امت واحده| اتحاد، اخلاق و مردمی‌سازی؛ سه اصل برای ماندگاری جشن‌های مذهبی
در روزهایی که جهان اسلام با چالش‌های متنوع سیاسی و اجتماعی روبه‌روست، بازگشت به نقاط مشترک فرهنگی و دینی بیش از پیش اهمیت یافته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ در روزهایی که جهان اسلام با چالش‌های متنوع سیاسی و اجتماعی روبه‌روست، بازگشت به نقاط مشترک فرهنگی و دینی بیش از پیش اهمیت یافته است. جشن «امت احمد»، تجربه‌ای نو در ایران است که سه سال پیش در سنندج آغاز شد و امسال دامنه آن به استان‌ها و شهرهای مختلفی از جمله کردستان، سیستان و بلوچستان، گلستان، هرمزگان، تهران، قم، اصفهان و شیراز رسیده است. این حرکت فرهنگی فرصتی فراهم می‌آورد تا همدلی و انسجام اجتماعی، به ویژه در میان نسل جوان، پررنگ‌تر شود. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمد پیرهادی، کارشناس فرهنگی، پژوهشگر دینی و استاد حوزه و دانشگاه، پیامدهای فرهنگی و اجتماعی این جشن بررسی شد.
جشن «امت احمد» و بازگشت به اتحاد ملی
حجت‌الاسلام محمد پیرهادی، کارشناس فرهنگی، پژوهشگر دینی و استاد حوزه و دانشگاه در تحلیل پیام گسترش جغرافیایی این جشن می‌گوید: «همان‌طور که شاهد بودیم، در کشور و به ویژه در جریان جنگ تحمیلی 12 روزه، شاهد اقدامات تروریستی، شهادت دانشمندان و فرماندهان و همچنین جان‌باختن مردم بی‌گناه بودیم. آنچه موجب پیروزی شد، یکپارچگی و همدلی میان تمام آحاد مردم بود، بدون توجه به اختلافات در موضوعات متنوع.»
پیرهادی تاکید می‌کند: «مطالعه تاریخ صدر اسلام نشان می‌دهد که رمز موفقیت تمامی انبیا، به ویژه پیامبر گرامی اسلام، حرکت در مسیر اتحاد و یکپارچگی بوده است. هرگاه در طول تاریخ شاهد اختلاف و چنددستگی بوده‌ایم، دلایل دنیوی مانند حب جاه، مقام یا قدرت نقش داشته و افرادی که از همراهی بازمی‌ماندند، هم خود رهبران الهی را تضعیف کرده و هم جبهه حق را در دستیابی به نتیجه دچار مشکل ساخته‌اند.»
او می‌گوید: «ایجاد تفرقه و چنددستگی، چه با عناوین دینی و چه سیاسی، یکی از ابزارهای همیشگی دشمنان بوده است. بنابراین، برگزاری جشن‌ها و مراسم «امت احمد» اهمیت ویژه‌ای دارد و باید برای عموم مردم، به ویژه نسل جوان، به خوبی تبیین شود.»
پیرهادی تأکید می‌کند: «فرهیختگان جامعه اهمیت این جریان را درک کرده و برنامه‌ریزی می‌کنند، اما اقدامات اولیه حاکمیتی کافی نیست. باید برای عموم مردم و نسل جوان توضیح داده شود تا آن‌ها بتوانند خود میدانداری کرده و جشن‌ها را در سطوح مختلف برگزار کنند. هدف نهایی این تلاش، تحقق همان یکپارچگی و انسجام اولیه است.»
محوریت رهبر الهی؛ کلید حفظ اتحاد
او درباره اهمیت محوریت در ایجاد و حفظ وحدت توضیح می‌دهد: «میان مردم، اقوام و ادیان اختلافاتی وجود دارد، اما بزرگان ما این اختلافات را محترم شمرده‌اند. اگر اختلافی پیش می‌آید، باید در سطح علمی و کارشناسی بررسی و نتیجه‌گیری شود. اصل تفرقه و چنددستگی از سوی دشمنان است و ما باید در مسیر مقابل حرکت کنیم و اتحاد مقدس را تقویت کنیم.»
پیرهادی تاکید می‌کند: «برای ایجاد اتحاد، لازم است حول یک محور جمع شویم؛ یک نخ تسبیح که دانه‌های آن حول آن قرار بگیرند و اقدام کنند. این محور، رهبر الهی است؛ در دوران غیبت، فقیه زمان که از نظر قانونی و شرعی حجت بر همه است، نقش این محور را ایفا می‌کند. دشمنان تلاش می‌کنند با معرفی محورها و افراد متعدد، مسیر را به سمت اختلاف و چنددستگی سوق دهند، اما این نقشه با درک صحیح محوریت رهبر الهی قابل خنثی شدن است.»
مردمی‌سازی، شرط اصلی جذابیت جشن‌های دینی
حجت‌الاسلام پیرهادی با بیان اینکه نخستین سال برگزاری جشن «امت احمد» در کلان‌شهرهایی چون تهران نقطه عطفی برای این رویداد به‌شمار می‌آید، می‌گوید: «جذابیت یک جشن مذهبی و فرهنگی، پیش از هر چیز به احساس تعلق خاطر بازمی‌گردد. همان‌طور که هر فرد نسبت به فرزند، خانواده و دارایی‌های خود حساسیت و علاقه دارد، اگر این مراسم به معنای واقعی کلمه مردمی شود، مردم آن را مال خود می‌دانند و با رغبت بیشتری در آن مشارکت می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «امروز بخش‌هایی از این مردمی‌سازی محقق شده است، اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم. اگرچه حاکمیت آغازگر چنین حرکت‌هایی است، اما موفقیت واقعی در گرو واگذاری تدریجی کار به مردم به‌ویژه جوانان است. هرچه مردم بیشتر احساس کنند خودشان برگزارکننده و بهره‌بردار این جشن‌اند، جذابیت آن افزون‌تر خواهد شد. متأسفانه به دلیل برخی تبلیغات منفی دشمنان، هر زمان رویدادی برچسب حکومتی بخورد، ممکن است فاصله‌ای میان مردم و برنامه ایجاد شود. بنابراین باید این جریان را به گونه‌ای طراحی کرد که به‌طور کامل مردمی شود.»
اخلاق؛ رمز ماندگاری جشن‌های دینی
پیرهادی با اشاره به تجربه تاریخی پیامبر اسلام تأکید می‌کند: «اگر به زندگی رسول خدا نگاه کنیم، درمی‌یابیم که آن حضرت نه ثروت، نه لشکر و نه رسانه‌ای در اختیار داشتند؛ تنها سرمایه ایشان اخلاق بود. قرآن نیز این حقیقت را یادآور می‌شود که پیامبر با اخلاق توانست جامعه جاهلی آن زمان را دگرگون سازد.»
وی می‌افزاید: «اخلاق صرفاً به معنای آداب ابتدایی برخورد نیست؛ بلکه شامل پذیرش نقد، پرهیز از بزرگ‌نمایی ضعف دیگران و تلاش برای اصلاح خود نیز می‌شود. یکی از آسیب‌های جدی فضای سیاسی ما، نادیده گرفتن خطاهای خود و برجسته کردن اشتباهات دیگران است که این امر نوعی بی‌اخلاقی محسوب می‌شود. رمز موفقیت پیامبر در 23 سال بعثت این بود که با رفتار خاضعانه و اخلاقی، جامعه‌ای که دختران خود را زنده به گور می‌کرد، به جامعه‌ای انسانی و الهی تبدیل کرد.»
این کارشناس فرهنگی خاطرنشان می‌کند: «برای موفقیت جشن‌هایی همچون «امت احمد»، دو اصل باید جدی گرفته شود: نخست، مردمی‌سازی به معنای واقعی کلمه و ایجاد احساس تعلق در میان مردم؛ و دوم، ترویج اخلاق به‌صورت عمیق و عملی. تحقق این دو محور می‌تواند بسیاری از آسیب‌ها و آفت‌ها را کاهش دهد و جشن را به نمادی از همبستگی و هویت دینی بدل کند.»
از کارنامه قابل قبول سازمان تبلیغات اسلامی تا ضرورت مردمی‌سازی واقعی
حجت‌الاسلام پیرهادی درباره جایگاه سازمان تبلیغات اسلامی در برگزاری برنامه‌های فرهنگی می‌گوید: « سازمان تبلیغات اسلامی، با وجود فضاسازی‌ها و هجمه‌هایی که علیه آن انجام می‌شود ـ امری که خود نشانه دقت و حساسیت دشمنان نسبت به فعالیت‌های اثرگذار این نهاد است، در این سال‌ها فعالیت‌ها و برنامه‌های اثرگذاری را در سطح جامعه به اجرا گذاشته است. اساساً با توجه به نام و عنوانی که این نهاد دارد، تولی‌گری امور دینی، تربیتی و فرهنگی وظیفه اصلی آن به شمار می‌رود و به عنوان یک نهاد حاکمیتی، این توقع از آن وجود دارد. در سال‌های اخیر، سازمان تبلیغات اسلامی با مدیریتی که شاهد بوده‌ایم، حرکت رو به جلوی مناسبی داشته و می‌توان گفت کارنامه قابل قبولی ارائه داده است.»
وی در ادامه تصریح می‌کند: «البته این سطح از فعالیت‌ها را نمی‌توان کافی دانست و مدیران سازمان نیز به چنین میزان بسنده نکرده‌اند. ضروری است نقاط ضعف برنامه‌ها شناسایی و با مطالعات کارشناسی دقیق برطرف شود. از جمله نقاط قوت این نهاد، توجه به اصل مردمی‌سازی است؛ همان موضوعی که رهبر معظم انقلاب در عرصه‌های گوناگون، حتی در حوزه اقتصاد، بر آن تأکید دارند. چنانچه سازمان تبلیغات اسلامی بتواند در حوزه‌های فرهنگی، تربیتی و دینی به‌طور واقعی به مردمی‌سازی دست یابد، بی‌تردید توفیقات آن چندین برابر خواهد شد.»
پرهیز از موازی‌کاری نهادی
پیرهادی با اشاره به ضرورت توجه به مرزبندی نهادی تصریح می‌کند: «گاهی مشاهده می‌شود برخی سازمان‌ها برای حل معضلات اجتماعی وارد می‌شوند اما در شناخت ریشه اصلی مشکل دچار خطا می‌گردند و به بیراهه می‌روند. این‌جاست که نگاه کارشناسانه و استفاده از ظرفیت‌های گوناگون اهمیت پیدا می‌کند. امروز در موضوعاتی چون زن، حجاب و سایر مسائل اجتماعی، رهبر انقلاب بیانات متنوع و راهگشایی دارند که باید مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد. از سوی دیگر باید به نقش واقعی نهادها توجه داشت؛ مثلاً شهرداری‌ها هرچند فعالیت‌های فرهنگی انجام می‌دهند، اما ذهن مردم از شهرداری بیشتر به خدمات شهری معطوف است، در حالی که نام سازمان تبلیغات اسلامی به‌طور طبیعی یادآور فعالیت‌های تبلیغی، دینی، فرهنگی و تربیتی است. بنابراین باید از موازی‌کاری پرهیز کرد و هر نهاد در جایگاه واقعی خود ایفای نقش کند.»
