درس‌های سیاست‌خارجه در پسا اسنپ‌بک
اجرای اسنپ‌بک خود بخشی از یک پازل و زنجیره اقدامات علیه ایران است و تمرکز بیش از اندازه روی آن می‌تواند فریب‌آمیز باشد.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، در هماورد دیپلماتیک و جهانی شورای امنیت در روز جمعه، یکی از نمایندگان دولت‌های شرقی پس از آنکه قطعنامه تمدید لغو تحریم‌های ایران رأی نیاورد، به صراحت تأکید کرد که «امروز اسنپ‌بک فعال نشد، اسنپ‌بک هیچ گاه فعال نخواهد شد». نماینده روسیه علاوه بر این سخنان، اروپا را فاقد استقلال و اراده توصیف کرده و آن‌ها را با متهم کردن به پیروی از آمریکا برخلاف منافع کشور‌هایشان، تحقیر کرد.
اجرای سازوکار ادعایی اسنپ‌بک توسط اروپا در شورای امنیت سازمان ملل شکافی عمیق در مواضع قدرت‌های جهانی را آشکار ساخته و کارکرد سازمان ملل را به شکل عملی خدشه‌دار کرد.
غرب تصمیم خود را گرفته و قصد تشدید تنش‌ها را دارد و به زعم خود تلاش دارد با بهره‌گیری از پنجره زمانی موجود، مانع از برهم خوردن نظام جهانی به زیان خود شود. با این حال تحرکات متهورانه این جبهه می‌تواند گرفتاری‌هایی برای غرب به بار بیاورد.
نکات
در این قسمت به بخشی از مهم‌ترین نکات پیرامون آرایش جهانی پس از اسنپ‌بک پرداخته شده است.
1- در جریان جلسه تمدید لغو تحریم‌های ایران در ماجرای اسنپ‌بک، انشقاقی میان جناح شرق و جبهه غربی رخ داد. این انشقاق با فضای اجماعی گذشته متفاوت است که در آن آمریکا موفق شده بود با همراه کردن دیگر دولت‌ها، قطعنامه‌هایی علیه ایران به تصویب برساند؛ این مسئله همچنین شکستی در روایت آمریکا در متهم کردن ایران به تلاش برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای بود.
در نشست شبانگاه جمعه گذشته (4 مهر 1404، 26 سپتامبر 2025)، جناح شرق شامل 4 کشور، به شمول 3 قدرت هسته‌ای به قطعنامه تمدید لغو تحریم‌های ایران رأی مثبت داد. این چهار کشور شامل چین، روسیه، پاکستان و الجزایر بودند.
هرچند در جلسه شورای امنیت 11 عضو دیگر دارای حق رأی حضور داشتند، اما با وجود تکثر جبهه غربی، جناح شرق از نظر قدرت دست کمی از طرف مقابل نداشت.
چین، دومین اقتصاد برتر جهان است که تا چند سال دیگر حائز رتبه نخست خواهد شد. این کشور همچنین سومین قدرت نظامی و هسته‌ای جهان به شمار می‌رود. روسیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان انرژی و دومین قدرت نظامی و هسته‌ای جهان، کشور دیگری بود که در صف‌آرایی دیپلماتیک نیویورک حضور داشت. پاکستان ششمین دارنده بزرگ سلاح‌های هسته‌ای که پیش‌بینی می‌شود تا چند سال دیگر از نظر تعداد سلاح‌های هسته‌ای به چهارمین کشور جهان تبدیل شود نیز در این صف حضور داشت. همچنین الجزایر به عنوان یک صادر‌کننده انرژی و کشوری مهم در آفریقا، جهان اسلام، جهان عرب و دریای مدیترانه چهارمین دولت نزدیک به مجموعه شرق بود. پاکستان به چین و الجزایر تا حدی به روسیه نزدیک تلقی می‌شوند.
در برابر این صف‌آرایی، 9 کشور به قطعنامه تمدید لغو تحریم‌های ایران رأی منفی دادند. 5 کشور اروپایی شامل فرانسه، انگلیس، اسلوونی، دانمارک و یونان، 2 کشور آمریکای شمالی شامل آمریکا و پاناما به همراه 2 کشور آفریقایی سیرالئون و سومالی، مخالف تمدید لغو تحریم‌های ایران شدند. این 9 دولت شامل کشور‌های غربی و تعدادی از دولت‌های همراه این مجموعه می‌شود. در شرایطی که 4 دولت شرقی تماماً قدرتمند بودند، در جناح غربی کشور 2 میلیون نفری اسلوونی، کشور جنگ‌زده سومالی، سیرالئون و پاناما حضور داشتند. در رأی‌گیری روز جمعه دو کشور گویان در آمریکای جنوبی و کره جنوبی در آسیا رأی ممتنع دادند. گویان هرچند تحت نفوذ غرب است اما تحت تأثیر فضا و مناسبات آمریکای لاتین قرار دارد و کره جنوبی نیز با وجود درهم تنیده شدن با آمریکا، تحت تأثیر رشد قدرت چین، کره شمالی و روسیه در شرق آسیاست.
2- با اجرای اسنپ بک عملاً اروپا از صحنه دیپلماسی با ایران کنار رفت. این صحنه به معنای داشتن روابط معمول دیپلماتیک و سفر‌های مقامات نیست، بلکه به تأثیرات در معادلات عمده باز می‌گردد. اروپا ابزار‌های راهبردی خود را برای اثرگذاری از دست داده و با اجرای اسنپ‌بک آخرین موارد را هم از دست داد. دیدار عراقچی با مقامات چینی و سپس اعلام پاکستان کشور متحد چین درباره میانجیگری در پرونده هسته‌ای ایران، دیدار «محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی با «رافائل گروسی» رئیس سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در حضور «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه در مسکو و در نمایشگاه «اتم 2025» حکایت از آن دارد که چین، روسیه و آمریکا بازیگران باقی مانده در مذاکرات هسته‌ای ایران بوده و قاره سبز به امر واشنگتن و با دستان خود، خودش را در این فقره قربانی کرده است.
3- برای اروپا این ظرفیت وجود داشت تا از وزنه ایران برای تعادل‌بخشی به روابط خود با آمریکا استفاده کند، اما تندروی‌های این قاره در دو حوزه دشمنی ایدئولوژیک با ایران و پیروی افراطی از واشنگتن، قاره سبز را از یک وزنه تعادل بخش راهبردی محروم کرد. قاره سبز تا حدی تلاش دارد از قضایای به رسمیت شناختن فلسطین و با تحت فشار قرار دادن رژیم صهیونی در برابر آمریکا به نوعی وزنه‌سازی کند، اما این روند جبران‌کننده از دست رفتن پرونده ایران نیست.
4- با اقدام غرب فعالیت‌های هسته‌ای ایران و جوانب آن در هاله‌ای از ابهام فرو می‌روند. تهران قصدی برای ساخت و انباشت سلاح‌های هسته‌ای ندارد، اما آنچه در خصوص مسائل هسته‌ای از گذشته جریان داشته، کنترل طرف‌های دارنده بر یکدیگر بوده است.
کشور‌های دارنده مواد یا سلاح‌های هسته‌ای بنابه دلایل مختلفی پایگاه‌هایی که اورانیوم غنی شده یا سلاح‌های هسته‌ای در آن وجود دارند را به یکدیگر اطلاع می‌دهند. به عنوان نمونه، دو کشور هند و پاکستان اگر از وجود سلاح هسته‌ای در یک پایگاه مطلع نباشند، طی درگیری‌ها احتمال دارد بدون اطلاع حمله‌ای گسترده و ناگهانی علیه تأسیسات آن پایگاه ترتیب دهند که می‌تواند به انفجار سلاح‌های هسته‌ای مستقر در آن بینجامد. برای جلوگیری از این اتفاق در صورت بروز یک درگیری نظامی، طرفین اماکن هسته‌ای یکدیگر را به همراه برخی تغییرات به یکدیگر اطلاع می‌دهند.
از سوی دیگر یکی دیگر از دلایل اشتراک‌گذاری اطلاعات هسته‌ای، جلوگیری از مسابقه هسته‌ای و برهم خوردن شدید توازن قواست؛ اگر اطلاعات هسته‌ای کشور‌ها از یکدیگر پنهان باشد، هر کشور با توجه به هراسی که از انباشت گسترده چنین سلاح‌هایی در دستان دشمن دارد، بی‌محابا و بدون توقف در حجمی انبوه دست به ساخت سلاح می‌زند.
مجموعه این عوامل باعث وجود روند اشتراک‌گذاری اطلاعات مواد و سلاح‌های هسته‌ای میان کشور‌ها شده است. با این حال برخی از دولت‌هایی که تحت فشار‌های بین‌المللی قرار دارند، به دلیل هراس از تهاجم دشمن یا عدم وجود توجیهی مشروع، از ارائه اطلاعات خودداری می‌کنند.
ایران می‌داند ارائه اطلاعات محل ذخیره‌سازی مواد غنی شده نه تنها مانع از حمله دشمن به این مراکز در حین جنگ، آنگونه که قاعده‌ای جهانی است نمی‌شود، بلکه احتمال حمله به این تأسیسات را بالاتر خواهد بود. بر این اساس ایران سیاست کاملی از ابهام هسته‌ای را در پیش گرفته است. از این رو تهران قادر به اشتراک‌گذاری مواد هسته‌ای خود نیست و چاره‌ای جز ابهام باقی نمانده است.
5- پیش از اجرای اسنپ‌بک عملاً تحریم‌های یکجانبه غرب مانع از بهره‌مندی ایران از قطعنامه‌های سازمان ملل بودند و روابط اقتصادی تهران به طرف‌هایی بیرون از مجموعه غرب منحصر می‌شد. آنچه در واقعیت رخ داده است، ادعای جهانی شدن تحریم‌های یکجانبه غرب است که دولت‌های شرقی اعلام کرده‌اند زیربار اجرای آن نخواهند رفت.
اجرای اسنپ‌بک شاید اثرات روانی اقتصادی داشته باشد، اما باید توجه داشت بیش از خود این واقعه، مقاصد پشت سر آن اهمیت دارند. اجرای اسنپ‌بک خود بخشی از یک پازل و زنجیره اقدامات علیه ایران است و تمرکز بیش از اندازه روی آن می‌تواند فریب‌آمیز باشد. دولت‌های غربی می‌توانستند همچنان بدون آنکه اسنپ‌بک را اجرایی کنند، به بهانه‌های مختلف تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرده و اقتصاد آن را تحت تأثیر قرار دهند، اما تصمیم گرفتند طراحی بزرگ‌تری انجام دهند که بخش بزرگی از آن مسائل روانی از جمله مانور‌های فریب است.
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/
