قلب تپنده اقتصاد ملی در بندر استراتژیک رجایی/ ۱۰ مزیت "دروازه طلایی ایران" برای اروپایی‌ها
بندر شهیدرجایی به‌عنوان دروازه طلایی ایران در خلیج فارس، نه‌تنها شاه‌راه تجارت منطقه‌ای بلکه فرصتی استراتژیک برای اتصال اروپایی‌ها به بازارهای آسیایی به‌شمار می‌رود؛ ظرفیتی با ۱۰ مزیت کلیدی که می‌تواند موازنه تجارت جهانی را تغییر دهد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بندرعباس، استان هرمزگان، یکی از استان‌های بالقوه در حوزه حملونقل به‌شمار می‌آید چرا که همهٔ نمونه‌های حمل‌ونقلی اعم از حملونقل زمینی، ریلی، هوایی و دریایی در هرمزگان وجود دارد و توسعه این ظرفیت‌ها در آن با توجه به جایگاه استراتژیکی که شهر بندرعباس و استان هرمزگان دارد می‌تواند این شهر را به بزرگترین بندرگاه دنیا تبدیل کند چرا که شهر بندرعباس در فاصله نزدیکی با تنگه هرمز، دومین تنگه بین‌المللی شلوغ دنیا و یکی از استراتژیک‌ترین آبراه‌های جهان قرار گرفته است که براساس برآورد سال 2006 حدود 16٫5 تا 17 میلیون بشکه نفت خام که معادل 40درصد کل نفت حمل‌شده توسط کشتی‌های نفت‌کش و نزدیک به 25 درصد کل عرضه جهانی نفت است به مقاصد ژاپن، آمریکا، اروپای غربی و دیگر کشورهای آسیایی ترانزیت می‌شود و این به‌جز حجم عظیم فرآورده‌های نفتی، گاز مایع و مایحتاج کشورهای منطقه است که از این تنگه عبور می‌کند، اما چرا بندر رجایی برای دنیا اهمیت و ارزش استراتژیک دارد؛ در این گزارش به‌تفصیل به 10 مزیت "دروازه طلایی ایران" برای اروپایی‌ها خواهیم پرداخت.
1) شناسایی 68درصد ذخایر نفت و گاز طبیعی دنیا در خلیج فارس
حدود 68 درصد ذخایر شناخته‌شده نفت و گاز طبیعی دنیا نیز در خلیج فارس و قبل از تنگه هرمز قرار گرفته است و وقتی اهمیت این تنگه هرمز را بیشتر متوجه می‌شویم که بدانیم حداقل 88 درصد نفت عربستان سعودی، 90 درصد نفت ایران، 98 درصد نفت عراق، 99 درصد نفت امارات متحده عربی و 100 درصد نفت کشورهای کویت و قطر از تنگه هرمز عبور می‌کند و بخش عمده اقتصاد کشورهای حاشیه خلیج فارس به همین تنگه وابسته است، بر همین مبنا کشوری که بتواند کنترل حملونقل در تنگه هرمز را در دست بگیرد می‌تواند خود را به قوی‌ترین قدرت اقتصادی منطقه و حتی جهان تبدیل کند چرا که امروزه صنعت حملونقل یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادآفرین است که در توسعه همه بخش‌ها تأثیرگذار است.
توسعه حملونقل در هر حوزه‌ای نیاز به زیرساخت دارد، زیرساخت‌هایی مانند ترمینال برای اتوبوس‌ها، فرودگاه برای هواپیماها، بندرگاه برای کشتی‌ها و راه‌آهن برای قطار که بر همین مبنا طرح تأسیس بندر شهید رجایی تعریف و در سال 1364 فعالیت رسمی آن آغاز شد.
2) 35 خط ترانزیت کانتینری تبادلات اقتصادی
بندر شهید رجایی امروزه با بیش از 80 بندر معروف جهان از طریق 35 خط ترانزیت کانتینری تبادلات اقتصادی دارد، این بندر با برخورداری از 4 هزار و 510 مترمربع مساحت، 2 هزار و 650 مترمربع موج‌شکن، 124 میلیون تن ظرفیت انبار و محوطه و 170 میلیون تن ظرفیت دسترسی دریایی، 32 پست و 12 پست اسکله نفتی (خلیج فارس) یکی از مهم‌ترین کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی دنیا قلمداد می‌شود و پس از افتتاح فاز دوم طرح توسعه از ظرفیت 6میلیون TEU کانتینر در سال برخوردار شده است.
3) چشم‌انداز آینده بندر استراتژیک شهیدرجایی
بندر شهید رجایی همچنین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بندرهای حوزه خلیج فارس در زمینه لجستیک بندری با قرار گرفتن در میانه دریای عمان و خلیج فارس از نظر راهبردی به‌منظور پشتیبانی از فعالیت‌های ترانزیت، صادرات مجدد، واردات و فعالیت‌های ارزش افزوده از شرایط ویژه‌ای برخوردار است.
از سال 73 تا کنون 50 فقره قرارداد بین شرکت‌های سرمایه‌گذار با بندر شهید رجایی منعقد شده است. بهره‌مندی از معافیت حقوق و عوارض گمرکی برای ورود تجهیزات استراتژیک از خارج برای استفاده در منطقه برای شرکت‌های سرمایه‌گذار امتیازات ویژه‌ای را فراهم کرده است، در این بخش 23 شرکت با بندر شهید رجایی قرارداد سرمایه‌گذاری امضا کرده‌اند.
و اما در چشم‌انداز آینده این بندر استراتژیک، طرح‌های مهم اقتصادی وجود دارد که می‌توان به طرح‌های توسعه ریلی، پایانه‌های کانتینری و بندر خلیج فارس در بندر شهید رجایی به‌عنوان طرح‌های مهم در حوزه صادرات و واردات کالاها و فرآورده‌های نفتی اشاره کرد.
4) قرارگیری در مسیر کریدور شمال ـ جنوب
بندر شهید رجایی در استان هرمزگان نه‌تنها بزرگترین بندر تجاری ایران است، بلکه یکی از مهم‌ترین بنادر منطقه نیز هست. این بندر کانتینری به‌حق دروازه طلایی اقتصاد ایران نام‌گرفته است. این بندر نه‌تنها برای ایران از اهمیت خاصی برخوردار است بلکه در ابتدای مسیر کریدور شمال ـ جنوب قرار دارد و بخش بزرگی از واردات و صادرات کشورهای شمال ایران و افغانستان از طریق این بندر که بهترین راه دسترسی کشورهای مشترک‌المنافع و افغانستان به آب‌های آزاد است انجام می‌شود.
هرچند در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری چینی‌ها و هندی‌ها در بنادر گوادر پاکستان و بهشتی چابهار، تردیدهایی برای نقش‌آفرینی بندر شهید رجایی در کریدور یادشده و پشتیبانی کشورهای بالادست ایران ایجاد کرده است، اما گمان نمی‌رود تا یکی دو دهه آینده از اهمیت بندر شهید رجایی در حوزه تجاری و بندری کاسته شود، به‌ویژه آن‌که در چند سال اخیر به‌ویژه در دولت یازدهم و دوازدهم گام‌های ارزنده برای شتاب‌بخشی به روند توسعه این بندر مهم و راهبردی برداشته شده است.
بندر شهید رجایی که با روابط دریایی، تجاری و مبادله کالا از طریق 35 خط برتر کانتینری با بیش از 80 بندر شاخص جهانی به‌عنوان بزرگترین بندر تجاری و دروازه طلایی اقتصاد ایران مطرح است؛ با داشتن ظرفیت‌های مختلفی همچون پایانه نفتی، کانتینری، کالاهای فله، جرثقیل‌های بزرگ ریلی و زرافه‌ای، اتصال به راه‌آهن سراسری و اراضی پشتیبانی، چگونه می‌تواند در توسعه اقتصاد دریامحور نقش‌آفرینی کند.
5) فعالیت 32 بندر کوچک و بزرگ در تراز بندر شهیدرجایی
اقتصاد دریامحور یک راهبردی اساسی، توسعه‌ای و تحول‌آفرین است و بهره‌گیری اقتصادی بر پایه دریا در تمامی کشورهای جهان حائز اهمیت است و رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در سیاست‌های ابلاغی توسعه دریامحور نیز به‌روشنی مطرح کردند که دریاها و به‌ویژه دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها از مواهب الهی و ذخایر و منابع سرشاری برای زمینه‌سازی رشد علم و فناوری، افزایش کار و ثروت، تأمین نیازهای حیاتی و تولید اقتدار و بستر مناسبی برای تمدن‌سازی هستند و ایران با موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بین 2 دریا و برخورداری از هزاران کیلومتر سواحل و نیز جزایر و ظرفیت‌های فراوان بر زمین مانده، لازم است با حضور مؤثر در سواحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌گیری از آن به‌عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور، برای احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا اقدام کند.
اقتصاد دریامحور یا همان اقتصاد آبی، در واقع استفاده پایدار از منابع و گستره‌های آبی همچون اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید است که استان هرمزگان با دارابودن بیش از 900 کیلومتر مرز دریایی از سواحل شرق استان (جاسک) در دریای عمان تا سواحل نیلگون خلیج فارس در شرق استان (پارسیان) و برخورداری از جزایر 14گانه خلیج فارس و 32 بندر کوچک و بزرگ یکی از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین استان‌های ایران برای توسعه اقتصاد دریامحور به‌شمار می‌رود.
هم‌اکنون 32 بندر کوچک و بزرگ در شرق و غرب هرمزگان فعال است که علاوه بر جابه‌جایی مسافر، سهم 52درصدی در تخلیه و بارگیری کالاها، 41درصدی عملیات نفتی، 60درصدی عملیات غیرنفتی و 82درصدی تخلیه و بارگیری محموله‌های کانتینری کل بنادر کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بندر شهید رجایی، شهید باهنر، شهید حقانی، بندرلنگه، آفتاب، چارک، کیش، قشم، تیاب، کلاهی، کرگان، جاسک و سیریک از مهم‌ترین بنادر هرمزگان هستند،
البته بین بنادر استان هرمزگان، بندر شهید رجایی در نقطه مرکزی نوار ساحلی جنوب کشور و در استان هرمزگان با بیش از 2 هزار و 300 کیلومتر مرز دریایی با احتساب جزایر، به‌واسطه قرار داشتن در جوار صنایع بزرگ این استان و استان‌های تولیدی کشور و همچنین برخورداری از زیرساخت‌های مناسب بخش‌های مختلف حملونقل و اتصال به شبکه بین‌المللی راه‌آهن، هوایی و جاده تاریخی ابریشم، بیشترین نقش و سهم را در صنعت حمل‌ونقلی و توسعه دریامحور ایفا می‌کند و با بیش از 80 بندر معروف جهان از طریق 35 خط برتر کانتینری دنیا تبادل کالا و مراوده بازرگانی دارد.
6) بندر شهیدرجایی تنظیم‌کننده نبض اقتصاد ایران
مجتمع عظیم بندری شهید رجایی به‌عنوان دروازه واردات و صادرات و تنظیم‌کننده نبض اقتصاد کشور، طی سال‌های اخیر حرکتی را برای جهانی شدن و گرفتن سهم بیشتری از حملونقل دریایی و تجارت بین‌المللی آغاز کرده است و برای ایستادن در رتبه نخست بنادر منطقه در افق چشم‌انداز 20ساله کشور، برنامه‌هایی با هدف توسعه و افزایش کارایی و ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بندر به اجرا درآمده است که نتیجه آن جذب بیش از 23 هزار میلیارد ریال سرمایه بخش خصوصی بوده است.
این مجتمع بندری با برخورداری از موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی در نزدیک‌ترین نقطه به تنگه هرمز و دهانه ورودی خلیج فارس، به‌دلیل فاصله کوتاه از مسیر اصلی تردد بین‌قاره‌ای کشتی‌ها، با قرار گرفتن در محل تلاقی کریدور ترانزیتی شمال ـ جنوب، مهم‌ترین دروازه واردات و صادرات جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.
منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی به‌تنهایی فعالیت بیش از 50 پایانه و محوطه نگهداری کالا با راهبری بخش خصوصی، 70 درصد ترانزیت کالا، پشتیبانی بیش از 58 درصد عملیات غیرنفتی، 43 درصد عملیات نفتی و تخلیه و بارگیری حدود 85 درصد از عملیات کانتینری در سطح کل بنادر کشور را دارا است.
الحاق 2 هزار و 400 هکتار از اراضی واقع در شمال بندر شهید رجایی و ارتقای مساحت بندر به چهار هزار و 800 هکتار و فراهم شدن امکان ایجاد یک شهر لجستیک بندری برای گسترش و توسعه صادرات مجدد و ارائه خدمات ارزش افزوده از مهم‌ترین اقدامات درحال انجام برای پیوستن این بندر به جمع بنادر نسل سوم جهان بوده است و با اجرای آن در آینده‌ای نزدیک، منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی، ارزشمندترین و مؤثرترین نقش را در اقتصاد دریامحور، شکوفایی اقتصاد ملی و توزیع کالا در منطقه ایفا خواهد کرد،
این موضوع نشان می‌دهد که دولت جمهوری اسلامی برنامه‌های توسعه‌ای متعددی برای بندر شهید رجایی در دستور کار دارد و اهمیت و جایگاه بندر شهید رجایی آنجا روشن‌تر می‌شود که می‌بینیم طی 30 سال اخیر بیش از 107 هزار میلیارد تومان قرارداد سرمایه‌گذاری در این بندر به امضا رسیده است.
7) افزایش ظرفیت عملیاتی بنادر؛ تحقق اهداف برنامه هفتم و اقتصاد مقاومتی
توسعه حملونقل دریایی و بنادر کشور از اولویت‌های وزارت راه و شهرسازی به‌شمار می‌رود و در اسناد بالادستی همچون برنامه هفتم توسعه و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر آن تأکید شده است. با تکمیل و بهره‌برداری از 17 پست اسکله و پایانه جدید که تاکنون 12 پست آن آماده بهره‌برداری شده است، ظرفیت اسمی بنادر کشور به 300 میلیون تن رسیده است.
از دیگر اقدامات مهم، احداث اسکله‌های نفتی مجتمع بندر شهید رجایی به‌ارزش هزار میلیارد تومان است که نقش مؤثری در افزایش ظرفیت‌های نفتی دارد، همچنین عملیات ساخت اسکله نفتی 50هزارتنی بندر چابهار آغاز شده است و کریدور لجستیکی منتهی به بندر شهید بهشتی در دست احداث است.
در حوزه توسعه زیرساخت‌های ریلی در بنادر، ارتقاء و بازسازی 30 کیلومتر مسیر ریلی در بنادر امام خمینی(ره)، چابهار، امیرآباد و شهید رجایی با پیشرفت 6 کیلومتر به پایان رسیده است که به افزایش بهره‌وری حملونقل کالا کمک می‌کند. عملیات لایروبی خورموسی در بندر امام خمینی(ره) نیز به‌ارزش هزار میلیارد تومان انجام شده است تا ایمنی و عمق کانال‌های دسترسی ارتقا یابد، همچنین احداث موج‌شکن‌ها و سازه‌های حفاظتی جدید، افزایش ایمنی سواحل و بنادر را تضمین کرده است.
8) ارتقاء تجهیزات و فناوری‌های بندری؛ گامی به‌سوی مدیریت هوشمند و ایمن
بهره‌برداری از 33 دستگاه تجهیزات دریایی و بندری شامل یدک‌کش‌ها، شناورهای جست‌وجو و نجات، جرثقیل‌های سبک و سنگین، آمبولانس‌ها و ماشین‌های آتش‌نشانی به‌ارزش 59 میلیون یورو، توان عملیاتی بنادر را به‌طور چشمگیری افزایش داده است، کنار این تجهیزات، توسعه سامانه‌های هوشمند کنترل ورود و خروج شناورها و مدیریت عملیات بندری موجب بهینه‌سازی و افزایش امنیت فرآیندهای بندری شده است،
همچنین توان تأمین و نگهداری تجهیزات بندری و شناورهای خدماتی افزایش یافته که باعث بهبود پشتیبانی عملیاتی در بنادر شده است. اقدامات توسعه‌ای در بنادر مسافری قشم، کیش، نوشهر و چابهار موجب ارتقاء پایانه‌ها و بهبود امکانات رفاهی و ایمنی در مسیرهای مسافری دریایی شده است، همچنین راه‌اندازی مسیرهای جدید گردشگری دریایی و تقویت خدمات کروز به توسعه صنعت گردشگری دریایی کمک کرده است.
9) ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری به بخش خصوصی برای احداث انبارها و مراکز لجستیکی
سازمان بنادر و دریانوردی با انعقاد قراردادهای BOT و اجاره بلندمدت برای توسعه ترمینال‌ها و پایانه‌های تخصصی، مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی را در پروژه‌های بنادر افزایش داده است. ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری به بخش خصوصی برای احداث انبارها و مراکز لجستیکی از دیگر راهکارهای جذب سرمایه به‌شمار می‌رود، همچنین بهره‌گیری از ظرفیت مناطق آزاد و ویژه اقتصادی موجب ارتقاء جایگاه ترانزیتی بنادر کشور شده است.
در سال جاری، 26 پروژه عمرانی به‌ارزش 10 هزار میلیارد تومان از محل منابع داخلی تکمیل و بهره‌برداری شده و همچنین 21 پروژه سرمایه‌گذاری به‌ارزش 11 هزار و 100 میلیارد تومان از محل منابع بخش غیردولتی به بهره‌برداری رسیده است.
این دستاوردها نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر و همه‌جانبه در توسعه حملونقل دریایی و بنادر کشور است که ضمن افزایش ظرفیت عملیاتی و ایمنی، زمینه‌ساز رونق اقتصادی، افزایش صادرات غیرنفتی و ارتقاء جایگاه ایران در تجارت جهانی شده است. با تکمیل این پروژه‌ها و ادامه روند توسعه حملونقل دریایی و بنادر، ایران به‌طور مستمر در مسیر تحقق اهداف اقتصادی و افزایش سهم خود در تجارت جهانی حرکت می‌کند که چشم‌انداز روشن وزارت راه و شهرسازی و تعهد به استفاده از فناوری‌های نوین و مشارکت همه‌جانبه بخش خصوصی، نویدبخش آینده‌ای پایدار و شکوفا برای حملونقل دریایی کشور است.
10) چرا بندر شهیدرجایی برای جهان مهم است؟
به گزارش تسنیم، استان هرمزگان و به‌ویژه بندر شهید رجایی نه‌تنها به‌عنوان بزرگترین بندر تجاری ایران، بلکه به‌مثابه شاه‌راه حیاتی تجارت منطقه‌ای و جهانی شناخته می‌شود؛ جایگاهی که به‌واسطه همجواری با تنگه هرمز ـ دومین آبراه پرتردد دنیا و مسیر انتقال حدود 40 درصد نفت جهان ـ اهمیتی فراتر از یک بندر معمولی به آن بخشیده است. برخورداری از زیرساخت‌های متنوع حمل‌ونقلی شامل زمینی، ریلی، هوایی و دریایی، اتصال به بیش از 80 بندر معتبر جهانی و تبادل کالا از طریق 35 خط کشتیرانی، این بندر را به محور کلیدی کریدور شمال ـ جنوب و دروازه طلایی اقتصاد ایران بدل کرده است.
سرمایه‌گذاری‌های کلان، توسعه پایانه‌های کانتینری و نفتی، الحاق هزاران هکتار زمین برای ایجاد شهر لجستیک و معافیت‌های گمرکی برای جذب سرمایه‌گذار، همگی نشان می‌دهد که بندر شهید رجایی در حال گذار به جمع بنادر نسل سوم جهان است؛ بنادری که تنها به تخلیه و بارگیری کالا بسنده نمی‌کنند، بلکه به مراکز ارزش‌آفرینی و زنجیره‌های کامل لجستیکی تبدیل می‌شوند، این روند با تأکید بر اقتصاد دریامحور ـ که رهبر معظم انقلاب نیز آن را یکی از پیشران‌های اصلی توسعه کشور دانسته‌اند ـ معنای راهبردی می‌یابد، چراکه بهره‌گیری از مواهب دریا می‌تواند منجر به رشد اشتغال، افزایش تولید ملی و اقتدار اقتصادی ایران شود.
کنار این تحولات، توسعه تجهیزات بندری، افزایش ظرفیت عملیاتی به بیش از 300 میلیون تن، نوسازی اسکله‌ها، تقویت زیرساخت‌های ریلی و گسترش مسیرهای ترانزیتی، بندر شهید رجایی را به بازیگری بی‌بدیل در عرصه تجارت جهانی تبدیل کرده است. اگرچه رقبایی مانند گوادر پاکستان و چابهار ایران با حمایت قدرت‌های خارجی در حال رشد هستند، اما جایگاه استراتژیک و زیرساخت‌های گسترده بندر شهید رجایی سبب می‌شود اهمیت آن تا دهه‌ها حفظ شود.
در نهایت، بندر شهید رجایی را باید نه صرفاً یک بندر، بلکه قلب تپنده اقتصاد ایران و تنظیم‌کننده نبض تجارت ملی دانست؛ قلبی که هرچه سریع‌تر و منسجم‌تر توسعه یابد، می‌تواند ایران را از یک صادرکننده سنتی نفت به یک قدرت لجستیکی و دریامحور در سطح منطقه و حتی جهان ارتقا دهد، به‌بیان دیگر، آینده اقتصاد ایران تا حد زیادی به آینده این بندر و توانایی کشور در استفاده هوشمندانه از ظرفیت‌های آن گره خورده است.
گزارش: میثم میرزاده
انتهای پیام/.+
