در جستجوی صراط مستقیم در عصر انحراف

خبرگزاری تسنیم ـ سعید شیری: در آشفته‌بازار اندیشه‌ها و سلوک‌های گوناگون، سخنان گهربار پیشوایان دین، همچون فانوسی راهگشا، تاریکی‌ها را می‌شکافد و مسیر هدایت را روشن می‌کند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در عبارتی پرمعنا، از کسانی سخن می‌گویند که "به چپ و راست زدند، در راه‌های گمراهی گام برداشتند و مذاهب رشد را رها کردند." وَ أَخَذُوا یَمِیناً وَ شِمَالًا ظَعْناً فِی مَسَالِکِ‏ الْغَیِّ وَ تَرْکاً لِمَذَاهِبِ الرُّشْد. این کلام، نه تنها یک گزاره تاریخی، بلکه هشداری بنیادین است که باید سرلوحه‌ی تمام فرقه‌ها، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های دینی قرار گیرد، چرا که چه بسا، ناآگاهانه، عمری را در پی این "چپ و راست زدن‌ها" سپری کرده و خود را در "مسالک الغی" یافته‌ایم، بی‌آنکه به عمق انحراف پی ببریم.

"مسالک الغیّ" مصداق هر تفکر و اندیشه‌ای است که سرچشمه‌اش نه از چشمه‌ی زلال وحی و هدایت الهی که از مجاری دیگر و یا مخالفان اهل بیت علیهم‌السلام نشأت گرفته باشد. چنین سلوکی، به جای رشد و ارتقای معنوی و فکری، آدمی را به حضیض سقوط می‌کشاند و به جای صراط مستقیم، به پرتگاه‌های عمیق رهنمون می‌شود. این انحراف، غالباً با ترویج علوم و اندیشه‌هایی همراه است که در نهایت به دوری از حق و پیروی از باطل می‌انجامد، امری که در طول تاریخ، چهره‌های گوناگونی به خود گرفته است.

متأسفانه، شاهد آن هستیم که گاهی به جای تدریس علوم ناب عترت و ترویج سیره و معارف اهل بیت علیهم‌السلام، به تعلیم علوم ناصبان و مخالفان ایشان پرداخته‌ می‌شود. اینان، به جای دقت در سلوک نورانی ائمه هدی، آرای دیگر نحله‌ها را که گاه با مبانی وحی در تعارض است، بر جامعه‌ی ما غالب کرده‌اند. این رویکرد، پاک‌طینتانی را که شایسته‌ی ورود به مکتب عترت هستند، به سمت علوم غیر و نیز مکاتب انحرافی و تصوّف سوق داده است؛ مکاتبی که در طول تاریخ، جز آزار و اذیت اهل بیت علیهم‌السلام دستاوردی نداشته و به نام اسلام، به کام نفسانیات خود رفتار کرده‌اند. زهد را در گوشه‌گیری از جامعه و رهبانیت‌گزینی تعریف کرده‌اند و سلوک به‌سوی خدا را با نشستن در کنج منزل و گفتن اذکار خاص و رفتن سراغ علوم غربیه.

این تفکر انحرافی، امروز در حال یارگیری در جامعه‌ی مذهبی کشور شده است؛ از متن حوزه‌ها و دانشگاه‌ها گرفته تا هیئت‌های مذهبی و حلقه‌های معرفتی. گویی این زخم کهنه، جز با ظهور مصلح حقیقی، قابل التیام نیست. نکته‌ی تأمل‌برانگیزتر آنجاست که همگان، در هر طیف و جناحی، سلوک و روش خود را بر اساس نسخه‌هایی خدایی و مطابق با خواست الهی می‌دانند. این پندار که هر آنچه انجام می‌دهیم، عین خواست الهی است، بزرگ‌ترین مانع برای بازنگری و اصلاح رفتار محسوب می‌شود. راهکارش آنجاست که بنشینند و مقداری تفکر و تأمل کنند از کجا با علوم و معرفت عترت زاویه زده‌اند؛ آیا علوم قرآن و تفسیر ما مبتنی بر نگاه عترت است یا علوم عامه؟ آیا انتهای فلسفه‌گری و عرفان‌گرایی ما متصل به نسخه‌های عترت است یا پیرو اندیشه‌های خطرناک تصوّف؟

در این میان، حدیثی از امام صادق علیه‌السلام، همچون سیلی ویرانگر، این پندار باطل را فرو می‌ریزد. ایشان خطاب به یزید بن خلیفه و همراهانش می‌فرمایند: "شما به جایی نگریستید که خدا نظر کرد، و آن‌گونه که خدا برگزید، برگزیدید. (نزد ما عترت آمدید). دیگران به راست و چپ رفتند، اما شما راه محمد و اهل بیتش را در پیش گرفتید و بر راه روشن (حق) هستید. پس با پرهیزکاری (ورع) یاری‌گر این راه باشید." نَظَرْتُمْ حَیْثُ نَظَرَ اللَّهُ، وَ اخْتَرْتُمْ حَیْثُ اخْتَارَ اللَّهُ، وَ ذَهَبَ النَّاسُ یَمِیناً وَ شِمَالًا، وَ قَصَدْتُمْ قَصْدَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ، وَ أَنْتُمْ عَلَى الْمَحَجَّةِ الْبَیْضَاءِ، فَأَعِینُوا ذَلِکَ بِوَرَعٍ. (مستدرک الوسائل، ج11، ص268) این کلام، هشداری شگرف است که هر مؤمن را به تأمل وامی‌دارد.

بنابراین، اینکه دیگران به راست و چپ رفتند، نشان از سرگردانی و گمراهی آنان دارد. این انحراف، نه تنها در امور اعتقادی، بلکه در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی رخنه می‌کند. آنان که معیار رشد را از مکتب اهل بیت علیهم‌السلام جدا می‌کنند، ناخواسته به دنبال روش‌هایی می‌روند که نه تنها آنها را به کمال نمی‌رساند، بلکه از مسیر اصلی هدایت دورتر می‌کند. دیگر علوم گرچه در جای خود ارزش دارند، اما هنگامی که به جای معارف الهی و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام بنشینند و معیار سنجش حق و حقیقت قرار گیرند، به "مسالک الغیّ" تبدیل می‌شوند. این جایگزینی، جامعه را از معنویت اصیل و هدایت راستین دور کرده، به سمت تفکراتی سوق می‌دهد که ممکن است با مبانی دینی در تضاد باشد.

همچنین، سوق دادن پاک‌طینتان به سمت مکاتب انحرافی همچون تصوّف که میوه‌ی آن، آزار و اذیت اهل بیت علیهم‌السلام در طول تاریخ بوده است، نشان از عمق انحراف دارد. این تفکر، با ظاهر الصلاحی که به خود می‌گیرد، بسیاری را به بیراهه می‌کشاند و از حقیقت اصیل دور می‌کند.

در مقابل این انحرافات، امام صادق علیه‌السلام، "مَحجة بیضاء" یا راه روشن را معرفی می‌کنند که همان راه محمد و اهل بیت علیهم‌السلام است. این راه، بر پایه وحی الهی و هدایت‌های راستین بنا شده و تنها مسیری است که انسان را به سرمنزل مقصود می‌رساند. لذا، وظیفه‌ی هر مؤمن، بازگشت به این معیار اصیل و یاری کردن این راه روشن با "ورع" است. ورع، به معنای پرهیزکاری و دوری از شبهات و گناهان، تضمین‌کننده‌ی پایداری بر صراط مستقیم و مانع از افتادن در دام انحرافات است. این همان راهی است که خداوند نظر کرد و اولیای او برگزیدند.

انتهای‌پیام/