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای یا دیگر نهادهای منطقه‌ای، حس رقابت ایجاد می‌کند، اما در عین حال بسیاری از اعضا میان ما و آن‌ها همپوشانی دارند. تفاوت اینجاست که اکو از ابتدا بر مسائل اقتصادی و تجاری تمرکز داشته، در حالی که شانگهای بیشتر در حوزه امنیت و مقابله با تروریسم فعال است. به باور ما، این سازمان‌ها می‌توانند مکمل یکدیگر باشند، نه رقیب.

وی افزود: در بسیاری از نشست‌ها، از جمله اجلاس سران سازمان شانگهای پلاس و همچنین هفدهمین اجلاس سران اکو در آذربایجان، ما از نمایندگان سازمان‌های دیگر دعوت کرده‌ایم تا حضور داشته باشند. قوانین اکو این اجازه را می‌دهد که اعضای ناظر یا شرکای گفتمان داشته باشیم و از ظرفیت‌ها و بهترین تجربه‌های یکدیگر بهره ببریم.

دبیرکل اکو با اشاره به همکاری با سایر نهادهای منطقه‌ای گفت: ما در منطقه سازمان‌های دیگری هم داریم مانند سیکا (CICA)، سازمان کشورهای ترک (OTS) و جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS). من شخصاً با رهبران این سازمان‌ها دیدار کرده‌ام و درباره تبادل بهترین شیوه‌ها و تجربیات مفید گفت‌وگو داشته‌ایم. هدف نهایی همه ما، پیشرفت منطقه و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشترک است.

هم‌افزایی تجارت، حمل‌ونقل، گردشگری و فناوری؛ مسیر آینده همکاری‌های اکو

تسنیم: از نظر شما به عنوان دبیرکل اکو کدام بازار و کدام بخش‌ها از جمله صنعت، کشاورزی، فناوری‌های نوین یا ... بیشترین ظرفیت رشد درون منطقه‌ای را دارا است؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، با اشاره به پیوند میان حوزه‌های مختلف همکاری گفت: از نگاه ما تجارت، حمل‌ونقل و گردشگری به‌طور مستقیم به هم وابسته‌اند. اگر بهترین جاده‌ها را داشته باشیم اما کالایی برای جابه‌جایی وجود نداشته باشد یا رانندگان نتوانند ویزای کشورهای مقصد را دریافت کنند، مفهوم اتصال بی‌معنی خواهد بود. بنابراین، این موضوع یک بسته کامل است که همه ابعاد آن باید همزمان تقویت شود.

وی افزود: امنیت غذایی نیز به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم منطقه‌ای مطرح است. تغییرات اقلیمی همه کشورها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و برای مواجهه با آن، همکاری در حوزه‌های نوین همچون علم، فناوری، هوش مصنوعی و تبادل اطلاعات ضروری است. آینده همکاری‌های منطقه‌ای بدون توجه به فناوری قابل تصور نیست.

دبیرکل اکو با تأکید بر ظرفیت کشورهای عضو در حوزه علم و فناوری گفت: در سفرهایم به کشورهای عضو اکو شاهد فعالیت‌های ارزشمندی در حوزه فناوری بوده‌ام. ایران، ترکیه و پاکستان همراه با سایر اعضا از جمعیت جوان برخوردارند و فناوری به‌ویژه حوزه‌های نوینی مانند هوش مصنوعی ظرفیت بالایی برای جذب جوانان و شکوفایی استعدادهای آن‌ها دارد. ما باید این فرصت را به‌عنوان میوه‌ای سهل‌الوصول در نظر بگیریم و بیشترین بهره را از آن ببریم.

وی در ادامه یادآور شد: اکو مرکزی به نام بنیاد علم در پاکستان دارد که می‌تواند بستر مهمی برای توسعه همکاری‌های علمی و آموزشی باشد. همچنین جا دارد از رئیس‌جمهور محترم ایران، آقای مسعود پزشکیان، تشکر کنم که در هفدهمین نشست سران اکو در آذربایجان پیشنهاد ایجاد مرکز منطقه‌ای همکاری در حوزه هوش مصنوعی و نیز صندوق استارت‌آپ برای جوانان را مطرح کردند. این پیشنهادها می‌تواند مسیر آینده همکاری‌های فناورانه اکو را روشن‌تر کند.

پیوستن اعضای جدید به اکو فعلاً در دستور کار نیست/ بازنگری در توافقنامه تجارت ترجیحی (اکوتا)

تسنیم: به نظر شما عضویت احتمالی کشورهایی مثل عمان، ارمنستان یا عراق در اکو چه تاثیری بر آینده اکو می‌تواند داشته باشد؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، درباره احتمال عضویت کشورهای جدید در این سازمان گفت: در حال حاضر پیشنهاد مشخصی برای پیوستن اعضای جدید مطرح نیست، هرچند در گذشته چنین بحث‌هایی وجود داشته است. در هفدهمین اجلاس سران اکو از کشورهای مختلفی به عنوان مهمان ویژه دعوت کردیم تا با مباحث آشنا شوند و امکان همکاری در قالب شریک یا عضو ناظر را بررسی کنند. اگر کشورهایی با اهداف مشترک تمایل داشته باشند به اکو بپیوندند، ما استقبال می‌کنیم؛ اما تصمیم نهایی در این زمینه توسط شورای دائم اکو یا اجلاس وزرای امور خارجه گرفته خواهد شد.

وی در پاسخ به پرسشی درباره چرایی محقق نشدن بازار مشترک اکو و وضعیت تعرفه‌های تجاری بین اعضا گفت: یکی از چالش‌های اصلی ما تفاوت ساختار اقتصادی و تجاری کشورهای عضو است. برخی تعرفه‌های بالایی دارند و برخی دیگر تعرفه‌های پایین‌تر. بعضی اعضا عضو سازمان تجارت جهانی هستند، در حالی که دیگران اقتصادهای ترکیبی یا در حال گذار دارند. همین تفاوت‌ها، روند یکپارچه‌سازی تعرفه‌ها و اجرای تجارت ترجیحی را دشوار کرده است.

دبیرکل اکو با اشاره به توافقنامه تجارت ترجیحی اکو (اکوتا) افزود: در دهمین نشست شورای اکوتا توافق شد که مذاکرات جدیدی برای بازنگری در این توافقنامه آغاز شود. در نشست‌های اخیر نیز این موضوع مورد بحث قرار گرفته و امیدواریم در پنجمین اجلاس وزرای تجارت اکو که به‌زودی در ترکیه برگزار می‌شود، بتوانیم راهبرد جدیدی برای مذاکرات طراحی کنیم تا این توافق هرچه سریع‌تر به مرحله اجرا برسد.

دبیرکل اکو: به دنبال سازوکار پرداخت و واحد پول مشترک هستیم

تسنیم: از نظر شما چه شرایطی می تواند به بهبود شرایط و افزایش سرمایه‌گذاری یا به طور کلی تقویت همکاری‌های اقتصادی اکو کمک کند؟

اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، در جمع‌بندی دیدگاه‌های خود تأکید کرد: تبادل گفتمان‌های عمیق میان کارشناسان مالی یکی از مهم‌ترین نیازهای ماست. تاکنون به اندازه کافی چنین گفت‌وگوهایی نداشتیم، در حالی که می‌توان از دل این رایزنی‌ها سازوکارهای پرداخت مشترک ایجاد کرد. این موضوع می‌تواند به گسترش تجارت در منطقه کمک کند.

وی افزود: همچنین در حال بررسی ایده واحد پول مشترک هستیم؛ چرا که برخی اعضای اکو تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارند و تجارت با آن‌ها با دغدغه‌هایی همراه است. یافتن روشی مطمئن برای تجارت بدون نگرانی، امری ضروری است.

دبیرکل اکو کاهش هزینه‌های تجارت و زمان ترانزیت را یکی دیگر از اولویت‌ها دانست و گفت: اگر نتوانیم زمان عبور و مرور در مرزها را کاهش دهیم، پیشرفتی در تجارت نخواهیم داشت. ضروری است که روی یکسان‌سازی مکانیزم‌های تجاری بین کشورها کار کنیم.

وی با اشاره به بخش کشاورزی ادامه داد: یکی از اقدام‌های کلیدی، ارتقای استانداردها برای محصولات کشاورزی است تا بتوانیم گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی دریافت کنیم. این کار باعث می‌شود تجارت تسهیل شده و کالاهای ما جایگاه بهتری در بازارهای جهانی پیدا کنند.

اسد مجید خان در پایان گفت: از فرصت این گفت‌وگو بسیار خوشحال هستم و امیدوارم بتوانیم با همکاری همه اعضای اکو، گام‌های موثری در مسیر تسهیل تجارت و تقویت همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای برداریم.

* گفتگو: امیرحسین تقی پور

انتهای پیام/