فلسفه دوری از شراب در سخنان حضرت زهرا (س)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شراب یکی از نوشیدنی‌های حرام در اسلام است که مصرف آن در تعالیم دینی به شدت منع شده است. آموزه‌های اسلامی نه تنها به پیامدهای روحی و معنوی مصرف این ماده اشاره دارند، بلکه به اثرات مخرب جسمانی آن نیز پرداخته‌اند. بر اساس پژوهش‌های پزشکی، مصرف مداوم شراب به تدریج باعث آسیب‌های جدی به سیستم عصبی و اختلال در عملکرد مغز و در مواردی به زوال عقل منجر می‌شود. همچنین کبد به عنوان اندامی که مسئولیت تصفیه سموم بدن را بر عهده دارد، در اثر مصرف طولانی‌مدت شراب به بیماری‌های حاد و مزمن، از جمله سیروز کبدی، دچار می‌شود.

علاوه بر آثار جسمانی، مصرف شراب تأثیرات نامطلوبی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد بر جای می‌گذارد. این ماده اغلب به اختلالات رفتاری و کاهش کنترل شخصی منجر می‌شود که پیامدهای آن به فروپاشی روابط خانوادگی و اجتماعی می‌انجامد. از همین رو، دین اسلام با هدف حفظ سلامت فرد و جامعه، شراب را به عنوان یکی از عوامل مخرّب اخلاق و سلامت معرفی و به پرهیز از آن تأکید کرده است. این نگاه جامع به سلامت جسمی، روانی و اجتماعی نشان‌دهنده حکمت احکام الهی در پیشگیری از آسیب‌ها و ایجاد محیطی سالم برای زندگی انسانی است.

اهمیت پرهیز از شراب به حدی است که حتی حضرت زهرا سلام الله علیها در خطبه‌ی فدکیه در مسجدالنبی به این موضوع اشاره کرده‌اند. ایشان پس از بیان مباحث توحیدی و فلسفه‌ی بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله، فرمودند: «وَ النَّهْی عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزیهاً عَنِ الرِّجْسِ»؛ یعنی خداوند به دلیل پاکیزگی از رجس، از شراب نهی کرد. این کلام بانوی بزرگوار نه تنها حکمت الهی در تحریم شراب را تبیین می‌کند، بلکه پیامی روشن درباره نقش شراب در انحراف‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه‌ی صدر اسلام و هتاکان به حریم خانه‌ی وحی دارد وگرنه لزومی نداشت از آسیب شراب سخنی گفته شود.

بر اساس این سخن، یکی از دلایلی که اهل بیت علیهم‌السلام از سوی دشمنان مورد هتک حرمت قرار گرفتند، رواج شراب‌خواری در میان دشمنان بود. تاریخ نیز این موضوع را تأیید می‌کند، چرا که در دهه‌های بعد، شراب‌خواری در میان برخی حکام اسلامی مانند یزید و معاویه به امری علنی تبدیل شد و فجایعی مثل عاشورا را رقم زد. چنین رفتارهایی نه تنها نشان‌دهنده فاصله گرفتن این افراد از ارزش‌های اسلامی است، بلکه بیانگر نقش مستقیم شراب در ترویج فساد و از بین بردن مرزهای اخلاقی و دینی بوده است. این حقیقتی است که خداوند در قرآن به آن اشاره کرده است:

«إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ الله وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ»؛ یعنی مسلماً شیطان می‌خواهد با شراب و قمار، میان شما دشمنی و کینه [سخت] اندازد، و از یاد خدا و نماز بازتان دارد؛ آیا شما [از این امور با همه زیان ها وخطراتی که دارد] خودداری خواهید کرد؟

حضرت زهرا سلام الله علیها همچنین به حکمت ترک شراب اشاره کرده و آن را مایه‌ی پاکی از رجس دانسته‌اند. رجس در اینجا به آلودگی‌هایی اشاره دارد که شیاطین جنی در انسان ایجاد می‌کنند و باعث تضعیف روح و اخلاق فرد می‌شوند. این فراز از کلام حضرت، به وضوح مستند به آیه‌ی 90 سوره‌ی مائده است که خداوند می‌فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصَابُ وَ الْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ.» یعنی ای اهل ایمان، جز این نیست که همه مایعات مست کننده و قمار و بت هایی که [برای پرستش] نصب شده وپاره چوب هایی که به آن تفأل زده می‌شود، پلید و از کارهای شیطان است؛ پس از آنها دوری کنید تا رستگار شوید.

این آیه نشان می‌دهد که دوری از شراب نه تنها شرط رستگاری است، بلکه گامی اساسی در مسیر پاک‌سازی جامعه از آلودگی‌های شیطانی و حفظ سلامت روحی و اجتماعی انسان‌هاست.

حسن بصری طی روایتی از امیرالمؤمنین نقل می‌کند «خداوند شراب را لعنت کرده است. به خدا قسم، چیزی را که باعث شود عقلم زائل شود و مردم با دیدنم به من بخندند و دخترم را به ازدواج کسی در بیاورم که نمی‌شناسم، نخواهم نوشید.» پس آن‌ها را ترک کرد و به مسجد رفت و آنگاه جبرئیل این آیه را نازل کرد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» یعنی کسانی که در منزل سعد جمع شده بودند إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ...» و همو فرمود «لَوْ وَقَعَتْ قَطْرَهًٌْ فِی بِئْرٍ فَبُنِیَتْ مَکَانَهَا مَنَارَهًٌْ لَمْ أُؤَذِّنْ عَلَیْهَا.» یعنی اگر قطره‌ای شراب در چاهی بیفتد و به‌جای آن مناره‌ای ساخته شود، بالای آن اذان نمی‌گویم.

نتیجه آنکه نوشیدن شراب نه تنها از منظر علمی توجیه‌پذیر نیست، بلکه از نظر سلامت جسمی و روانی نیز زیان‌بار است. افزون بر این، در تعالیم دینی نهی صریح از مصرف آن صورت گرفته است؛ چرا که شراب به‌عنوان عاملی برای تخریب عقل، اخلاق، و نظم اجتماعی شناخته می‌شود. از این رو، پرهیز از شراب نه فقط یک دستور دینی، بلکه یک ضرورت عقلانی برای حفظ سلامت فرد و جامعه است. در برخی از کشورهای اروپایی مانند کشورهای اسکاندیناوی محدودیت عرضه را إعمال کرده‌اند و برای آن، مالیات‌های سنگین و محدودیت فروشگاه‌های عرضه را در نظر دارند. تمام این آسیب‌ها گوشه‌ای از تفسیری بود که حضرت زهرا سلام الله علیها در یک جمله‌ی ساده از شراب ارائه دادند.

انتهای‌پیام/