احیای سنت‌های علمی و عقلانیت، راه‌حل ناترازی
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: احیای سنت‌های علمی، تکمیل به جای تکرار، و تربیت نسل عقلانی، کلید بازگشت جامعه به ثبات و هویت است
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، محمدرضا سوقندی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم در نخستین نشست رسمی خود با اعضای کنگره جهانی علامه بهابادی‌یزدی، بحران هویت، ناپایداری اجتماعی و فرار مغزها را از بزرگ‌ترین چالش‌های امروز کشور دانست و بر لزوم بازگشت به سنت‌های علمی و ترویج منطق و عقلانیت تأکید کرد.
تقدیر از تلاش‌ها و اهمیت انتخاب علامه بهابادی
سوقندی ضمن تبریک ایام ربیع‌الاول و ابراز خوشحالی از حضور در جمع اعضای کنگره، از ده سال تلاش شبانه‌روزی دبیرخانه کنگره با وجود دشواری‌های مالی و اداری، قدردانی کرد.
وی انتخاب علامه بهابادی به‌عنوان موضوع کنگره را اقدامی «هوشمندانه و هویت‌ساز» خواند و گفت: امروز بحران هویت و حتی مهاجرت روحی، کشور را تهدید می‌کند و چنین شخصیت‌هایی می‌توانند نسل جوان را به میراث خود پیوند دهند.
سنت‌های علمی؛ از حاشیه‌نویسی تا تکمیل دانش
وی با اشاره به سنت‌های علمی گذشته، از جمله حاشیه‌نویسی بر متون علمی، نمونه شاخص آن را حاشیه ملاعبدالله یزدی بر تهذیب منطق تفتازانی دانست که به تعبیر او «برتر از متن» شد.
به گفته سوقندی، این میراث علمی پیام روشنی دارد: «تکرار نکنید؛ تکمیل کنید.»
وی خاطرنشان کرد: علما در گذشته وقت را غنیمت می‌شمردند و به جای بازتولید صرف، آثار را نقد و اصلاح می‌کردند، ابهامات را می‌زدودند و با افزودن لایه‌های تازه‌ای از استدلال، متن را به‌روز و کارآمد می‌ساختند.
سوقندی ادامه داد که چنین رویکردی نه تنها خلاقیت علمی را تقویت می‌کرد، بلکه موتور رشد تدریجی علوم را به حرکت درمی‌آورد.
به باور او، همین سنت نقد و تکمیل، زیربنای پویایی اندیشه اسلامی–ایرانی بوده و امروز نیز می‌تواند الهام‌بخش شیوه‌های نوین تولید علم باشد؛ از پژوهش‌های دانشگاهی گرفته تا عرصه‌های نوآوری در فناوری و مدیریت. وی تأکید کرد که فقدان این نگاه «تکمیل‌گر» در نظام علمی و مدیریتی امروز، یکی از خلأهای جدی کشور است.
نیاز جامعه امروز به منطق و عقلانیت
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم با انتقاد صریح از نبود منطق در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور تصریح کرد: در گذشته هر دانشی منطق خاص خود را داشت و بدون شناخت و التزام به آن، ورود به عرصه‌هایی چون حکمت یا کلام ممکن نبود. امروز بی‌منطقی، جامعه را ناپایدار کرده و در همه سطوح اثر گذاشته است؛ خانواده‌ها، سیاست، اقتصاد و حتی محیط زیست دچار لرزش و بی‌قراری‌اند.
سوقندی تأکید کرد که این وضعیت تنها یک مشکل نظری یا دانشگاهی نیست، بلکه مستقیماً در کیفیت زندگی مردم، روابط اجتماعی، اعتماد عمومی و حتی امنیت ملی بازتاب دارد.
وی با اشاره به اینکه «ناترازی‌های اقتصادی و اجتماعی ریشه در فقدان نظام منطقی تصمیم‌سازی دارند» افزود: بی‌توجهی به عقلانیت سبب شده تصمیم‌ها واکنشی و کوتاه‌مدت باشند و این، ساختار جامعه را فرسوده می‌کند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم ادامه داد: وقتی در گذشته بر هر علم، یک نظم درونی و چارچوب منطقی حاکم بود، حاصل آن تربیت اندیشمندان و مدیرانی بود که می‌توانستند امور را بر مدار عقل و تجربه پیش ببرند. امروز باید آن میراث را احیا و با نیازهای روز ترکیب کنیم تا جامعه دوباره بر پایه عقلانیت استوار شود.
وی با تأکید بر ضرورت بازگشت به عقلانیت خاطرنشان کرد: ترویج دانش منطق، کاربردی کردن آن و داشتن رویکرد منطقی در همه بخش‌ها، یعنی هدایت جامعه به سمت عقلانیت. جامعه عقلانی، جامعه‌ای پایدار و تراز است؛ همه ناترازی‌ها نتیجه بی‌منطقی‌هاست.» وی هشدار داد: «جامعه بی‌منطق، آینده ندارد و بدترین کار، گرفتن رویا از مردم است.»
احساس و شور در برابر شعور و خرد
سوقندی با اشاره به برخی آسیب‌های فرهنگی در برگزاری آیین‌ها و مناسک مذهبی گفت: در بسیاری از این آیین‌ها، شور و احساس بر شعور و اندیشه غلبه کرده است؛ حال آنکه ماندگاری فرهنگ و هویت، نیازمند توازن میان هیجان و خردورزی است.
وی ادامه داد: اگر کتاب را شاخص عقلانیت بدانیم، هرجا کتاب‌خواندن فراگیرتر باشد، عقلانیت بیشتری جاری می‌شود و تصمیم‌ها و رفتارها بر بنیان فکر استوارتر خواهد بود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم تأکید کرد: جامعه نباید صرفاً به سمت موسیقی و هیجان سوق داده شود، بلکه باید بسترهایی فراهم شود که شور با شعور و هیجان با تفکر همراه باشد تا به رشد متوازن شخصیت فردی و اجتماعی بینجامد.
میراث علمی و نقش شهرها
وی تأثیر شهرهای مختلف در زندگی و رشد علامه بهاباد زادگاهش یزد تا شیراز، اصفهان و نجف را یادآور شد و افزود: دانش در جایی تولید و در جای دیگر مصرف می‌شود. قم باید بهره‌بردار فعال این آثار باشد.
سوقندی همچنین بر لزوم شناخت بسترهای تاریخی هر شخصیت پیش از قضاوت و پرهیز از سنجش گذشته با معیار امروز تأکید کرد.
کشف سنت‌های علمی و به‌روزرسانی آن‌ها
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم، کشف سنت‌های علمی، به‌روزرسانی و تبدیل آن‌ها به «فناوری نرم» را بخشی از تمدن‌سازی دانست و گفت: اگر این میراث در دست دیگران بود، حتی پیشینه‌های خیالی برای خود می‌ساختند؛ ما نباید نسبت به داشته‌هایمان غافل باشیم.
وی این سنت‌ها را نه آثار ایستا و موزه‌ای، بلکه سرچشمه‌ای برای تولید فکر و ایده‌های نو در دنیای امروز توصیف کرد.
به اعتقاد او، الگوهای دیرینه‌ای مانند حاشیه‌نویسی، نقد متون و تکمیل آثار، می‌توانند به زبان امروز در قالب فناوری‌های نرم، تولید دانش بومی و ارتقای قدرت نرم کشور بازآفرینی شوند. چنین بازآفرینی‌ای، حلقه اتصال گذشته و آینده و عاملی برای زنده ماندن روح تمدن اسلامی–ایرانی خواهد بود.
وی هشدار داد که غفلت از این میراث، به معنای انقطاع از سرمایه‌ای است که نسل‌های پیشین با تلاش و رنج فراوان اندوخته‌اند و این بی‌توجهی می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای هویت علمی و فرهنگی کشور به‌همراه داشته باشد.
از کتاب تا تصویر؛ راهبرد سوقندی برای رساندن دانش به نسل امروز
سوقندی با تأکید بر ضرورت بومی‌سازی عرضه دانش خاطرنشان کرد: ما باید دانش را به زبان قوم دربیاوریم؛ اگر عرضه نشود، کتاب در کتابخانه می‌ماند، علمِ عشق هم در دفتر. کتاب‌شناسی کسی را شناگر نمی‌کند و تا زمانی که به مهارت تبدیل نشود، اثرگذار نخواهد بود.
وی پیشنهاد داد؛ بخشی از فعالیت‌های دبیرخانه کنگره به حوزه چندرسانه‌ای و ظرفیت‌های هنری اختصاص یابد و افزود: می‌توان از قالب‌هایی چون داستان، شعر و تولیدات رسانه‌ای فاخر بهره برد.» به گفته وی، تولید مستندی تصویری از زندگی‌نامه علامه بهابادی می‌تواند اثری ماندگارتر برجای گذارد و زمینه ارتباط نسل جوان با این مفاخر را تقویت کند.
سوقندی تأکید کرد: ما می‌توانیم در این زمینه با دبیرخانه همکاری و حمایت کنیم.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم در توضیح نگاه خود افزود که در دنیای امروز، کتاب‌های سنگین و تخصصی کمتر مجال کامل خوانده‌شدن پیدا می‌کنند و یکی از راه‌های رساندن محتوای آن‌ها به مخاطب، تبدیلشان به فیلم، کلیپ و قالب‌های تصویری جذاب است تا پیام علمی و فرهنگی، سریع‌تر و گسترده‌تر منتقل شود.
وی در پایان اعلام کرد: اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم آماده همکاری با دبیرخانه کنگره، ثبت مؤسسه مرتبط و حمایت از معرفی آثار علامه بهابادی است.
سوقندی همچنین از برنامه این اداره‌کل برای مطرح‌کردن کنگره جهانی علامه بهابادی یزدی در شورای مفاخر فرهنگی کشور خبر داد و افزود: چنین اقدامی می‌تواند جایگاه این عالم بزرگ را در سطح ملی تثبیت کرده و مسیر بهره‌برداری گسترده‌تر از میراث علمی و فکری او را هموار سازد.
انتهای پیام/
