عملکرد اعتبارات مصوب حوزه محرومیت زدایی قابل قبول نیست

به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری تسنیم، بابک نگاهداری رییس مرکز پژوهش‌های مجلس در نشست علنی امروز (سه‌شنبه، 2 مرداد ماه) مجلس شورای اسلامی در خصوص نحوه عملکرد و میزان پیشرفت راه‌اندازی سامانه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان در رابطه با ساماندهی کارآمدسازی سیاست‌های مرتبط با محرومیت‌زدایی، در راستای رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق کمتر توسعه یافته موضوع بند (ج) تبصره (17) قانون بودجه سال 1402 کل کشور، گفت: افزایش نرخ فقر در نیمه دوم دهه 90 شمسی باعث شده که مبالغ هنگفتی به منظور فقر‌زدایی و کمک از طریق دستگاه‌های دولتی، نهادهای عمومی غیر دولتی و نهادهای مردمی هزینه شود.

وی افزود: اما کارآمدی این مبالغ به دلیل نبود یک نظم مشخص در سیاست‌گذاری مورد تردید است. حمایت‌های موازی نهادهای حمایتی و رویکرد جزیره‌ای باعث شده که تصمیم‌گیران رفاهی تصویر درستی از وضعیت نظام رفاهی نداشته باشند. بند (ج) تبصره (17)  قانون بودجه سال 1402 تلاشی برای ساماندهی تمامی سیاست‌های حمایتی در کشور است از این رو نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیر‌دولتی و بنیادها مکلف به ثبت حمایت‌های خود در سامانه‌ای مشخص نزد وزارت رفاه به عنوان متولی حوزه رفاه شده‌اند. در کنار این نهادها موسسات خیریه غیر‌دولتی و خصوصی نیز باید حمایت‌های خود را در سامانه مذکور ثبت کنند در حالیکه ضمانت اجرایی آن از طریق مشروط کردن معافیت مالیاتی این خیریه‌ها، به ثبت اطلاعات در این سامانه در نظر گرفته شده است.

نگاهداری با بیان اینکه متمرکز کردن اطلاعات حمایت‌های اجتماعی گامی مهم در جهت کاهش خطاهای همپوشانی و دقیق‌تر شدن هدف‌گیری و گسترش عدالت و کاهش هزینه‌های احتمالی سیاست‌گذاری برای گسترش پوشش حمایتی است، توضیح داد: دولت برای این بند از قانون بودجه که در قوانین بودجه سال های 1401 و 1400 نیز تکرار شده در تاریخ 22 خرداد 1401 آیین‌نامه اجرایی تدوین کرده است. اما عملکرد اجرایی این بند از قانون بودجه سال 1402 نشان می‌دهد که در ادامه راه توفیق چندانی در اجرای آن حاصل نشده است. به عنوان مثال بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس از عملکرد این بند قانون بودجه 1402 نشان می‌دهد که وجود این سامانه کمکی به سازمان امور مالیاتی نکرده و عملاً این سازمان بر اساس رویه قبلی در خصوص موسسات خیریه و مردم نهاد و معافیت های مربوط آنها موضوع بند ط ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم عمل می‌کند.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه پیگیری و نامه‌نگاری‌های این مرکز نشان می‌دهد که عملکرد بند و تبصره 17 قانون بودجه سال 1401 برای تجمیع اطلاعات نهادهای حمایتی مورد انتظار نبوده است، یادآور شد: باوجود تکرار این حکم قانونی از سال 1399 تا سال 1402 در قوانین بودجه سنواتی و همچنین ابتکارات قانون‌گذاری برای بهبود کیفیت قانون  یا ایجاد ضمانت اجرایی در هر سال، دستاوردی در راه‌اندازی سامانه مذکور برای تجمیع اطلاعات حمایتی ایجاد نشده است. هرچند از سال 1400 تا 1401 تلاش‌هایی به منظور زمینه‌سازی اولیه اجرای این بند از قانون بودجه صورت گرفته اما همچنان هیچ سامانه‌ای برای اهدافی که بند (ح) تبصره (17) قانون بودجه 1402 در نظر داشته، در دسترس قرار نگرفته است.

وی با بیان اینکه باوجود موفق نبودن اجرای این بند از قانون بودجه سال 1402 که در قوانین بودجه سال‌های گذشته آن نیز تکرار شده، دولت در سال 1402 تلاش‌هایی را برای تدوین آیین‌نامه اجرایی سامانه پنجره واحد خدمات حمایتی ایرانیان کرده است، گفت: این تلاش در راستای اجرایی سازی بند ب ماده 31 قانون برنامه هفتم است که شباهت‌های بسیاری با بند (ج) تبصره (17) قانون بودجه سال 1402 دارد. در این سامانه نیز، ثبت کلیه خدمات حمایتی قابل ارائه به جامعه هدف از طریق نهادهای حمایتی دولتی، غیردولتی عمومی و خصوصی پیش‌بینی شده است. با اینحال این سامانه نیز همچنان عملیاتی نشده و دولت تا مرحله تصویب و ابلاغ آیین‌نامه اجرایی آن پیش رفته‌ است.

نگاهداری با بیان اینکه بند (ح) تبصره (17) قانون بودجه سال 1402، خاطرنشان کرد: عمده اعتبارات محرومیت‌زدایی در قوانین بودجه کشور مجموعاً 108 همت در سال 1403 موضوع بند (ت) ماده (32) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور یا به تعبیری دو سوم از سه درصد حاصل از صادرات نفت و گاز و همچنین اعتبارات موضوع قانون استفاده متوازن از امکانات کشور است. علی‌رغم اینکه در چند سال گذشته اعتبارات مصوب حوزه محرومیت‌زدایی در قوانین بودجه رشد مناسبی داشته است؛ اما عملکرد ردیف‌های مذکور قابل توجه نبوده و از همه مهم‌تر توزیع استانی اعتبارات و به تبع سهم مناطق محروم از این اعتبارات قابل قبول نیست.

وی افزود: یکی از دلایل اصلی توزیع نامتوازن اعتبارات محرومیت‌زدایی عدم تعریف درست از محرومیت و بی‌توجهی به سطوح مختلف آن اعم از محرومیت شدید در احکام مربوطه و به تبع استفاده از شاخص‌های نادقیق و غیرمرتبط با محرومیت است. آخرین فهرست رسمی از مناطق محروم کشور شامل دهستان‌های محروم، بخش‌های محروم و شهرستان‌های محروم مربوط به سال 1388 است که از نظر گستردگی حدود 75 درصد پهنه جغرافیایی کشور را شامل می‌شود. واضح است چنین تعریفی از محرومیت که سه چهارم کشور را در برگیرد، نشان از بی‌توجهی به اولویت‌ها و شدت محرومیت مناطق دارد. عدم به‌روزرسانی آن فهرست تاکنون موجب شده هرساله اعتبارات مربوطه بر اساس همان فهرست توزیع شود؛ این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد در 15 سال گذشته محرومیت در بسیاری از مناطق روند کاهشی داشته است و برخی از آن مناطق اکنون در وضعیت محروم به سر نمی‌برند. به‌روزرسانی فهرست مناطق محروم کشور برای کارآمدسازی سیاست‌های محرومیت‌زدایی یک اولویت است و برای این کار لازم است شاخص‌های مناسب و مرتبط بکار برده شود و همچنین داده‌های دقیق و به‌روز مورد استفاده قرار گیرد.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: تصویب احکامی همچون بند (ع) تبصره (17) قانون بودجه 1401 و بند (ح) تبصره (17) قانون بودجه 1402، زیرساخت‌های قانونی لازم جهت ثبت داده‌های محرومیت مانند دسترسی به خدمات زیرساخت، بهداشت، آموزش و ... و به‌روزرسانی آن را در قالب پایگاه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان ایجاد کرده است. همچنین تاکید شده است کلیه دستگاه‌های اجرائی موضوع ماده 29 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه و قرارگاه‌های محرومیت‌زدایی نیروهای مسلح نیز اطلاعات مربوط به اقدامات محرومیت‌زدایی خود شامل مکان، مشخصات طرح، میزان اعتبار اختصاص یافته، دستگاه مجری، میزان پیشرفت فیزیکی و سایر اطلاعات تکمیلی را در پایگاه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان ثبت نمایند.

وی ادامه داد: بر اساس پاسخ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نامه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در دی ماه 1402 مبنی بر عملکرد این پایگاه، تا آن زمان صرفا زیرساختی برای داشبوردسازی فراهم شده است. بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز نشان می‌دهد تاکنون عملکرد حکم قانونی مربوطه قابل توجه نبوده و به طور خاص زیرساختی برای ثبت عملکرد دستگاه‌های فعال در حوزه محرومیت‌زدایی فراهم نگردیده است. در حال حاضر این پایگاه برخی از شاخص‌ها را از سایر دستگاه ها دریافت نموده و صرفا داشبوردی از برخی امکانات زیرساختی آن هم در سطح شهرستان و نه در سطح آبادی‌های کشور ارائه می‌کند.

نگاهداری توضیح داد: نکته بسیار حائز اهمیت در رابطه با پایگاه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان آن است که این پایگاه بایستی به گونه‌ای آماده‌سازی و تکمیل شود که قابل استفاده برای تدوین شاخص‌های ترکیبی به عنوان معیاری برای توزیع اعتبارات محرومیت‌زدایی باشد. ارائه تصویر محرومیت مناطق مختلف کشور تنها یکی از وظایف این پایگاه اطلاعاتی است. همانطور که پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به نحوی پایه‌گذاری و تکمیل گردید که در حال حاضر می‌توان بر اساس اطلاعات آن آزمون وسع انجام داد و خانوارهای کشور را دهک‌بندی نمود؛ پایگاه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان بایستی حاوی اطلاعات مکان‌محور دقیقی باشد که بتوان با استفاده از شاخص‌های ترکیبی، اعتبارات محرومیت‌زدایی کشور را بر اساس آن شاخص‌ها در میان مناطق توزیع نمود و وضعیت پروژه‌های محرومیت‌زدایی نیز به صورت شفاف رصدپذیر باشد. عدم پیش‌بینی و تحقق چنین ظرفیتی از سوی مجریان پایگاه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان، به معنی انحراف از هدف اصلی سیاست‌گذار در تدوین بند ح تبصره 17 قانون بودجه سال 1402 است.

انتهای پیام/