گفت‌وگو با نسل جدید، لازمه شناخت دنیای واقعی آنهاست
یکی از راه‌های تعامل سازنده و مناسب با نسل جدید این است که باید سطح دانش و شناخت خود را از مسائل روز و خواسته‌های آنها بالا ببریم.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، 18 تیرماه در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان «روز ادبیات کودک و نوجوان» نامگذاری شده است؛ روزی برای گرامیداشت دنیایی از تخیل، آموزش، سرگرمی و رشد فکری که از دل کتاب‌ها و داستان‌ها برای کودکان و نوجوانان جوانه می‌زند. ادبیات کودک و نوجوان، نه تنها ابزاری برای سرگرم کردن کودکان است، بلکه نقشی اساسی در شکل‌گیری شخصیت، تقویت مهارت‌های زبانی، پرورش خلاقیت و آموزش ارزش‌های انسانی به نسل آینده دارد.
این روز، بهانه‌ای است برای توجه بیشتر به جایگاه نویسندگان، شاعران، مترجمان و تصویرگرانی که با آثار خود نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و تربیت نسل‌های آینده ایفا می‌کنند. همچنین فرصتی است تا خانواده‌ها، مسئولان فرهنگی، آموزش و پرورش و رسانه‌ها به اهمیت ترویج کتابخوانی در سنین پایین و تقویت پیوند کودکان با ادبیات بیشتر توجه نشان دهند.
به این مناسبت بر آن شدیم تا با بتول پورشیخ؛ از اساتید و نویسندگان برجسته کشوری در حوزه کودک و نوجوان و از کارشناسان باسابقه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان قزوین به گفت‌وگو بنشینیم و کمی از حال این روزهای ادبیات کودک و نوجوان باخبر شویم. متن این گفت‌وگو پیش روی شماست:
تسنیم: در ابتدا بفرمایید چرا هجدهم تیر ماه در تقویم رسمی کشورمان به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری شده است؟
به مناسبت درگذشت مرحوم مهدی آذریزدی؛ نویسنده پرتلاش حوزه ادبیات کودک و نوجوان در 18 تیر ماه 1388 این روز به نام ادبیات کودک و نوجوان انتخاب شد.
مرحوم آذریزدی یکی از نویسندگان برجسته کشورمان است که قشر کودک و نوجوان ما ایشان را به خوبی می‌شناسند. از محبوب‌ترین آثار ایشان می‌توان به «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» و « قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن» اشاره کرد. به جرأت می‌توان گفت نوشته‌های ایشان یکی از پرتیراژترین کتاب‌های حوزه ادبیات کودک و نوجوان است.
در واقع هدف از این نامگذاری شایسته، توجه به نقش و اهمیت ادبیات در رشد و بالندگی فکری و فرهنگی و نیز تقویت و ترویج کتابخوانی برای این گروه سنی بود. با توجه به اهمیت کار و نقش‌آفرینی در حوزه کودکان و نوجوانان به نظر بنده یکی از تصمیمات قابل دفاع مسئولین فرهنگی ما همین تقدیر از نویسندگان، ناشران و فعالان این عرصه است.
تسنیم:به طور مشخص بفرمایید منظور از ادبیات کودکان و نوجوانان چیست و در مقایسه با سایر قالب‌های ادبی رایج، این نوع از ادبیات دارای چه ویژگی‌هایی می‌باشد؟
به طور کلی ادبیات کودک و نوجوان به مجموعه‌ای از داستان‌ها، افسانه‌ها، نمایشنامه‌ها، شعرها و کتاب‌های غیر داستانی گفته می‌شود که متناسب با سن، علاقمندی و نیازهای گروه سنی کودک و نوجوان نوشته می‌شود.
از جمله ویژگی‌های مهم ادبیات کودک و نوجوان می‌توان به زبان ساده و روان، محتوای متناسب با گروه سنی، آموزنده و سرگرم کننده بودن، تقویت مهارت‌های زبانی و اجتماعی، پرورش خلاقیت و تخیل، افزایش مهارت‌های زندگی، ترویج ارزش‌های اخلاقی و شناخت ضد ارزش‌ها که همه اینها منجر به رشد و بالندگی شخصیت کودک و نوجوان می‌شود اشاره کرد. به دلیل ویژگی‌هایی که این گروه سنی دارد، معمولاً نویسندگان مضامین و آثار خودشان را در قالب‌های سرگرمی، آموزش محوری، بازی محوری و چالشی می‌نویسند تا علاوه بر انتقال مفاهیم مورد نظر، به رشد و پرورش فکری، عاطفی، منطقی و افزایش هوش اجتماعی کودک و نوجوان به صورت توأمان کمک کنند.
تسنیم: با توجه به اینکه شما سال‌هاست در این حوزه مشغول فعالیت هستید و با نسل‌های مختلفی از کودکان و نوجوانان کار کرده‌اید، لطفاً بفرمایید نسل امروز که تحت عناوینی همچون نسل Z از آن یاد می‌شود از نظر ذائقه و نیازهای ادبی چه تفاوتی با نسل‌های قبل دارد؟
در یک نگاه کلی، نسل‌های گذشته در داشتن خصوصیاتی از جمله سخت‌کوشی، اراده قوی، صبوری، هدف‌گرا بودن، آستانه تحمل بالا، قانع بودن، روابط انسانی و اجتماعی گسترده، انعطاف‌پذیری، تعادل کار و زندگی اشتراک دارند. اما باید این را هم پذیرفت که امروزه ما با نسلی در ارتباط هستیم که از خیلی جهات رفتاری و فکری با نسل‌های قبل از خود تفاوت‌های چشمگیری دارد. به عنوان مثال نسل z علاقه شدیدی به ارتباطات مجازی و رسانه‌های دیجتالی دارند. آنها دوست دارند در هنگام اظهار نظر و احساسات شخصی خود آزاد باشند. از طرفی طرفدار خلاقیت و نوآوری و درک واقعیت‌های موجود هستند و برخی ویژگی‌های رفتاری دیگر که از حوصله بحث خارج است.
با توجه به همین خلقیاتی که از نسل z برشمردیم به نظر می‌رسد رویکرد دنیای ادبیات با ایجاد تغییراتی می‌تواند همگام با این نسل پیش برود.
تسنیم: این متناسب سازی محتوا با نیازهای نسل جدید که شما از آن یاد می‌کنید، چگونه و با چه روشی باید صورت بگیرد؟
کودک امروز با سرعت غیرقابل باوری دارد خودش را با پیشرفت تکنولوژی وفق می‌دهد و در مقایسه با نسل‌های قبل از بستر فضای مجازی و اینترنت نهایت استفاده را می‌کند. به همین دلیل تا حد زیادی خودش را از ارتباطات اجتماعی بی‌نیاز می‌داند. در این شرایط، ادبیات می‌تواند پل ارتباطی خوب و بستر مناسبی را برای تبادلات اجتماعی او فراهم آورد؛ اما با زبانی تازه و نگاهی جدید.
از این رو تصویرگران حوزه کودک نیز باید پیام‌های اخلاقی، اجتماعی و عاطفی مورد نظر را با کمک تصاویر و به شکل غیرمستقیم به آنها آموزش دهند؛ چرا که کودکان امروز کمتر نصحیت‌پذیر هستند.
یکی دیگر از اقداماتی که باید صورت بگیرد این است که ما برای گفت‌وگوی سازنده و مناسب با این قشر خاص باید سطح دانش و شناخت خود را از مسائل روز و خواسته‌های آنها بالا ببریم؛ چرا که کودکان امروز سریع و جستجوگر هستند. آنها خیال پردازند و به راحتی سلطه نمی‌پذیرند. این نسل، ساختارشکن و به شدت واقع‌بین هستند.
بنابراین برای تولید آثار ادبی باید تمامی این نکات لحاظ شود تا مخاطبین این گروه سنی جذب شوند.
از سوی دیگر ادبیات نسل z باید حامل پیام‌هایی همچون نوع‌دوستی، صلح‌دوستی، احترام به محیط زیست، خودشناسی، رعایت و احترام به کرامت انسانی باشد و البته در کنار تمام اینها نباید از عنصر جذابیت، سرگرمی و توجه به دنیای دیجیتال برای ارتباط با دنیای کودکان و نوجوانان غافل بود.
تسنیم: یکی از معضلاتی که امروز با آن مواجه هستیم، نفوذ ادبیات عامیانه و محاوره‌ای در حوزه نوشتار نسل امروز است که به نوعی تهدیدی برای ادبیات رسمی محسوب می‌شود. شما چه راهکاری برای رفع این معضل پیشنهاد می‌دهید؟
حتماً مستحضر هستید که زبان، عاملی زنده و دائم در حال تغییر و تحول است. بنابراین حفظ اصالت زبان هر موقعیت جغرافیایی مستلزم استفاده هر روزه از آن زبان است. پس تا زمانی که جامعه، گفت‌وگومحور پیش می‌رود و انسان‌ها در تعاملات روزانه با منطق، عاطفه و خصلت‌ها و ارزش‌های درست اخلاقی در کنار ارتباطات و تعاملات گسترده اجتماعی با هم مراوده دارند، بخش عظیمی از زبان و ادبیات حفظ می‌شود. مسأله بعدی تقویت روحیه مطالعه در جامعه است که فرهیختگی در بستر آن تعریف می‌شود.
کتاب و زبان نوشتار و در کنار آن، محاوره و زبان گفتار، ادبیات را پویا و یکدست نگاه می‌دارند. کسانی که اهل مطالعه هستند، زبان مشترک بیشتری برای ارتباط دارند و در نتیجه ساختار زبانی سالم‌تری را به آیندگان منتقل می‌کنند. پس باید به دو بخش توجه ویژه داشته باشیم؛ نخست ارتباطات اجتماعی افراد و دیگری؛ مطالعه کردن کتاب.
توجه به این دو عامل می‌تواند باعث جلوگیری از آفت‌ها و آسیب‌های زبان و ادبیات شود.
انتهای پیام/
