تحقق یک رؤیا با تغییر مسیر صادرات کتاب ایران از غرب به شرق

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در یک دهه گذشته رویای صادرات کتاب ایران بیش از هر زمان دیگری جان گرفت؛ رؤیایی که اگرچه امکان‌پذیر است، اما سهل و ممتنع می‌نماید. تلاش برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی عمدتاً اروپایی اولین قدم برای دست یافتن به این رؤیا بود. با وجود حضور مسمتر ایران در نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت، پاریس و بولونیا نتیجه به دست آمده چندان چنگی به دل نمی‌زد. فعالان بازار کتاب دلیل این عدم موفقیت را در ندانستن و رعایت نکردن قواعد حضور در بازارهای بین‌المللی نشر می‌دانستند.

در چند سال گذشته، نگاه نشر ایران از اروپا به سمت کشورهای منطقه جلب شده است. این تغییر نگاه از غرب به شرق، دریچه‌های جدیدی را پیش روی نشر ایران ممی‌گشاید. اشتراکات فرهنگی و تاریخی در کنار تنوع موضوعی نشر ایران و استفاده از فناوری‌های نوین مانند نشر دیجیتال، برگ برنده کشور در عرصه نشر منطقه به شمار می‌آید. با وجود این فرصت‌ها، چالش‌ها همچنان مانع بهره‌برداری صد درصدی از این ظرفیت‌هاست.

علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر نشر جمال، که تقریباً به‌طور پیوسته در نمایشگاه‌های منطقه‌ای حضور دارد، در گفت‌وگو با تسنیم، از ظرفیت‌ها و جذابیت‌های نشر ایران در عراق گفت. او که در نمایشگاه کتاب عراق در سال جاری حضور داشت، معتقد است ایران با برنامه‌ریزی و جدی‌تر گرفتن موضوع صادرات کتاب، گام‌های موثری در این زمینه در کشورهای منطقه بردارد. او در این‌باره بیشتر توضیح داد و به تسنیم گفت: عراق معمولاً در میان کشورهای عربی به عنوان مخاطب کتاب‌های اسلامی شناخته می‌شود. با وجود این، حضور طلاب در نمایشگاه سال جاری چندان پررنگ نبود. از ایران 23 ناشر در نمایشگاه امسال حضور داشتند. ناشرانی که کتاب‌هایی با موضوع دفاع مقدس و مقاومت عرضه می‌کردند، مشتری‌های خود را امسال یافته بودند و استقبال خوبی از آنها صورت گرفته بود.

به گفته او؛ این‌ها نشان‌دهنده این است که استعداد حضور ایرانی‌ها در عراق خیلی بیشتر از این هست و اگر تلاشی در جهت سهولت در انتقال کتاب‌ها و سهولت استقرار در بغداد صورت بگیرد، می‌توان به افزایش سهم صادرات کتاب ایران به کشوری مانند عراق امیدوار بود. ناشری که تاکنون تجربه حضور در نمایشگاه بین‌المللی را ندارد، در سال نخست با نگرانی‌هایی حاضر می‌شود. اگر امکاناتی در نظر گرفته شود تا در ابتدای امر حمایتی از این دست از ناشران صورت گیرد، حضور در سال‌های بعد برای ناشر راحت‌تر خواهد بود.

سبحانی‌نسب ظرفیت همکاری ایران و عراق در بخش صادرات کتاب را "خیلی زیاد" توصیف کرد و افزود: ولی بخش خصوصی همه این ظرفیت را نمی‌شناسد و گاهی ورودش خیلی هزینه دارد. منظور از هزینه، لزوماً مالی نیست. برای ورود به فضای بین‌الملل یک ناشر الزاماتی دارد، از دانستن زبان مقصد گرفته تا سواد عملیات مالی بین‌المللی، نحوه عقد قرارداد بین‌المللی، داد و ستد بین‌المللی، داشتن سواد آماده‌سازی کار پر جاذبه بین‌المللی و... . این‌ها هزینه‌هایی است که ناشر تا به فضای بین‌الملل ورود نکند و هزینه‌اش را نپردازد، به این دانش‌ها نمی‌رسد. حال پرسش اینجاست که چه کار باید کرد؟

مدیر نشر جمال اضافه کرد: ما در این مرحله به یک مجموعه میانی نیاز داریم که بین ناشران ایرانی و جهان اسلام ارتباطی ایجاد کند؛ مجموعه‌ای که منافع اقتصادی و شخصی مستقیماً نصیبش نباشد و از سوی دیگر، ماموریتش نیز دائمی تعریف نشود. این مجموعه می‌تواند به مدت مثلاً پنج سال به ایجاد ظرفیت برای نشر ایران در جهان اسلام و جهان عرب بپردازد. وقتی این مهم محقق شد، باقی کارها را خود ناشران می‌توانند پیش ببرند. در واقع این مجموعه باید دست ناشران را بگیرد و در بازار جدید، به مقصد برساند.

این فعال حوزه نشر بین‌الملل با بیان اینکه سالانه 70 هزار عنوان کتاب در ایران منتشر می‌شود، اضافه کرد: یک‌چهارم از این تعداد قابلیت عرضه در بازار نشر جهان اسلام و عرب را دارد و می‌تواند به زبان عربی ترجمه شود. در سال‌های اخیر برخی از ناشران خود اقدام به ترجمه و عرضه آثارشان کرده‌اند، برخی از آنها بازار نسبی خود را پیدا کرده‌اند، اما اگر تسهیل‌گری صورت می‌گرفت، کارها بهتر و با سرعت بیشتری انجام می‌شد.

سبحانی‌نسب با بیان اینکه نیازمند عزم بزرگتری در حد وزارتخانه برای انجام این امور هستیم، تصریح کرد: شاید ایجاد یک دفتر ویژه برای جهان عرب بتواند ما را به هدف مورد نظر نزدیک‌تر کند.

او با انتقاد از نداشتن برنامه برای حضور در نشر بین‌الملل گفت: ارشاد در این زمینه ساختار و برنامه مشخصی ندارد. حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی برعهده خانه کتاب است، مسائل مربوط به گرنت برعهده بخش دیگری از ارشاد است و ... .این در حالی است که ما نیازمند تجمیع اطلاعات در این زمینه هستیم که مثلاً در 40 سال گذشته چه اقداماتی انجام شده است؟ و بعد با در نظر گرفتن آن، یک برنامه 10_15 ساله ترسیم شود تا کتاب هم سهمی در صادرات کشور داشته باشد.

وی با بیان اینکه نداشتن برنامه مشخص، چالش‌های پیش روی ناشران را افزایش می‌دهد، افزود: الان ناشران برای خروج کتاب از کشور با مشکل مواجهند؛ در حالی‌ که برخی از چاپخانه‌داران این چالش‌ها را ندارند. کتاب آنها بدون در نظر گرفتن اینکه اصلاً مجوز دارد یا خیر به راحتی از مرزها خارج می‌شود. از سوی دیگر، مافیایی در کشور اقدام به ورود کتاب و ترجمه آن می‌کند؛ بی‌آنکه دغدغه محتوا داشته باشد. با توجه به این مسائل می‌توان گفت ما متاسفانه رصدگاه بین‌المللی نداریم و تا این بخش با تجمیع امور و برنامه‌ریزی مشخص انجام نشود، به صادرات کتاب نخواهیم رسید.

بخش دیگر صحبت‌های سبحانی‌نسب به جذابیت‌های نشر ایران برای جهان عرب و جهان اسلام اختصاص داشت. به گفته او؛ دایره مخاطبان گسترده است، بخشی از آنها علاقه‌مند به کتاب‌های دو زبانه‌ای هستند که قصد آموزش زبان دارند. اگر برای سال‌های بعد مجموعه‌هایی که با هدف آموزش زبان فارسی منتشر شده‌اند، به صورت گسترده حمایت و در نمایشگاه‌های منطقه عرضه شوند، می‌توانند در ترویج زبان فارسی در منطقه کمک کنند. از سوی دیگر، یکسری کتاب‌های شاخص جهانی فارسی داریم که وقتی ترجمه می‌شوند مورد توجه استقبال قرار می‌گیرند مانند آثار سعدی، حافظ، شاهنامه یا برخی رمان‌ها که به زبان‌ عربی ترجمه می‌شوند. آنچه اخیراً مورد توجه مخاطبان عرب‌زبان قرار گرفته، رمان‌های دفاع مقدس و ادبیات پایداری است؛ مخصوصاً آن دسته از اثاری که مرتبط با عراق و فرهنگ عراق است برای مخاطبان این کشور جالب و خواندنی بوده است.

 سبحانی‌نسب از کتاب‌های کودک به عنوان یکی از جاذبه‌های نشر ایران یاد کرد. کشورهای عربی، به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری خوبی در حوزه کودک و نوجوان کرده‌اند، با این حال نشر این کشورها چندان توانایی حمایت محتوایی در این زمینه را ندارد؛ به همین دلیل عمده آثار کودک و نوجوان در این کشورها از گذرگاه ترجمه وارد بازار نشر می‌شوند. این امر، فرصتی است برای نشر کودک و نوجوان ایران که اتفاقاً دست پری در این زمینه دارد.

این فعال حوزه نشر از کتاب‌های هنر، تصویرگری، آثار مربوط به هنرهای تجسمی، کتاب‌های منتشر شده در زمینه علوم انسانی اسلامی، معارف اسلامی، آثاری که به مباحثی چون بانکداری اسلامی و... پرداخته‌اند، از جمله آثار محیوب در میان عرب‌زبان‌ها یاد کرد.

ریل‌گذاری برای رسیدن قطار نشر ایران به بازارهای جهانی کار ساده‌ای نیست، اما در صورت عملی شدن هم می‌تواند قدرت فرهنگی ایران در منطقه را افزایش دهد و هم مرهمی باشد بز زخم‌های پیکر نشر ایران که در سال‌های گذشته با مسکن‌های موقتی توانسته سرما بایستد.

انتهای پیام/