روابط ترکیه و آمریکا؛ شراکت استراتژیک یا ماهیت معامله گرانه؟
بر اساس تجربیات دیدارهای گذشته و پرونده‌های بین آنکارا و واشنگتن، بخش اعظم گفتگوهای اردوغان و ترامپ در کاخ سفید جنبه نمادین خواهد داشت و به قول استیون کوک تحلیلگر شورای روابط خارجی، سفر اردوغان بیشتر جنبه ظاهری دارد تا محتوایی.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قرار است در روز 25 سپتامبر یعنی تا 4 روز دیگر، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه با همتای آمریکایی‌اش «دونالد ترامپ» در کاخ سفید دیدار کند.
همچنان که در بخش نخست این گزارش اشاره شد، این دیدار در شرایط حساس کنونی منطقه و جهان، مورد توجه بسیاری از تحلیلگران قرار گرفته است. چرا که از سویی اردوغان در جریان بحران اقتصادی گسترده، به موج تبلیغات دیدار با ترامپ محتاج است و تلاش می‌کند با اقناع او برای فروش جنگنده اف 35 به ترکیه، هواداران حزب عدالت و توسعه را راضی نگه دارد.
از دیگر سو، فاکتوری به نام رویکرد آمریکا به اهداف رژیم اسرائیل در سوریه و خاورمیانه، به شکل جدی بر روابط واشنگتن ـ آنکارا تاثیر گذاشته و اردوغان با نگرشی محتاطانه، در انتظار توافقی جدید است.
همه اینها در حالی است که منتقدین اردوغان، انفعال او درباره جنایات رژیم صهیونیستی را به چالش کشیده‌اند.
علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی که روزگاری در مقام وزیر امور خارجه و وزیر اقتصاد، نقش مهمی در توسعه روابط ترکیه و آمریکا داشته، آشکارا گفته است: «به عنوان یک مسلمان و یک شهروند ترکیه خجالت می‌کشم که اردوغان، دونالد ترامپ را به عنوان دوست و رفیق خود، توصیف می‌کند. آیا او فراموش کرده که این دوست، مهمترین حامی اسرائیل برای نسل کشی در غزه است؟»
اخبار و حواشی مربوط به دیدار آتی بین اردوغان و ترامپ در شرایطی جنجالی شده که رسانه‌های ترکیه فاش کردند، پسر ارشد دونالد ترامپ به صورت محرمانه در یکی از کاخ‌های استانبول با اردوغان دیدار کرده و او مسبب اصلی برنامه‌ریزی برای دیدار آتی بوده است.
اما به قول روزنامه بیرگون چاپ آنکارا، این دیدار بهای گزافی دارد و اردوغان به پسر ترامپ وعده داده که حاضر است سیصد فروند هواپیمای بویینگ به آمریکا سفارش دهد.
حال ببینیم تحلیلگران ترکیه چه نگاهی به نتایج احتمالی این دیدار دارند. خود اردوغان درباره دیدار آتی گفته است: در جریان دیدارمان در کاخ سفید با همتای محترم و دوستم دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، طیف وسیعی از مسائل، به ویژه تجارت، سرمایه‌گذاری و صنعت دفاعی را با متحدمان، ایالات متحده، که با او روابط استراتژیک گسترده‌ای داریم، مورد بحث قرار خواهیم داد. من معتقدم که دیدار ما با رئیس جمهور ترامپ به پایان دادن به جنگ‌ها و درگیری‌ها در منطقه ما در چارچوب دیدگاه مشترکمان در مورد صلح جهانی و تقویت بیشتر همکاری بین کشورهایمان کمک خواهد کرد».
اردوغان به دنبال سود داخلی
منصور آک گون از تحلیلگران ترکیه درباره نتایج احتمالی دیدار آتی نوشته است: «ترامپ در ازای یک قرارداد تجاری کلان حاضر شده با اردوغان دیدار کند. او گام‌هایی را برای غلبه بر مشکلات و موانع روابط دوجانبه برخواهد داشت و روابط شتاب جدیدی خواهد گرفت. اما چنین چیزی به معنای حل همه مشکلات یا دستیابی به توافق در مورد مسائل ثانویه مانند غزه نخواهد بود. ترامپ، پس از دیدار با اردوغان نیز، مهمترین حامی اسرائیل و نتانیاهو خواهد ماند. در بهترین حالت، فشار بر ترکیه کاهش می‌یابد و آمریکا بیشتر از ترکیه حمایت خواهد کرد. طبیعتاً دولت از نظر سیاست داخلی سود خواهد برد».
آک گون در ادامه ضمن یادآوری برخورد تحقیرآمیز ترامپ و معاون او با زلنسکی رئیس جمهور اوکراین نوشته است: «انتظار ندارم ونس یا ترامپ چیزی بگویند که اردوغان را در موقعیت دشواری مقابل دوربین قرار دهد. چرا که جزئیات نهایی از قبل، با پسر ترامپ مورد توافق قرار گرفته است. ولی در هر حال، تضاد منافع و انتظارات متناقض طرفین، پایانی نخواهد داشت».
ای بویینگ! پس کارِ تو بود!
احمد تاشگتیرن از تحلیلگران مشهور محافظه کار ترکیه، یکی از دیگر نویسندگانی است که با لحنی انتقادی به دیدار آتی بین اردوغان و ترامپ پرداخته و نوشته است: «اسرائیل، یا به طور دقیق‌تر نتانیاهو، با حمایت ترامپ، در حال انجام قتل عامی گسترده در غزه است و انتشار عکس‌های این جنایت، بشریت را شرمسار و منزجر کرده است. در چنین شرایطی، ترکیه نیز معتقد است که برای متوقف کردن جنایات نتانیاهو، باید به ترامپ مراجعه کرد. لذا همه انتظار دارند اردوغان از ترامپ درخواست کند که خشونت در غزه متوقف شود. با این حال، اردوغان از دوستش ترامپ چنین درخواستی نکرده و کشتار در غزه ادامه دارد».
تاشگتیرن در ادامه می‌گوید: «اردوغان مدت‌هاست که می‌خواهد با ترامپ ملاقات کند. او خیلی خوب می‌داند که گشت زنی ترامپ در خلیج فارس، 2 تریلیون دلار سرمایه گذاری اعراب را برای آمریکا به همراه آورده است. به همین دلیل است که سفر پسر ترامپ به ترکیه، اتفاق مهم و تاثیرگذاری بود و قرار است امضای قرارداد خرید بویینگ توسط اردوغان، ترامپ را باز هم خوشحال کند. ولی این اتفاق هم به سود غزه نخواهد بود. به قول طه عبدالرحمن محقق مراکشی، ترامپ دو هزار میلیارد دلار از اعراب گرفت اما باز هم مانع از حمله اسرائیل به قطر نشد! آیا در جلسه کاخ سفید، اردوغان از ترامپ خواهد خواست که جنایات نتانیاهو متوقف شود. خیر. این خلاف ادب دیپلماتیک است. پس در این صورت، اردوغان چگونه می‌تواند به چشم‌انداز صلح جهانی کمک کند؟ حقیقتاً نمی‌دانم! اما درست نیست این همه بویینگ بخریم ولی نه در مورد اف 16 و اف 35 و نه در مورد کاهش جنایات اسرائیل، نتیجه تازه‌ای به دست نیاوریم».
عکس گرفتن با دوره‌گرد
نامق‌تان از مقامات حزب جمهوری خلق که سابقه سفارت در آمریکا و اسرائیل را در کارنامه خود دارد و قبلاً از معتمدین اردوغان بوده، درباره دیدار آتی بین روسای جمهور آمریکا و ترکیه نوشته است: «اردوغان همواره به دنبال عکس گرفتن است. عکس گرفتن با پوتین، ترامپ و دیگران. ترامپ دقیقاً مانند یک فروشنده دوره‌گرد است که بر سر دوران جدید ژئوپلیتیک جهانی هم معامله می‌کند. سیاست برای ترامپ، چیزی نیست جز شُو. متاسفانه در چنین شرایطی، اردوغان در حالی به دیدار ترامپ می‌رود که سیاست خارجی ترکیه، هنوز هم آورده و ایده جدیدی ندارد و همچون سابق، فقط و فقط به دنبال آن هستیم که از مواهب جغرافیای سیاسی بهره بگیریم. بنابراین جالب نیست ادعا کنیم که در دنیا نظم جهانی جدیدی برقرار شده و ترکیه نیز یکی از مهمترین کنشگران این نظم جدید است! تنها اولویت، بقای سیاسی اردوغان است و این نشان دهنده رویکردی است که بقای سیاسی او را با بقای کشور یکسان می‌داند. این مانورها، چرخش‌ها و روایت‌های متناقض داخلی و چه خارجی، ما را ناتوان جلوه می‌دهد و چنین رفتارهایی در‌شان کشوری همچون ترکیه نیست. برخلاف تصور رایج، دیپلماسی همچون چانه زنی دو دوره گرد در پشت پرده نیست و نیاز به ایده و ابتکار دارد. به قول آبراهام لینکلن، شما می‌توانید همه را برای مدتی فریب دهید، می‌توانید برخی افراد را برای همیشه فریب دهید، اما نمی‌توانید همه را برای همیشه فریب دهید!»
در پایان باید گفت: به باور بسیاری از تحلیلگران ترکیه‌ای و آمریکایی، دور زدن روابط نهادی و ساختاری و پناه بردن به شیوه‌های رفاقتی، از ویژگی‌های همیشگی اردوغان است. کما این که جاناتان شانزر از بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها گفته است: «پویایی در روابط اردوغان-ترامپ، ماهیت شخصی دارد. ترامپ مردان قدرتمند را تحسین می‌کند، اما چنین چیزی به معنای همسویی سیاسی بین آمریکا و ترکیه نیست».
درباره مسائل منطقه‌ای نیز، آیدین سزر معتقد است که «هدف واقعی، ترسیم منافع در چشم‌انداز داخلی ترکیه برای بقای قدرت اردوغان است و دستیابی به نتایج ملموس در مورد سوریه و غزه، بسیار بعید است».
اردوغان و ترامپ قصد دارند مبادلات تجاری دوجانبه را با تمرکز بر انرژی، دفاع و زیرساخت‌ها به بیش از 100 میلیارد دلار افزایش دهند. اما انتظار می‌رود چندین نقطه اختلاف بین آنکارا و واشنگتن، به قوت خود باقی بمانند.
به عنوان مثال، یکی از درخواست‌های مهم ترامپ، این است که ترکیه به طور کامل سامانه موشکی اس 400 روسیه را کنار بگذارد. اما آنکارا با این درخواست مخالف است.
در عین حال، تحلیلگران بر این باورند که برخلاف توقعات اردوغان، قرار نیست ترامپ در پرونده غزه، درخواستی برای تغییر اقدامات جنایت‌آمیز نتانیاهو داشته باشد.
در همین حال، روند ادامه حمایت آمریکا از شبه نظامیان کُرد موسوم به «قسد» در شمال سوریه، از دیگر اختلافاتی است که انتظار نمی‌رود به زودی از میان برداشته شود.
در نتیجه بخش اعظم گفتگوهای دو طرف نمادین خواهد بود و به قول استیون کوک تحلیلگر شورای روابط خارجی، «سفر اردوغان بیشتر جنبه ظاهری دارد تا محتوایی. در همین حال، روابط واشنگتن ـ آنکارا، ماهیت معامله‌گرانه و بده بستانی دارد و مبتنی بر شراکت استراتژیک نیست».
انتهای پیام/
