روایت سال چهارم جنگ؛ عملیات در هور

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم- با ورود به سال چهارم جنگ ایران و عراق، استراتژی ایران بر استفاده از زمین‌های کوهستانی شمال عراق متمرکز شد. عملیات والفجر 4 در مهرماه 1362 در منطقه مریوان و پنجوین با هدف تصرف ارتفاعات استراتژیک شمال سلیمانیه و نفوذ به عمق خاک عراق اجرا شد. نیروهای ایرانی در شب‌های اول موفق به تصرف برخی ارتفاعات شدند، اما پاتک‌های شدید عراق مانع ادامه پیش روی شد. با این حال، این عملیات باعث شد اسران بر چند ارتفاع کلیدی مسلط شود و توازن جبهه شمالی را به نفع ایران تغییر کند.

در 15 مهرماه 1362، فرانسه پنج فروند جنگنده سوپر اتاندارد مجهز به موشک‌های ضدکشتی اگزوست به عراق تحویل داد. این هواپیماها به سرعت به ابزار اصلی عراق برای حمله به نفت‌کش‌ها و کشتی‌های تجاری در خلیج فارس تبدیل شدند. از آبان‌ماه عراق با شدت بیشتری به کشتی‌ها و شهرهای ساحلی ایران حمله می کرد. ایران در پاسخ، هشدار داد که ادامه این روند ممکن است باعث بسته شدن تنگه هرمز شود و تنش‌ها در منطقه بیشتر شد.

آمریکا که در سال 1360 نام عراق را از لیست کشورهای حامی تروریست حذف کرده بود در آذر 1362 روابط خود با این کشور را توسعه داد. دونالد رامسفلد، فرستاده ویژه آمریکا در سفری محرمانه به بغداد با صدام حسین دیدار و درباره همکاری‌های بیشتر مذاکره کرد. این تحولات نشان‌ می داد جبهه‌ای جدید در جنگ باز شده که فراتر از درگیری‌های زمینی، دارای ابعاد دیپلماتیک و بین‌المللی است. حمایت غرب از عراق، فشار سیاسی و نظامی بر ایران را افزایش داد و جنگ را وارد فاز پیچیده‌تری کرد.

زمستان 1362 با آرامشی نسبی در خطوط جبهه شروع شد، اما پشت این سکوت و سکون، ایران در حال تدارک عملیاتی بزرگ در جنوب بود. بعد از ارزیابی عملیات والفجر 4، فرماندهان ایرانی مشغول طراحی عملیات خیبر در منطقه هورالهویزه شدند. این عملیات با هدف تغییر موازنه جنگ و بیرون کردن عراق از مواضع دفاعی‌اش در شرق بصره بود.هور از نظر نظامی غیر قابل عبور محسوب می شد اما ویژگی هایی داشت که توجه ایرانی ها را برای عملیات جلب کرد. ارتش عراق در هور نیرویی مستقر نکرده بود و تنها منطقه بدون موانع در منطقه جنگی بود. تجهیزات فراوان زرهی عراق در هور کارایی نداشت.

30 بهمن 1362 هاشمی رفسنجانی مسئولیت هماهنگی ارتش و سپاه را عهده دار شد و سه روز بعد عملیات خیبر شروع شد. نیروهای ایرانی با غافلگیری دشمن، جزایر مجنون را تصرف کردند، اما در محور جنوبی با مقاومت شدید عراق متوقف شدند. علی رغم پاتک‌های سنگین دشمن، ایران موفق به حفظ جزایر مجنون شد. این عملیات، هرچند موفقیت‌هایی داشت، اما نیروهای ایرانی متحمل خسارات سنگین جانی شدند و این موضوع  نشان داد که جنگ به مراتب پیچیده‌تر و دشوارتر از گذشته شده است.

در جبهه‌های غربی، هر دو طرف مشغول تقویت مواضع خود شدند. عراق با اعزام یگان‌های جدید و مین‌گذاری خطوط دفاعی را مستحکم کرد. ایران هم یگان‌های توپخانه‌ای را به مناطق صعب‌العبور منتقل کرد. همزمان، جنگ نفت‌کش‌ها در خلیج فارس تشدید شد. هواپیماهای سوپر اتاندارد عراق به نفت‌کش‌های ایرانی حمله کردند و ایران با استفاده از قایق‌های تندرو تلاش می کرد امنیت کشتیرانی را حفظ کند. این درگیری‌ها بحث امنیت خلیج فارس را به موضوعی جهانی تبدیل کرد.

در 28 اسفند 1362، کارشناسان سازمان ملل پس از بازدید از مناطق جنگی، استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی، از جمله گاز خردل و گازهای اعصاب، را تأیید کردند. این موضوع نگرانی‌های بین‌المللی درباره پیامدهای انسانی جنگ را افزایش داد. با این حال، حمایت قدرت‌های جهانی از عراق قطع نشد  و این امر فشارهای سیاسی و نظامی بر ایران را زیاد کرد.

با پایان زمستان و تثبیت جزایر مجنون، ایران به بررسی نتایج عملیات خیبر پرداخت و برای عملیات‌های عمیق‌تر برنامه ریزی کرد. محور اروند به عنوان گزینه‌ای برای عملیات بعدی بررسی شد، اما به دلیل مشکلات عبور، تمرکز بر هور و مناطق جنوب غربی قرار گرفت. در 30 اردیبهشت 1363، عراق با حملات به جزیره خارک فشار بر تجارت دریایی ایران را افزایش داد. ایران هم با سیاست «درهای باز» تلاش کرد روابط دیپلماتیک خود را گسترش دهد.

جبهه‌های جنوب و غرب در تابستان 1363 شاهد فعالیت‌های رزمی گسترده ای بود. ایران با آموزش نیروهای جدید و هماهنگی میان ارتش و سپاه، مقدمات عملیات‌های بزرگ‌تر را فراهم کرد و بخش‌هایی از خاک دشمن را در عملیات‌های محدود تصرف کرد. عراق هم با پشتیبانی هوایی و تسلیحاتی، خطوط دفاعی خود را تقویت کرد. این فصل اگرچه عملیات‌ بزرگی مثل خیبر نداشت، اما به عنوان مرحله‌ای کلیدی برای تثبیت جبهه‌ها و آماده‌سازی برای نبردهای پاییز و زمستان محسوب شد.

انتهای پیام/