راهکار ترکیه در قبال تحولات شمال سوریه چیست؟
به باور فهمی کورو، دولت اردوغان از موج تحولات سیاسی سوریه عقب مانده و چون به وقت خود تدابیر لازم را اتخاذ نکرده، حالا در برابر تحرکات جدید کردها در تنگنا قرار گرفته است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها مقامات سیاسی – امنیتی آنکارا در تکاپو هستند تا فکری به حال اتفاقاتی کنند که در جوار مرزهای ترکیه روی می‌دهد. تصمیم نهادهای اقماری گروه تروریستی پ.ک.ک برای برگزاری انتخابات شهرداری در چند استان شمال و شرق سوریه، موجب نگرانی ترکیه شده و سران این کشور، از این هراس دارند که یک ساختار سیاسی تحت هدایت پ.ک.ک در سوریه شکل بگیرد و در آینده رسمیت پیدا کند.
بسیاری از سران احزاب سیاسی ترکیه اعلام کرده‌اند که آنکارا باید به قاطعانه‌ترین شکل ممکن با وضعیت جدید شمال سوریه مواجه شود. اما به باور فهمی کورو، دولت اردوغان از موج تحولات سیاسی سوریه عقب مانده و چون به وقت لازم تدابیر لازم را اتخاذ نکرده، حالا در برابر تحرکات جدید کردها در تنگنا قرار گرفته است.
عبدالقادر سلوی روزنامه نگار نزدیک به اردوغان، از این موضوع خبر داده که به خاطر پافشاری ترکیه و تظاهرات اعراب و ترکمان های سوری وابسته به آنکارا، انتخابات نهادهای اقماری پ.ک.ک به تعویق افتاده و در ماه آگوست برگزار خواهد شد.
فهمی کورو یکی از تحلیلگران قدیمی ترکیه است که حتی قبل از تاسیس حزب عدالت و توسعه، همراه با برادرش ناجی کورو، روابط عمیقی با نجم الدین اربکان، عبدالله گل و طیب اردوغان داشتند. از آنجایی که کورو در دوران دعوای سیاسی سلیمان دمیرل و حافظ اسد به سوریه سفر کرده و تجارب فراوانی در مورد کشمکش سیاسی آنکارا – دمشق دارد، مرور یادداشت جدید او درباره تحولات جدید شمال سوریه راهگشاست و زمینه تاریخی این موضوع را روشن می‌کند.
نگاه 30 سال پیش مقامات آنکارا به سوریه
این روزها در جوار مرزهای کشور ما و در خاک همسایه ما سوریه، آماده‌سازی برای انتخابات ادامه دارد. این حرکت جدیدی از جانب گروه مسلح موسوم به «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) و گروه سیاسی آن موسوم به «حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه» (PYD) است که البته هیچکدام از آنها، ارتباط و وابستگی به پ.ک.ک را پنهان نمی‌کنند!
اما چرا این گروه‌ها به دنبال انتخابات شهرداری در شمال سوریه هستند؟ پاسخ این است: ی.پ.گ می‌خواهد از این طریق، به ساختار غیر رسمی خود در شهرهای شمال سوریه، مشروعیت ببخشد تا بتواند ادعا کند که یک گروه سرخود نیست و با رای مردم به قدرت رسیده است!
این همان تحولی است که ترکیه خواهان تداوم آن نیست و من می‌توانم این دیدگاه آنکارا و نگرانی مقامات سیاسی و امنیتی کشورمان را درک کنم.
با این حال، چیزی وجود دارد که برایم مبهم است و حقیقتاً نمی‌توانم دلایل آن را درک کنم: چرا دولت اردوغان تا امروز، اقدام خاصی انجام نداده و با آن که با تحولات شمال سوریه مخالف بوده، دست روی دست گذاشته است؟ در شرایطی که مدت زیادی به برگزاری انتخابات شمال سوریه باقی نمانده، چرا دولت برخاسته از حزب عدالت و توسعه تا امروز تعلل کرده است؟
شواهد نشان می‌دهد که تعلل دولت اردوغان، یک دلیل روشن دارد و حاکی از برخی انتظارات آنکارا از بشار اسد و جو بایدن است. تیم اردوغان انتظار داشت که آمریکا و سوریه به اتفاق هم، جلوی ابتکار عمل PYD/YPG را بگیرند.
آنکارا گفته، اعلام برخی مناطق شمال سوریه به عنوان «منطقه خودمختار» یک تهدید امنیتی است و باید با آن برخورد شود. اما تا اینجای کار نه سوریه و نه آمریکا به انتظارات تیم اردوغان اعتنایی نکرده‌اند. نهایت موضع‌گیری آمریکا در این خلاصه شد که معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کند «ما این مساله را به کنشگران مربوطه اعلام کردیم و به آنها گفتیم که در مناطق شمال شرق سوریه، برگزاری انتخابات مطابق با شرایط آزاد، عادلانه، شفاف و فراگیر مندرج در قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد امکان‌پذیر نیست». همین!
آمریکایی‌ها حاضر نیستند بیش از این چیزی بگویند! به عبارتی روشن، واشنگتن نگفته ما با برگزاری انتخابات توسط نهاد اقماری پ.ک.ک مخالفیم، بلکه اعلام کرده که از نظر آمریکا، شرایط برای برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه وجود ندارد!
اما در این سوی مرز و در کشور ما، پس از آن که در روز سه شنبه، نشست شورای عالی امنیت ملی (MGK) به ریاست اردوغان برگزار شد، در یک بیانیه تنها به این جملات بسنده شد: «تاکید می‌‌شود که به هیچ عملی که مغایر با امنیت ملی و تمامیت ارضی همسایگان ما باشد، فرصت داده نخواهد شد».
دو روز بعد، طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه بیانیه‌‌ای صادر کرد و گفت: «ترکیه اجازه ایجاد یک سازمان تروریستی در خارج از خاک خود را نخواهد داد». موضع‌گیری بعدی این بود که یاشار گولر وزیر دفاع ملی ترکیه در مصاحبه با خبرگزاری آمریکایی آسوشیتد پرس AP گفت: «پذیرفتن چنین وضعیتی ممکن نیست».
شواهد نشان می‌دهد که یک سناریو عرضه شده و هدف از ارائه این سناریو، جلب رضایت ترکیه است. به مقامات آنکارا گفته شده به زودی پ.ک.ک در عراق منهدم خواهد شد و در مقابل، در شمال سوریه چیزی به نام ی.پ.گ باقی نخواهد ماند و همه چیز تحت کنترل گروه موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (قسد) خواهد بود».
به باور من پیش‌بینی اینکه ترکیه چه واکنشی نشان خواهد داد، در شرایط فعلی دشوار است. اما در هر حال، باید این حقیقت را بیان کنم: اگر ترکیه به دنبال به دست آوردن یک نتیجه روشن و واضح است، باید بداند که سخنرانی و موضع‌گیری به تنهایی کفایت نمی‌کند.
بگذارید گذری به تاریخ بزنیم و به یاد بیاوریم که در دوران حافظ اسد، مقامات ترکیه در برابر تحرکات پ.ک.ک در سوریه، چه تصمیماتی می‌گرفتند.
اگر به خاطر داشته باشید، زمانی حافظ اسد رئیس جمهور سوریه دستور داده بود تا دره بقاع تحت نظارت سوریه، برای احداث یک آموزشگاه نظامی به نام کورکماز، در اختیار عبدالله اوجالان نهاده شود. اوجالان خیلی زود در این دره یک آموزشگاه بزرگ احداث کرد. ترکیه نیز مراتب اعتراض خود را به دمشق اعلام کرد. برای حل این موضوع، عصمت سزگین، وزیر کشور وقت، به دستور رئیس جمهور ترکیه به دمشق رفت و گروهی از خبرنگاران را با خود برد که من نیز یکی از اعضای این گروه بودم. تاریخ 14 آوریل 1992 میلادی بود که سزگین مستقیماً از حافظ اسد رئیس جمهور سوریه پرسید: آیا دوستی با یک سازمان تروریستی مانند پ.ک.ک را ترجیح می‌دهید یا دولتی مانند ترکیه؟
روز بعد، سوری‌ها یک اتوبوس آوردند و همه خبرنگاران، از جمله من را به دره بقاع بردند تا نشان دهند که حافظ اسد چه تصمیم قاطعانه‌ای گرفته و به دستور او، اردوگاه پ.ک.ک به طور کامل ویران شده است. از روزنامه‌ای که در میان خرابه‌ها پیدا کردم، فهمیدم که تخریب کل قرارگاه و سنگرها، آن روز صبح رخ داده است.
مثال دیگری می‌آورم که باز هم نشان دهنده نوع و جنس رویکرد آنکارا در قبال تحرکات پ.ک.ک در سوریه است. در سال 1998 میلادی، ترکیه تصمیم گرفت که هر طوری شده عبدالله اوجالان رهبر پ.ک.ک از سوریه بیرون رانده شود.
برای اجرای این تصمیم، در شورای عالی امنیت ملی ترکیه مذاکراتی صورت گرفت و ژنرال آتیلا آتش فرمانده نیروی زمینی ارتش ترکیه، به مرز سوریه اعزام شد. او در شهر مرزی حاتای در تاریخ 16 سپتامبر 1998 میلادی، در یک سخنرانی، رویکرد دمشق را تهدید دانست و از دولت سوریه خواست اجازه ندهد که اوجالان در شهر دمشق زندگی کند.
مدتی بعد، سلیمان دمیرل رئیس جمهور وقت ترکیه، در سخنرانی خود در افتتاحیه پارلمان در 1 اکتبر 1998 میلادی، درباره سوریه سخنرانی کرد و حافظ اسد نیز به سخنان او واکنش نشان داد. اما طولی نکشید که دیپلمات‌ها به کار افتادند و حسنی مبارک رئیس جمهور وقت مصر، در 6 اکتبر سریعاً به سوریه سفر کرد و پس از دیدار با حافظ اسد و مقامات دمشق، از همان جا به آنکارا آمد.
وقتی که حسنی مبارک، جدیت مقامات ترکیه برای حمله به سوریه را مشاهده کرد، از طریق عمرو موسی وزیر امور خارجه کارکشته مصر، برای حافظ اسد پیام فرستاد و به او گفت، ترکیه می‌خواهد با سوریه روابط خوبی داشته باشد و اوجالان به عنوان یک مزاحم باید از سر راه برداشته شود. نتیجه چه شد؟ حافظ اسد به عنوان یک سیاستمدار واقع بین و علاقمند به منافع ملی کشورش، در اکتبر سال 1998 میلادی، عبدالله اوجالان را از سوریه بیرون راند و پس از آن بود که مقامات سیاسی – امنیتی ترکیه پشت یک میز نشستند و یادداشت تفاهمی امنیتی آدانا را امضا کردند.
عمرو موسی بعدها در کتاب خاطرات خود، به روشنی به این رویدادها اشاره کرده و جزئیات آن را ذکر کرده است.
مرور خاطرات تاریخی درباره تصمیمات و مواضع پیشین ترکیه در قبال سوریه، نشان می‌دهد که تنها راه ترکیه برای رفع نگرانی‌های امنیتی، این است که به طور مستقیم با مقامات سوریه ارتباط برقرار کند.
انتهای پیام/
