اقتصاد کشور آبدیده شده، تحریم مسئله جدیدی نیست
یکی از کارکرد‌های اقتصادی تحریم‌ها شرطی کردن شرایط مالی و اقتصادی کشور است.مقامات ایرانی در خنثی‌سازی موج‌های روانی و عدم اتکا اقتصاد کشور به دلار موفق نبودند. تحریم‌ها بیش از اینکه بار عینی فشار بر کشور داشته باشد بار روانی بر کشور ما حادث کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، اقتصاد ایران از سال2018، پس از خروج یک‌جانبه امریکا از برجام، تحت فشار شدیدترین تحریم‌های ثانویه قرار گرفته است؛ تحریم‌هایی که عملاً همه ظرفیت‌های اصلی اقتصاد ایران از صادرات نفت گرفته تا نظام بانکی، بیمه، کشتیرانی و حتی تجارت غیرنفتی را هدف قرار داده‌اند. در چنین بستری، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت به واسطه مکانیسم ماشه نه مسیر جدیدی می‌گشاید و نه حلقه تازه‌ای بر زنجیر تحریم‌ها اضافه می‌کند. این خلاصه‌ای از نظرات اکثریت کارشناسان اقتصادی در چند روزگذشته درباره اثرات اجرای مکانیسم ماشه در اقتصاد است. در این باره با یک کارشناس دیپلماسی اقتصادی نیز گفت‌وگویی داشته‌ایم. مهدی خورسند، با اشاره به سوابق تحریم‌های ایران، اقتصاد کشور را اقتصاد آبدیده می‌داند و در عین حال بر ضرورت مدیریت اثر روانی تحریم‌ها از سوی دولت و توجه دولت به توسعه ترانزیت به عنوان راهکار مهم تقویت اقتصاد ایران و همچنین توسعه همکاری‌های اقتصادی با سازمان‌های منطقه‌ای تأکید دارد.
اجرای مکانیسم ماشه تا چه حد می‌تواند شرایط اقتصادی ایران را تغییر دهد؟
با توجه به مسائلی که در کشور ما در طول دو دهه گذشته و از اواخر دهه 70 که بحث پرونده هسته‌ای و آغاز تحریم‌های هسته‌ای پیش آمده، کشور ما تحریم‌های متعددی در حوزه‌های مختلف اعم از محدودیت‌های بانکی، تجاری و... به خود دیده است که اینها باعث شده اقتصاد کشور تحت تأثیر قرار گیرد. با این حال اقتصاد کشور به یک آب‌دیدگی رسیده است، چراکه بازگرداندن برخی تحریم‌های قبلی مسئله جدیدی برای ایران نیست. در مجموع اگرچه نمی‌توان از بازگرداندن تحریم‌های قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل علیه کشور به راحتی بگذریم، اما از سال 2017 که ترامپ از برجام خارج و تحریم‌های امریکا مانع بهره بردن عادی کشور ما از برجام شد، کشور شرایط سختی را گذراند.
بنابراین تحریم‌های اروپا نیز به دلیل سابقه ایران در محدودیت‌های تجاری، بیشتر می‌تواند ابعاد روانی برای کشور به همراه داشته باشد. مشاهده کردیم در روز‌هایی که صحبت تحریم‌ها بود، قیمت طلا و دلار نوسان داشت و حدود 10 درصدی افزایش قیمت داشتیم؛ این یک بار روانی سنگینی برای کشور ایجاد می‌کند که البته در گذر زمان جلوی آن گرفته می‌شود.
درباره میزان فروش نفت بعد از فعالسازی اسنپ‌بک نیز که این روز‌ها بسیار مطرح شده، باید گفت این شرایط تقریباً مشابه شرایط کشور در سال‌های 89 تا 92 است. آمار‌ها نشان می‌داد در همان برهه زمانی، نفت‌مان را فروختیم و حتی بعد از خروج امریکا از برجام که در ابتدا تلاطمی در فروش نفت ایجاد شد، اما به شرایط عادی برگشتیم و به فروش نفت ادامه دادیم.
آیا این تحریم‌ها ظرفیت اجرایی جدیدی دارند یا بیشتر جنبه نمادین و روانی خواهند داشت؟
یکی از کارکرد‌های اقتصادی تحریم‌ها شرطی‌کردن شرایط مالی و اقتصادی کشور است. مقامات ایرانی در خنثی‌سازی موج‌های روانی و عدم اتکا اقتصاد کشور به دلار موفق نبودند و این عدم توفیق دامن کشور را گرفته است و برنامه مشخصی نیز از سوی دولت‌های مختلف در چنین شرایطی ندیدیم. این تحریم‌ها بیش از اینکه بار عینی فشار بر کشور داشته باشد بار روانی بر کشور ما حادث کرده است.
چه صنایعی یا بخش‌هایی بیش از بقیه می‌توانند از ظرفیت داخلی یا شرکای منطقه‌ای برای خنثی‌سازی اثرات تحریم‌های جدید استفاده کنند؟
خیلی از صنایع و مسائل تحریم‌ناپذیر هستند. به دلیل ظرفیت ژئوپلتیکی ایران، اگر کریدور‌های ترانزیتی کشور را فعال یا در زمینه سوآپ انرژی در طول سال‌های برجام استفاده می‌کردیم و از ظرفیت سرمایه‌گذاران خارجی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران بهره می‌بردیم این فضا برای ما ایجاد می‌شد که امروز درگیر اثرات فعالسازی مکانیسم ماشه نشویم. یکی از این صنایع که پتانسیل تحریم ناپذیری دارد صنعت حمل‌و‌نقل و ترانزیت است. با تکمیل‌کردن کریدور‌های ترانزیتی در داخل چه ریلی، چه جاده‌ای و چه دریایی، می‌توانیم شرق و غرب را به هم متصل کنیم و نقطه منحصر‌به‌فرد ژئوپلتیکی ایران را در راستای منافع کشور فعال کنیم.
تکمیل پازل رشت به آستارا و زاهدان به چابهار خیلی می‌توانست به کشور کمک کند. تعلل زیادی در این فضا‌ها صورت گرفت که این ترک فعل نابخشودنی است و باید پاسخگو باشند. بنابراین به‌زعم من ترانزیت نقش مهمی در تحریم ناپذیری ایران می‌تواند ایفا کند و برای اینکه اقتصاد کشور‌های منطقه را به ژئوپلتیک ما وابسته کند، نقش مهمی را می‌تواند در خنثی‌سازی تحریم‌ها علیه کشورمان داشته باشد.
چین طی سال‌های اخیر خریدار اصلی نفت ایران بوده است. در صورت افزایش محدودیت‌های تجاری ایران چه سناریو‌هایی برای ادامه این روند متصور هستید؟
چینی‌ها مخالفت خود را با فعالسازی اسنپ بک اعلام کرده‌اند و اعلام آمادگی برای همکاری با ایران داشته‌اند. چینی‌ها سال‌ها خریدار نفت ایران بوده‌اند و تخفیف‌هایی را نیز دریافت کرده‌اند. البته این تخفیف‌ها فقط برای ایران نیست، تخفیف‌هایی که چین از روسیه می‌گیرد بسیار بیشتر است. حتی میزان تخفیف‌هایی که از ایران می‌گیرد همان‌ها را از عربستان و ونزوئلا نیز می‌گیرد.
با فعالسازی اسنپ‌بک باید رفتار‌های چین را رصد کرد، اما رفتار‌های اعتراضی که در روز‌های گذشته داشته، نشان می‌دهد چین تمایل دارد با ایران روابط جدی‌تری داشته باشد. چینی‌ها به دلیل نوع جایگاهی که در نظام بین‌الملل برای خود تعریف کرده‌اند و به دنبال نظم جدید در منطقه و دنیا هستند، به نظر می‌رسد که از تحریم‌های امریکا تبعیت نکنند و سطح همکاری ایران و این کشور تغییر نکند، اما شاید مناسبات ایران با سایر کشور‌ها تحت تأثیر مکانیسم ماشه قرار گیرد.
چه نوع قرارداد‌های بلندمدت یا تهاتری می‌تواند امنیت صادرات نفت ایران را تضمین کند؟
همکاری‌های ایران در قالب نهاد‌های منطقه‌ای مثل سازمان همکاری شانگهای، بریکس و اتحادیه اقتصادی اورسیا خیلی می‌تواند به کشورمان فرصت بدهد تا بازار‌هایی که تحت تأثیر فعالسازی مکانیسم ماشه از دست می‌دهد را بازیابی کند. این مسئله مهم است که باید برنامه‌ریزی داشته باشیم، اما متأسفانه هیچ برنامه‌ریزی برای بهره بردن از سازمان‌های منطقه‌ای نداشته‌ایم و نداشتن برنامه باعث شده فرصت‌های ما از دست برود. به عنوان مثال سیستم برابری ایران و روبل که بین ایران و روسیه مصوب شد، با کارت عضو شتاب می‌توانیم در ازای ریال، روبل دریافت کنیم و بالعکس همین‌ها را می‌شود با روپیه هند و دیگر کشور‌های سازمان همکاری شانگهای از جمله تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، چین و... ببندیم. این اتفاقات می‌تواند به کشور برای عبور از سطح فشار‌ها کمک کند.
ایران چه فرصت‌هایی در همکاری‌های اقتصادی با اوراسیا و کشور‌های همسایه دارد که می‌تواند بخشی از فشار تحریم‌ها را خنثی کند؟
با توجه به مکمل بودن اقتصاد کشور‌های عضو سازمان‌های منطقه‌ای، می‌تواند خیلی به کشور کمک کند. در سه کشوری که عنوان کردم در حوزه انرژی اکثراً وارد کننده و بازار خوبی برای محصولات تولیدی ایران هستند و حتی می‌توانیم صادرات خدمات فنی و مهندسی به این کشور‌ها داشته باشیم. مثلاً صنعت نوپای استارتاپ‌ها را می‌توانیم به این کشور‌ها صادر کنیم. باید دقت کنید زمانی ایران در حوزه آسیای مرکزی بیش از 30 هزار مهندس در آسیای مرکزی داشت و سد و راه و جاده ساختیم و خدمات ایرانیان در آنجا به یادگار مانده است. وجود کاروانسرا‌های بسیار زیاد در ایران بیانگر این است که ما نقش ترانزیتی در طول تاریخ در منطقه داشته‌ایم. پس باید تلاش بکنیم حلقه مفقوده ترانزیتی حوزه شرق و جنوب در کشور را تکمیل کنیم.
منبع: جوان
انتهای پیام/
