جایگاه مهم قم به برکت حضرت معصومه(س)

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجت‌الاسلام مهدی ابوطالبی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به مناسبت سالروز ورود حضرت معصومه(س) به قم یادداشتی درباره تأثیر وجود مرقد مبارک ایشان در این شهر بر تحولات تاریخ ایران پرداخته که در زیر آمده است:

حضور حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در قم، و به‌ویژه دفن ایشان در این شهر، یک مرکزیت مذهبی ویژه به قم بخشید. حضور امام‌زاده‌ها ـ آن هم امام‌زاده‌های خاصی همچون حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها که زیارتشان مورد تأکید امامان معصوم قرار گرفته و روایات فراوانی درباره ثواب زیارت ایشان وجود دارد ـ جایگاه قم را ممتاز ساخت. تعبیراتی همچون اینکه زیارت ایشان در حکم زیارت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیهاست (که قبرشان پنهان است)، یا مضامین بلند زیارت‌نامه حضرت، همگی نشانه جایگاه منحصر به فرد ایشان است. از این‌رو، حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در شمار امام‌زاده‌های واجب‌التعظیم قرار گرفتند؛ امام‌زاده‌ای که قم را به مرکزیت مذهبی رساند.

البته قم در گذشته نیز محل حضور راویان و اصحاب ائمه علیهم‌السلام و شهری شیعی بود. اما وجود مرقد مطهر حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها هویت شیعی قم را دوچندان کرد. یکی از دلایل انتخاب قم برای تأسیس حوزه علمیه نیز همین مسئله بود. مرحوم آیت‌الله حائری یزدی وقتی حوزه علمیه را بازتأسیس کردند، بی‌تردید از حضور مرقد ایشان بی‌تأثیر نبود. در حالی که شهرهای دیگری هم برای این کار وجود داشت، انتخاب قم به‌عنوان مرکز حوزه به‌نظر می‌رسد ناشی از این ویژگی ویژه بوده است.

از زمان مرحوم آیت‌الله حائری و به‌ویژه در دوران رضاشاه که حوزه‌هایی همچون مشهد تقریباً به تعطیلی کشانده شدند حوزه قم به برکت حضور ایشان باقی ماند. مواضع آیت‌الله حائری در برابر فشارهای رضاشاه باعث شد حوزه قم پابرجا بماند. پس از آن، در دوره آیت‌الله العظمی بروجردی، حوزه قم گسترشی چشمگیر یافت. محدودیت‌های سخت دوره رضاشاه، خود انگیزه‌ای مضاعف در علما برای توسعه حوزه ایجاد کرد.

مرحوم آیت‌الله بروجردی حوزه را از یک نهاد تثبیت‌شده به حوزه‌ای فعال در عرصه اجتماعی بدل ساختند. در این دوره، تبلیغ، اعزام مبلغین، تشکیل انجمن‌های مذهبی (قرآنی، مداحان و …)، انتشار نشریات و مطبوعات مذهبی، و همچنین تأسیس مدارس متعدد توسط روحانیون، رونق یافت. افرادی چون مرحوم شیخ عباسعلی اسلامی، آیت‌الله حائری تهرانی، آیت‌الله فومنی و حتی مرحوم کرباسچیان مدارسی تأسیس کردند. این فعالیت‌ها حوزه را به‌طور جدی با جامعه پیوند داد و به تقویت هویت دینی مردم کمک کرد.

مرجعیت عام آیت‌الله بروجردی، ارتباط ایشان با اهل‌سنت و علمای مصر، پیگیری بحث وحدت و تقریب، و فتوای مشهور درباره رسمیت مذهب جعفری، جایگاه قم و حوزه آن را در جهان تشیع ارتقا داد. با رحلت ایشان و اقدامات شاه ـ همچون انقلاب سفید و تغییر تاریخ هجری به شاهنشاهی زمینه اعتراض علما با محوریت امام خمینی فراهم شد. در همان آغاز، امام در منزل آیت‌الله شیخ مرتضی حائری مراجع را گرد آوردند و نهضت از قم کلید خورد.

از اینجا قم به مرکز نهضت بدل شد. نامه‌های متعدد امام به علمای شهرستان‌ها، نقش مراجع و علما، و ورود طلاب به صحنه، همگی نشان داد که محور نهضت در قم است. امام خمینی خود فرمودند: «نهضت و انقلاب از قم آغاز شد». قیام 15 خرداد 42 نیز از همین نقطه برخاست، زیرا دستگیری امام در قم و انتقال ایشان به تهران بود. در واقع، رهبری نهضت و محوریت حوزه، همه ریشه در قم داشت و این نیز به خاطر وجود حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها بود.

پس از تبعید امام نیز قم همچنان محوریت نهضت را حفظ کرد. آیات عظام، به‌ویژه آیت‌الله گلپایگانی، پرچم انقلاب را در قم برافراشته نگه داشتند. پیام‌های امام توسط طلاب همانند شهد گل به سراسر کشور رسانده می‌شد. در دی 1356 نیز حرکت مردم قم علیه اهانت به امام، با قیام 19 دی، جرقه شتاب انقلاب شد و سلسله چهلم‌ها در شهرهای دیگر آغاز گردید تا به قیام 17 شهریور 57 و در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.

بنابراین، قم در تحولات سیاسی معاصر ایران نقش محوری یافت. علت این جایگاه، رهبری حوزوی نهضت و اسلامی بودن آن بود؛ و همه اینها به برکت وجود حضرت معصومه سلام‌الله‌علیهاست. چه بسا اگر مرقد ایشان در قم نبود، حوزه در شهر دیگری تأسیس می‌شد و همان شهر محوریت می‌یافت.

بعد از انقلاب نیز قم همچنان خاستگاه حرکت‌های سیاسی، مذهبی و فرهنگی است. مراجع قم مراجعی‌اند که همواره مورد رجوع مسئولان اجرایی کشور، از روسای قوا تا وزرا، قرار می‌گیرند. ارزیابی‌ها، نقدها و نظارت‌های دینی و اسلامی نیز از قم برخاسته است. این همه نشان می‌دهد که قم، به‌عنوان مادر انقلاب (به تعبیر مقام معظم رهبری)، جایگاهی بی‌بدیل دارد؛ و اساس این محوریت، به حوزه‌ای بازمی‌گردد که به برکت وجود حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در این شهر بنا نهاده شد.

انتهای پیام/