رازهای سر به مهر قلعه سنگی پرند/ میراث تاریخی کنار اتوبان و خط‌آهن تهران - ساوه در حصار بی‌توجهی
قلعه یا کاروانسرای سنگی پرند که در چند قدمی اتوبان تهران–ساوه و تنها ۵۰ متری خط‌آهن پرتردد تهران–پرند واقع شده، با مرمت نیمه‌کاره، درهای بسته و لرزش‌های مداوم قطارها، روزبه‌روز فرسوده‌تر می‌شود و همچنان چشم‌انتظار توجه فوری وزارت میراث فرهنگی است.
به گزارش خبرنگار تسنیم از رباط کریم، قلعه سنگی یا همان کاروانسرای سنگی پرند، یکی از شاخص‌ترین آثار معماری سنگی غرب استان تهران است که این روزها به نمادی از غفلت در حوزه میراث فرهنگی بدل شده است. این بنای ارزشمند درست در کنار اتوبان پر رفت و آمد تهران - ساوه قرار دارد و روزانه هزاران مسافر از مقابل آن عبور می‌کنند، اما همچنان ناشناخته و درهای آن بر روی مردم بسته مانده است.
این قلعه که گفته می‌شود قدمت آن به دوره‌های صفوی و حتی پیش‌تر بازمی‌گردد، می‌توانست به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های گردشگری غرب پایتخت عمل کند، اما مرمت‌های پراکنده و کاوش‌های باستان‌شناسی در سال‌های اخیر نیمه‌کاره رها شده و هیچ چشم‌انداز روشنی برای آینده آن ارائه نشده است.
کارشناسان معتقدند که مصالح خاص و شیوه معماری منحصربه‌فرد این کاروانسرا، گنجینه‌ای ارزشمند از اطلاعات تاریخی و فرهنگی منطقه را در خود جای داده است. با این حال کمبود اعتبار، نبود برنامه‌ریزی منسجم باعث شده این بنای ارزشمند سال‌ها در بلاتکلیفی بماند.
در کنار چالش‌های مالی و مدیریتی، تردد روزانه قطارهای مسیر تهران - پرند و بالعکس نیز تهدیدی جدی برای این بنای تاریخی محسوب می‌شود. این خط‌آهن که تنها حدود 50 متری قلعه عبور می‌کند، لرزش‌های شدیدی ایجاد کرده و به گفته کارشناسان، می‌تواند به تدریج باعث سستی پی‌سنگ‌ها و ترک‌خوردگی دیواره‌های قلعه شود.
به گفته اهالی منطقه، طرح‌های مرمتی که چند سال قبل توسط میراث فرهنگی آغاز شد، تنها به پاکسازی محدودی از بخش‌های بیرونی و تقویت جزیی دیواره‌ها محدود ماند و پس از آن به دلیل نبود بودجه متوقف شد. این در حالی است که بخشی از دیوارهای داخلی و سقف‌های سنگی بنا به شدت نیازمند مرمت فوری است و لرزش‌های مداوم قطار خطر فرسایش و تخریب را دوچندان کرده است.
یکی از ساکنان قدیمی رباط کریم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: این قلعه می‌تواند به یک مقصد مهم گردشگری تبدیل شود و حتی اشتغال و درآمدزایی به همراه داشته باشد، اما مسئولان فقط وعده داده‌اند و هیچ اقدام عملی انجام نشده است.
یک شهروند پرندی نیز با انتقاد از بسته بودن درهای این اثر تاریخی گفت: هر روز هزاران خودرو از کنار این قلعه عبور می‌کنند، ولی حتی یک تابلو راهنما یا برنامه بازدید عمومی وجود ندارد. قطار هم هر چند دقیقه یک بار رد می‌شود و تکان شدیدی به اطراف می‌دهد. معلوم نیست این لرزش‌ها چه بلایی بر سر بنا آورده است.
برخی کارشناسان میراث فرهنگی هشدار می‌دهند که ادامه وضعیت فعلی، علاوه بر فرسایش طبیعی به تخریب تدریجی منجر شود. از سوی دیگر، برخی پژوهشگران بر این باورند که قلعه سنگی پرند رازهای تاریخی ناشناخته‌ای در دل خود دارد که می‌تواند بخشی از تاریخ مسیرهای تجاری غرب تهران و ارتباطات کاروانی ایران را روشن کند. با این حال، نبود کاوش‌های علمی، این رازها را همچنان سر به مهر نگه داشته است.
فعالان اجتماعی پرند بارها در نشست‌های محلی از میراث فرهنگی و گردشگری خواسته‌اند که با تخصیص بودجه و تشکیل کارگروه ویژه، احیای این بنای تاریخی را در اولویت قرار دهد. به گفته آنان، نزدیکی این قلعه به پایتخت، قرار گرفتن در کنار اتوبان تهران–ساوه و مجاورت با خط‌آهن پرتردد تهران–پرند، فرصتی استثنایی برای رونق گردشگری منطقه فراهم می‌کند، فرصتی که اکنون به تهدیدی جدی برای ساختار بنا بدل شده است.
کارشناسان همچنین معتقدند که احیای قلعه سنگی می‌تواند در کنار جاذبه‌های طبیعی رباط کریم و پرند، به توسعه اقتصادی منطقه کمک کرده و زمینه اشتغال جوانان را فراهم کند. این در حالی است که هر سال تأخیر در مرمت و بهره‌برداری، هزینه‌های نگهداری و بازسازی این اثر تاریخی را چند برابر می‌کند.
در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان از آثار تاریخی مشابه برای جذب گردشگر بهره می‌برند، قلعه سنگی پرند همچنان در سکوت و بی‌توجهی فرو رفته است. اگرچه نام این بنا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، اما نبود مدیریت کارآمد باعث شده ارزش آن برای عموم مردم همچنان ناشناخته باقی بماند.
تداوم کاوش‌های باستان‌شناسی در قلعه سنگی پرند/ آماده‌سازی برای مرمت و بهره‌برداری
حمید کریمی، رئیس اداره میراث،فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان رباط‌کریم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم از ادامه کاوش‌های باستان‌شناسی در قلعه سنگی پرند خبر داد و اعلام کرد: کاوش‌های باستان شناسی در محوطه تاریخی قلعه سنگی پرند همچنان ادامه دارد و تنها به دلیل کشف تعدادی اسکلت تاریخی، فرآیندهای کارشناسی در حال انجام است.
وی با اشاره به مرمت و بازسازی قلعه سنگی پرند، افزود: تأمین اعتبارات مرمت این اثر تاریخی با توجه به ثبت جهانی کاروانسرای قلعه سنگی، اعتبارات مرمتی از سه منبع تأمین خواهد شد، بخشی توسط شرکت عمران، بخشی از اعتبارات ملی و بخشی نیز از سوی یونسکو اختصاص می‌یابد.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی رباط‌کریم با اشاره به وضعیت بنا تصریح کرد: هم بنا و هم محوطه نیازمند اعتبار قابل توجهی برای مرمت و بهره‌برداری است و ارزیابی دقیق میزان تخریب و نیازهای فنی به تصمیم نهایی کمیته بستگی دارد.
کریمی همچنین از اقدامات حفاظتی پیرامون این اثر خبر داد و گفت: با توجه به نزدیکی اتوبان تهران - ساوه و عبور قطار در فاصله حدود 40 متری قلعه، برنامه‌ریزی مشترکی با وزارت راه و شهرسازی در حال انجام است تا حفاظ فیزیکی و کریدور ایمن برای حفاظت از بنا ایجاد شود.
انتظار می‌رود وزارت میراث فرهنگی، شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی، استانداری تهران و مسئولان شهرستان رباط کریم با همکاری یکدیگر، هر چه سریع‌تر طرحی جامع برای مرمت، کاوش و کاهش اثرات لرزش‌های قطار بر قلعه سنگی پرند تدوین و اجرا کنند تا رازهای پنهان این بنای تاریخی پیش از آن که دیر شود برای مردم و پژوهشگران آشکار شود.
گزارش از احسان همتی
انتهای پیام/
