کربلای خاموش در دل کویر| وقتی روستاهای خراسان جنوبی به سوگ می‌نشینند
از بیل‌برداری خوسف تا نخل‌گردانی باغستان؛ آیین‌های تاسوعا و عاشورا ی حسینی هستند که در قلب سنت و خاک زنده‌اند و طبل عزا را در خراسان جنوبی به صدا درمی‌آورند و سکوت کویر را با نوای «یا حسین» می‌لرزانند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، وقتی طبل عزا در خراسان جنوبی به صدا درمی‌آید، سکوت کویر با نوای «یا حسین» می‌لرزد. در تاسوعا و عاشورا، این سرزمین خشک و سوزان، کربلایی بی‌صدا می‌شود؛ جایی که بیل‌برداری، نخل‌گردانی، علم‌گردانی و تعزیه، تنها آیین نیستند، بازآفرینی ایمان، حماسه و وفاداری‌اند. در کوچه‌های خاکی بیرجند و روستاهای دورافتاده، دل‌هایی می‌تپد که با اشک، تاریخ را روایت می‌کنند.
بیل‌برداری خوسف؛ سوگواری با خاک و باور
صبح تاسوعا در خوسف، مردانی با بیل‌های چوبی بلند در میدان جمع می‌شوند. آن‌ها با ضرباهنگ نوحه‌ها، خاک را به صورت نمادین جابه‌جا می‌کنند؛ آیینی به نام بیل‌برداری که برگرفته از باور مردم به آماده‌سازی خاک کربلا برای دفن پیکر شهدای دشت نینواست.
این آیین تنها در شهر خوسف نیست، بلکه در روستاهایی مانند ماژان، نوغاب، نصرآباد، و کلاته سیدعلی نیز با شکوه و قدمت برگزار می‌شود؛ آیینی که ریشه در باور دارد و تنها یک نمایش نیست.
علم‌گردانی روستا به روستا؛ وفاداری به علمدار کربلا
علم‌هایی با پارچه‌های مشکی و سبز، بر دوش مردم در روستاهای قائن، زیرکوه، افین، چنشت، محمدآباد علم، گل‌نی و درمیان برافراشته می‌شوند. مردم گره‌های نذری بر آن می‌زنند و دسته‌جات علم‌بردار با ذکر "یا ابالفضل" در کوچه‌ها می‌چرخند. برخی از این علم‌ها بیش از صد سال قدمت دارند و نسل به نسل نگهداری شده‌اند.
نخل‌برداری در فردوس و طبس؛ تابوت چوبی بر شانه‌های خاک‌زادگان
در فردوس، بشرویه، اصفهک و باغستان، ظهر عاشورا نخل‌های عظیم چوبی، آذین‌شده با ترمه، آیینه، شمشیر و پرچم، بر دوش جوانان و پیران بالا می‌رود. نخل‌گردانی نمادی از تابوت امام حسین (ع) است؛ تابوتی که مردم کویر هر سال با دستان خود حمل می‌کنند و با گام‌هایی پر اشک، در میدان‌ها و کوچه‌ها می‌گردانند.
در روستای باغستان پایین فردوس نخل پیش از حرکت با مشک معطر شست‌وشو داده می‌شود؛ آیینی سنتی، ازلی، و پر از احترام است.
تعزیه‌های روستایی؛ کربلا در صحن روستا بازسازی می‌شود
در روستاهای دستوران، کرند، نوغاب، فندخت و مزگان، صبح عاشورا صحنه‌هایی از کربلا اجرا می‌شود؛ نمایش‌هایی با لباس‌های سنتی، صدای ناله مادرانه، و خاک‌هایی که زیر پای شبیه‌خوانان می‌لرزد.
در بشرویه، تعزیه زعفرجن برگزار می‌شود؛ افسانه‌ای محلی از جن مؤمنی که دیر به کربلا می‌رسد و در عزای امام، ضجه می‌زند. مردم باور دارند این روایت، بازتابی از مظلومیت و گستردگی یاری امام در دل هر موجود با ایمانی است.
سینه‌زنی سنتی در ظهر عاشورا؛ اشک‌هایی که با ریتم خاک می‌ریزند
در ظهر عاشورا، عزاداری در بسیاری از مناطق خراسان جنوبی به سکوتی سنگین بدل می‌شود. در روستاهایی چون دیهوک، نای‌بند، اصفهک، شوسف و چاهدراز، سینه‌زنی‌های آرام و منظم، بی‌ساز و تنها با نوای مداح برگزار می‌شود.
حلقه‌های انسانی که با بغض می‌چرخند، خاک را خیس اشک می‌کنند. در این لحظه، تاریخ متوقف می‌شود و دل‌ها در ظهر دهم محرم، بار دیگر با حسین (ع) بیعت می‌کنند.
نقش زنان؛ سوگواری پشت دیوارهای گِلی
در خراسان جنوبی، زنان همواره ستون پنهان عزاداری‌اند. از مهدیه بیرجند تا سرچاه‌تازیان، زنان سفره‌های نذری برپا می‌کنند، دیگ‌های آش محلی و عدس‌پلو را بار می‌گذارند، و با نوحه‌خوانی سنتی در خانه‌های گلی، روضه‌ها را زنده نگه می‌دارند.
کودکان هم در این فضا می‌آموزند که عاشورا، فقط تاریخ نیست؛ یک زندگی‌نامه است.
عاشورای بیرجند؛ حماسه‌ای در تکیه‌های تاریخی
در مرکز استان، بیرجند، مراسم عاشورا با حرکت هیئت‌های شاخص از تکیه‌های تاریخی همچون تکیه نوغان، تکیه علیا، حاجی مهدی، هیئت قنادها و هیئت باب‌الحوائج برگزار می‌شود. دسته‌های سینه‌زنی، علم‌برداری و نخل‌گردانی در میدان اصلی شهر گرد هم می‌آیند و بیرجند در ظهر عاشورا، با هزاران عزادار، تبدیل به کربلایی زنده می‌شود.
عاشورا در نینوا اتفاق افتاد و در خراسان جنوبی زنده مانده است
خراسان جنوبی با همه سادگی‌اش، با خاک ترک‌خورده و دل‌های بی‌ریایش، میراث‌دار یکی از زنده‌ترین آیین‌های عاشورایی ایران است. در این سرزمین، بیل و نخل، علم و خاک، اشک و آتش، همه سخن از یک چیز می‌گویند: وفاداری به حماسه کربلا.
انتهای پیام/ 257
