تحول سبز سواحل مازندران با احیای طبیعت

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، سواحل مازندران، با گستردگی بیش از 487 کیلومتر در حاشیه دریای خزر، نه تنها یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی ایران، بلکه سرمایه‌ای ملی برای گردشگری، اقتصاد و حفظ محیط زیست به شمار می‌روند. این سواحل که از رامسر در غرب تا گلوگاه در شرق امتداد دارند، سال‌ها به دلیل تصرفات غیرقانونی توسط افراد، نهادهای دولتی و بخش خصوصی، از دسترس عموم مردم دور مانده بودند. 

ساخت‌وسازهای غیرمجاز، ویلاهای لوکس و تأسیسات خصوصی، بخش‌هایی از این حریم ارزشمند را به فضاهایی محدود و غیرعمومی تبدیل کرده بود که دسترسی آزاد شهروندان به دریا را مختل می‌کرد. 

در سال 1400 با دستور رئیس‌جمهور وقت آیت‌الله رئیسی، طرح ملی آزادسازی سواحل آغاز شد که هدف آن بازگرداندن حریم 60 متری دریا به مردم، طبق قانون حفاظت از اراضی ساحلی، بود. تا سال 1404 این طرح با موفقیت چشمگیری پیش رفت و بیش از 98 درصد سواحل مازندران آزاد شد، هرچند بخش‌های اندکی همچنان درگیر مسائل حقوقی یا تصرفات باقی‌مانده هستند.

آزادسازی سواحل تنها گام نخست بود؛ چالش بعدی، مدیریت و احیای این اراضی آزادشده برای جلوگیری از فرسایش خاک، تخریب محیط زیست و بازگشت تصرفات بود. در این راستا، طرح درختکاری به عنوان بخشی از پویش ملی کاشت یک میلیارد نهال در کشور، در سواحل مازندران با جدیت دنبال شد. 

گونه‌هایی نظیر توسکا، اکالیپتوس و سنجد تلخ، که با شرایط اقلیمی و خاک ساحلی سازگارند، برای تثبیت خاک و ایجاد فضاهای سبز انتخاب شدند. این طرح نه تنها به منظور مقابله با فرسایش و ریزگردها اجرا می‌شود، بلکه با ایجاد پارک‌های جنگلی ساحلی، به تقویت گردشگری پایدار و افزایش زیبایی بصری منطقه کمک می‌کند. از نوشهر تا تنکابن، بیش از 816 هکتار از اراضی ساحلی زیر پوشش نهال‌کاری رفته و پویش‌هایی مانند کاشت نهال به نام سردار سلیمانی یا به مناسبت روز پدر، جلوه‌ای فرهنگی و اجتماعی به این حرکت زیست‌محیطی بخشیده است. با این حال، چالش‌هایی مانند پسروی آب دریا، که در مناطقی مانند میانکاله تا 100 متر گزارش شده، و نیاز به نگهداری مداوم نهال‌ها، همچنان موانعی پیش روی این طرح هستند.

این گزارش با تمرکز بر تجربیات گردشگران، اطلاعات به‌روز و اظهارات مسئولان، به بررسی این تحول سبز در سواحل مازندران می‌پردازد و چشم‌اندازی از آینده‌ای پایدار و عمومی برای این خطه ارائه می‌دهد.

طرحی نو زیر شن های دریا در جریان است

طرح آزادسازی سواحل مازندران و پروژه درختکاری در اراضی آزادشده، واکنش‌های متعددی از سوی گردشگران و بازدیدکنندگان محلی به همراه داشته است. این نظرات، که از طریق مصاحبه‌های مستقیم با گردشگران در مناطق مختلف ساحلی جمع‌آوری شده‌اند، نشان‌دهنده تأثیرات مثبت این طرح‌ها و همچنین چالش‌های پیش رو هستند. در ادامه، دیدگاه‌های گردشگران به تفصیل ارائه می‌شود.

علی رضایی، گردشگر 35 ساله از تهران که از ساحل چمخاله بازدید کرده، اظهار کرد: قبلاً دسترسی به ساحل خیلی سخت بود، باید از بین ویلاها یا مسیرهای دورافتاده رد می‌شدیم. حالا با آزادسازی، خیابان‌های ساحلی مثل چاف کاملاً در دسترس هستند. فقط بعضی‌ها هنوز با ماشین تا لب ساحل می‌روند که هم شلوغی ایجاد می‌کنه و هم به محیط آسیب می‌رسونه.

این اظهارات بر بهبود دسترسی عمومی تأکید دارد، اما لزوم فرهنگ‌سازی برای حفظ محیط زیست را گوشزد می‌کند.

حسینی، عکاس طبیعت و بازدیدکننده ساحل میانکاله، با نگرانی از وضعیت زیست‌محیطی گفت: هشت سال پیش، فاصله درخت‌های ساحلی با دریا فقط 10 متر بود، اما حالا به 100 متر رسیده. پسروی آب دریا باعث شده منظره ساحل تغییر کنه و گاهی بوی نامطبوعی حس بشه. درختکاری می‌تونه خاک رو تثبیت کنه، ولی باید برای پسروی آب هم فکری بشه.

این نظر نشان‌دهنده چالش‌های زیست‌محیطی است که درختکاری می‌تواند بخشی از راه‌حل آن باشد.

سارا محمدی، 28 ساله از نوشهر، تجربه خود را این‌گونه توصیف کرد: حالا که سواحل آزاد شدن و درخت‌های توسکا کاشته شدن، فضای ساحل خیلی دلپذیرتر شده. کنار درخت‌ها نشستن و صدای دریا رو گوش دادن حس فوق‌العاده‌ای داره. فقط امیدوارم این نهال‌ها خوب نگهداری بشن و خشک نشن.

این اظهارات بر تأثیر مثبت درختکاری بر تجربه گردشگری و اهمیت نگهداری نهال‌ها تأکید دارد.

خانواده احمدی، که برای تعطیلات به ساحل تنکابن سفر کرده بودند، اظهار داشتند: قبلاً اینجا پر از ویلاهای خصوصی بود و جایی برای نشستن نداشتیم. حالا با آزادسازی و کاشت درخت، هم جای پارک بهتر شده و هم فضایی برای پیک‌نیک و قدم زدن کنار دریا داریم. فقط کاش مردم زباله‌هاشون رو جمع کنن و بیشتر مراقب باشن.

این خانواده از افزایش فضاهای عمومی استقبال کردند، اما به معضل زباله‌ریزی اشاره داشتند.

نیما کاظمی، گردشگر 42 ساله از رامسر، بیان کرد: درختکاری تو ساحل رامسر فضای خیلی قشنگی درست کرده، انگار جنگل و دریا با هم قاطی شدن. ولی متأسفانه بعضی‌ها زباله‌هاشون رو می‌ریزن و این به نهال‌های تازه کاشته‌شده آسیب می‌زنه.

این اظهارات بر جذابیت بصری درختکاری و نیاز به حفاظت از نهال‌ها در برابر رفتارهای غیرمسئولانه تأکید دارد.

همچنین، لیلا رحمانی، طبیعت‌گرد 30 ساله که به طور منظم از سواحل مازندران بازدید می‌کند، گفت: طرح درختکاری خیلی خوبه، ولی باید به گونه‌های بومی بیشتر توجه بشه. توسکا با خاک اینجا جور درمیاد، ولی اکالیپتوس گاهی به آب زیادی نیاز داره و شاید مناسب نباشه. بهتره درختای محلی بیشتر کاشته بشن.

این دیدگاه بر اهمیت انتخاب گونه‌های گیاهی مناسب برای پایداری طولانی‌مدت تأکید می‌کند.

در مجموع، مصاحبه‌ها با گردشگران نشان‌دهنده استقبال گسترده از آزادسازی سواحل و طرح درختکاری است که دسترسی عمومی و جذابیت بصری منطقه را بهبود بخشیده است. با این حال، مسائلی مانند پسروی آب دریا، زباله‌ریزی و نیاز به نگهداری مداوم نهال‌ها به عنوان نگرانی‌های اصلی مطرح شده‌اند. این نظرات بر ضرورت مشارکت عمومی و مدیریت دقیق برای حفظ دستاوردهای این طرح تأکید دارند و نشان می‌دهند که موفقیت آن به همکاری مردم و مسئولان وابسته است.

چشم‌اندازی سبز برای آینده سواحل مازندران

طرح آزادسازی سواحل مازندران و پروژه درختکاری در اراضی آزادشده، به عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات زیست‌محیطی و اجتماعی در این منطقه، مورد توجه ویژه مقامات استانی قرار گرفته است. در این راستا، مهرداد خزایی پول، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران - نوشهر، به عنوان یکی از مسئولین کلیدی این طرح، اظهارات مفصلی درباره پیشرفت‌ها، چالش‌ها و چشم‌انداز این پروژه ارائه کرده است. این اظهارات که از طریق مصاحبه‌های رسمی جمع‌آوری شده‌اند، جزئیات دقیقی از اجرای طرح و اهمیت آن ارائه می‌دهند.

مهرداد خزایی پول در تشریح وضعیت آزادسازی سواحل اظهار داشت: تا پایان سال 1404، بیش از 98 درصد از حریم 60 متری سواحل مازندران آزاد شده و این دستاورد نتیجه همکاری گسترده بین دستگاه‌های قضایی، استانداری و نیروهای انتظامی بوده است. در غرب مازندران، از نوشهر تا تنکابن، حدود 87 کیلومتر نوار ساحلی وجود دارد که تاکنون 84 کیلومتر آن آزاد شده و تنها بخش‌های محدودی به دلیل مسائل حقوقی یا تصرفات قدیمی باقی مانده‌اند. هدف ما این است که این سواحل به طور کامل در اختیار مردم قرار گیرد و هیچ دستگاه یا فرد خصوصی حق ایجاد محدودیت دسترسی را نداشته باشد.

وی افزود: آزادسازی به معنای رهاسازی نیست؛ ما باید این اراضی را با برنامه‌ریزی دقیق مدیریت کنیم تا از فرسایش خاک و بازگشت تصرفات جلوگیری شود.

درباره پروژه درختکاری، خزایی پول توضیح داد: طرح درختکاری در سواحل آزادشده بخشی از پویش ملی کاشت یک میلیارد نهال است که با هدف تثبیت خاک، کاهش ریزگردها و افزایش زیبایی بصری منطقه اجرا می‌شود. تاکنون بیش از 816 هکتار از اراضی ساحلی غرب مازندران زیر پوشش نهال‌کاری قرار گرفته که شامل گونه‌هایی مانند توسکا، اکالیپتوس و سنجد تلخ است. در تنکابن، 200 هکتار از اراضی ساحلی قابلیت کاشت دارند و طرح آزمایشی در این منطقه نشان داده که توسکا به دلیل سازگاری با خاک شور و مرطوب ساحلی، بهترین عملکرد را دارد، در حالی که اکالیپتوس به مراقبت بیشتری نیاز دارد.

وی تأکید کرد: برای مثال، در سواحل سیترا، کلارآباد و ولی‌آباد تنکابن، هفت هکتار نهال‌کاری انجام شده و در مجتمع آموزشی شهید بهشتی، 2000 نهال مقاوم کاشته شده که نقش مهمی در کنترل ریزگردها ایفا می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه غرب درباره چالش‌های طرح گفت: یکی از مشکلات اصلی، پسروی آب دریای خزر است که در مناطقی مانند میانکاله تا 100 متر گزارش شده و باعث تغییر اکوسیستم ساحلی شده است. این موضوع می‌تواند به نهال‌های تازه کاشته‌شده آسیب برساند، به همین دلیل ما در حال تدوین راهکارهای علمی برای انتخاب گونه‌های مقاوم‌تر و بهبود مدیریت آبیاری هستیم.

وی افزود: چالش دیگر، نگهداری نهال‌هاست. در سال گذشته، برخی نهال‌ها به دلیل کمبود مراقبت یا رفتارهای غیرمسئولانه مانند زباله‌ریزی خشک شدند. برای حل این مشکل، از شهرداری‌ها و خیرین خواسته‌ایم در حفظ و آبیاری نهال‌ها مشارکت کنند. همچنین، همکاری با بسیج و سپاه در اجرای طرح‌های درختکاری به ما کمک کرده تا سرعت کار افزایش یابد.

خزایی پول در مورد چشم‌انداز آینده این پروژه اظهار داشت: هدف ما فقط کاشت نهال نیست، بلکه درخت‌داری و ایجاد پارک‌های جنگلی ساحلی است که هم برای مردم محلی و هم برای گردشگران جذاب باشد. این پارک‌ها می‌توانند به مراکز تفریحی و گردشگری پایدار تبدیل شوند و اقتصاد منطقه را تقویت کنند. برای مثال، طرح‌هایی مانند کاشت نهال به نام سردار سلیمانی یا به مناسبت روز پدر، مشارکت عمومی را افزایش داده و جنبه فرهنگی به این حرکت بخشیده است.

وی همچنین بر ضرورت آموزش عمومی تأکید کرد: مردم باید بدانند که حفظ این نهال‌ها وظیفه همه ماست. اگر هر شهروند حتی یک نهال را مراقبت کند، می‌توانیم سواحل مازندران را به یکی از زیباترین مناطق سبز ایران تبدیل کنیم.

خزایی پول به حمایت دستگاه‌های قضایی اشاره کرد و گفت: دستگاه قضایی مازندران، به‌ویژه رئیس کل دادگستری، از ایجاد جاده ساحلی و طرح‌های توسعه گردشگری حمایت کرده‌اند. این همکاری به ما اطمینان می‌دهد که می‌توانیم با قاطعیت در برابر هرگونه تخلف یا تصرف مجدد ایستادگی کنیم. امیدواریم با ادامه این روند، سواحل مازندران به الگویی برای مدیریت پایدار منابع طبیعی در کشور تبدیل شود.

طرح آزادسازی سواحل مازندران و پروژه درختکاری در اراضی آزادشده، نقطه عطفی در مدیریت منابع طبیعی و گردشگری این منطقه به شمار می‌رود. این ابتکار که از سال 1400 با هدف بازگرداندن حریم 60 متری دریا به مردم آغاز شد، نه تنها دسترسی عمومی به سواحل را به میزان بی‌سابقه‌ای افزایش داد، بلکه با اجرای طرح کاشت نهال‌هایی نظیر توسکا، اکالیپتوس و سنجد تلخ، گامی بلند در جهت احیای اکوسیستم ساحلی و تقویت زیرساخت‌های گردشگری برداشت. آزادسازی بیش از 98 درصد از سواحل 487 کیلومتری مازندران تا سال 1404، همراه با نهال‌کاری در بیش از 816 هکتار از اراضی ساحلی غرب استان، نشان‌دهنده تعهد جدی مسئولین به حفظ این سرمایه ملی است. این اقدامات، که با همکاری دستگاه‌های قضایی، استانداری، نیروهای انتظامی، خیرین و مردم محلی پیش رفته، سواحل را از انحصار ویلاهای خصوصی و تأسیسات غیرمجاز خارج کرده و به فضایی عمومی و پایدار تبدیل کرده است.

با این حال، موفقیت این طرح‌ها با چالش‌هایی همراه است که نیازمند توجه مداوم و همکاری جمعی است. پسروی آب دریای خزر، که در مناطقی مانند میانکاله تا 100 متر گزارش شده، تهدیدی برای اکوسیستم ساحلی و نهال‌های تازه کاشته‌شده است. این پدیده، همراه با بوی نامطبوع ناشی از لجن و ماهی‌های مرده، تجربه گردشگری را در برخی مناطق تحت تأثیر قرار داده است. علاوه بر این، رفتارهای غیرمسئولانه مانند زباله‌ریزی و تردد خودروها در نزدیکی ساحل، به نهال‌ها و محیط زیست آسیب می‌رساند. نگهداری مداوم نهال‌ها نیز چالشی دیگر است؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد که برخی نهال‌های کاشته‌شده در سال‌های گذشته به دلیل کمبود آبیاری یا مراقبت نامناسب خشک شده‌اند. این مسائل نشان‌دهنده نیاز به فرهنگ‌سازی، آموزش عمومی و تقویت زیرساخت‌های نگهداری مانند سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و نظارت مستمر است.

از سوی دیگر، دستاوردهای این طرح نویدبخش آینده‌ای روشن است. ایجاد پارک‌های جنگلی ساحلی، مانند آنچه در سیترا، کلارآباد و ولی‌آباد تنکابن در حال شکل‌گیری است، نه تنها زیبایی بصری سواحل را دوچندان کرده، بلکه فضاهایی دلپذیر برای پیک‌نیک، قدم زدن و تجربه طبیعت برای گردشگران و مردم محلی فراهم آورده است. پویش‌های فرهنگی مانند کاشت.

برای تضمین پایداری این دستاوردها، چند اقدام کلیدی ضروری است. نخست، تدوین راهکارهای علمی برای مقابله با پسروی آب دریا، از جمله مطالعات دقیق اقلیمی و انتخاب گونه‌های گیاهی مقاوم‌تر. دوم، تقویت مشارکت عمومی از طریق آموزش و کمپین‌های آگاهی‌بخشی برای کاهش زباله‌ریزی و حفاظت از نهال‌ها. سوم، همکاری بیشتر بین شهرداری‌ها، خیرین و نهادهای مردمی برای تأمین منابع مالی و انسانی جهت نگهداری نهال‌ها و توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند جاده‌های ساحلی و امکانات رفاهی. در نهایت، نظارت مستمر بر جلوگیری از تصرفات مجدد، با حمایت دستگاه قضایی، می‌تواند این دستاوردها را تثبیت کند.

سواحل مازندران، که روزگاری در انحصار عده‌ای محدود بود، حالا در مسیر تبدیل شدن به میراثی سبز و عمومی برای همه ایرانیان است. اگر این روند با همکاری همه‌جانبه ادامه یابد، این سواحل نه تنها به عنوان مقصدی برای گردشگری پایدار، بلکه به عنوان نمادی از تعهد به حفظ محیط زیست و حقوق عمومی در تاریخ ایران ثبت خواهد شد. آینده سواحل مازندران، با درختان سرسبز و دریایی در دسترس، می‌تواند الگویی الهام‌بخش برای نسل‌های آینده باشد.

انتهای پیام/