سهم ۱۵ درصدی دانش‌بنیان‌ها در GDP تا دولت پانزدهم

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، روح الله دهقانی؛ معاون علمی رئیس جمهور بزرگترین تفاوت دیدگاه رئیس جمهور شهید در حوزه علم و فناوری با رؤسای جمهور پیشین را توجه و تأکید ویژه بر توسعه علم و فناوری و حمایت از تولید دانش بنیان داخلی و بازار شرکت‌های دانش‌بنیان بنیان به عنوان یک دغدغه محوری شخص رئیس جمهور عنوان و تأکید کرد: در صورت تداوم اجرای قانون جهش تولید دانش بنیان به عنوان یادگار رئیس جمهور شهید تا پایان دو دولت بعدی، سهم دانش بنیان‌ها در تولید ناخالص داخلی از سه درصد فعلی به 15 درصد افزایش می‌یابد.

روح‌الله دهقانی که در برنامه شهید جمهور شبکه افق سخن می‌گفت خاطرنشان کرد: بزرگترین زیرساختی که جمهوری اسلامی برای حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان حتی تا 10 سال آینده ایجاد کرده قطعاً و قطعاً همین قانون جهش تولید دانش بنیان است.

وی با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری این قانون گفت: این قانون اولین بار در اواخر دولت دوازدهم مطرح شد و پیش‌نویس آن تدوین و در دولت مطرح شد که به طور قاطع با آن مخالفت شد و کنار گذاشته شد. در دولت سیزدهم در سالی که به عنوان سال دانش بنیان نامگذاری شده بود این قانون در دولت مطرح شد و چون بسیار هزینه‌دار است و دولت باید از بخشی از درآمد‌های خود بگذرد در دولت مورد مخالفت قرار گرفت اما شخص رئیس جمهور وارد شد و بر تصویب این قانون اصرار کرد و تأکید داشت که اگر تغییراتی لازم است در قانون داده شود و به مجلس ارایه شود و نماینده دولت هم حامیانه در مجلس از آن دفاع کند. قانون به مجلس رفت و در کمال ناباوری طراحان آن تصویب شد.

دهقانی افزود: این قانون هم به هر حال مثل هر قانون دیگر ضعف‌های دارد ولی آن قدر قوی و آینده نگرانه است که اگر اجرا شود بخش بسیار خوبی از اقتصاد کلان ما دانش بنیان خواهد شد. محوری‌ترین فردی که در تصویب این قانون پای کار‌ایستاد و بعد که تصویب شد در برابر این نظر که قانون اصلاحاتی داشته باشد تا هزینه‌های آن برای دولت کم شود‌ایستاد و تأکید کرد که قانون حداقل پنج سال به همین نحو اجرا شود، شخص رئیس جمهور بود.

دهقانی در خصوص دستاورد‌های اجرای قانون جهش تولید دانش بنیان گفت: این قانون به صنایع بزرگ کشور اجازه می‌دهد که اعتبار مالیاتی برای تحقیق و توسعه بگیرند یعنی می‌توانند با مجوز معاونت علمی مالیاتی را که باید پرداخت کنند در تحقیقات هزینه کنند. سال گذشته قریب به هفت هزار میلیارد تومان از محل اعتبار مالیاتی به شرکت‌ها کمک شد که امسال پیش‌بینی می‌کنیم با حمایت خوب وزارت اقتصاد این کمک به 15 هزار میلیارد تومان برسد.

وی افزود: از جنبه‌های دیگر این قانون تقویت شبکه‌های تحقیق و توسعه در شرکت‌ها و اتصال شرکت‌های کوچک به شرکت‌های بزرگ است. اقتصاد سنتی را تشویق می‌کند که به سمت نوآوری و بهره‌وری برود و یک حرکت جدی در این زمینه ایجاد کرده است.

معاون علمی رئیس جمهور خاطرنشان کرد: مخاطبان معاونت علمی تا دو سال پیش عموماً شرکت‌های کوچک بودند اما با اجرای قانون جهش دانش بنیان تمام شرکت‌های بزرگ فولادی، پترپشیمی، صنایع غذایی و... به معاونت علمی مراجعه کرده‌اند و این یعنی مواجهه معاونت علمی با اقتصاد واقعی کشور که یادگار ارزشمند شهید رئیسی است.

دهقانی در پاسخ به این سؤال که نگاه رئیس‌جمهور شهید به علم و فناوری چگونه بود، اظهار داشت: در حوزه علم و فناوری، بزرگترین تفاوت شهید جمهور با رؤسای جمهور محترم پیشین که همه زحمات زیادی کشیدند این است که مسئله علم و فناوری و بازار شرکت‌های دانش بنیان و حمایت از تولید دانش بنیان داخلی برای دکتر رئیسی دغدغه‌ای محوری بود. وقتی رئیس جمهور شخصاً به عنوان یک راهبرد جدی به توسعه علم و فناوری با نگاه رو به آینده و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان با رویکرد فناوری‌هایی که کشور کسب کرده توجه می‌کند و در تمام سخنرانی‌ها و صحبت‌ها و مذاکرات داخلی و خارجی بر آن تأکید دارد طبعا همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها هم در این زمینه خود را پاسخگو می‌بینند.

وی افزود: همین رویکرد است که اتفاقات بزرگی در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان رقم بخورد و شاهد گشوده شدن بازار دستگاه‌های دولتی بر روی دانش بنیان‌ها، افزایش شش و چهار برابری تعداد قرارداد‌های وزارت نفت و وزارت نیرو با شرکت‌های دانش بنیان و نیز انعقاد 1.8 میلیارد دلار قرارداد بین این شرکت‌ها و وزارت نفت در سه سال اخیر باشیم. چنین اتفاقاتی تنها در صورتی رقم می‌خورد که رئیس جمهور شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید داخل را محور قرار دهد و همواره به دستگاه‌ها تأکید کند که هر محصول یا خدمتی که شرکت‌های دانش‌بنیان قادر به ارائه آن هستند نباید به هیچ بخش دیگر یا واردات محول شود‌

دهقانی خاطرنشان کرد: این نگاه خیلی کار را ما در تعامل با دستگاه‌ها راحت می‌کرد خصوصاً این که بعد از تصویب قانون جهش دانش بنیان رئیس‌جمهور به همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تکلیف کردند که هر یک آیین‌نامه‌ای با معاونت علمی تدوین کنند که مشخص شود در بحث دانش بنیان چه اقداماتی باید انجام دهند و روند اجرای این آیین‌نامه‌ها هم مرتب پایش و به رئیس جمهور گزارش می‌شد.

وی در ادامه در پاسخ به سؤال مجری که رئیس جمهور شهید چه آرزو و انتظاری برای آینده علم و فناوری کشور داشت، گفت: رئیس جمهور یک راهبرد اساسی داشت که تبعیت از راهبرد‌های رهبری از جنبه اطاعتی و تکلیفی بود و مقام معظم رهبری نیز خیلی روشن و شفاف راهبرد‌های کشور در حوزه علم و فناوری را ترسیم کرده‌اند. در دیدار اولی هم که با رئیس جمهور داشتم تأکید کردند که از معاون علمی دو انتظار دارند یکی این که هر آنچه در فناوری در کشور به دست می‌آید با اقتصاد واقعی کشور پیوند بخورد تا بهره وری بالا برود و دوم این که توجه به حوزه اقتصاد و صنعت باعث غفلت از نگاه به آینده نشود و در خصوص شناسایی و دستیابی به فناوری‌های نوظهور هم برنامه‌ریزی شود تا در آینده هم دست ما خالی نباشد یعنی صرفاً به دنبال فناوری‌هایی که بتوان رونمایی کرد و به مردم نشان داد نبودند و به دولت‌های آینده هم فکر می‌کردند.

معاون علمی رئیس جمهور در خصوص نگاه شهید جمهور به ارتباط دانشگاه و صنعت هم گفت: دکتر رئیسی دانشگاه را کانون شناخت و حل مسئله می‌دانستند و در این حوزه دو وظیفه را بر عهده معاونت علمی و دستگاه‌های دیگر گذاشته بودند. یکی این که نخبگان هر حوزه شناسایی و ولو منتقد دولت و شخص رئیس جمهور باشند نظرات آن‌ها به دقت شنیده شود و مورد مشورت قرار گیرند و دیگری کمک به دانشگاه برای این که ابزار حل مسئله را داشته باشد.

دهقانی با بیان اینکه یکی از جنبه‌های قانون جهش تولید دانش بنیان، ارتقای ماموریت دانشگاه‌هاست، اظهار کرد: سال گذشته طی موافقت‌نامه‌ای با وزارت علوم، دو هزار میلیارد تومان از محل اعتبار مالیاتی برای اجرای پروژه‌های تحقیقاتی در اختیار دانشگاه‌ها قرار گرفت. رئیس جمهور شهید تأکید داشتند که سازوکار‌های آموزشی و شیوه‌های تربیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی طوری ارتقا یابد که جوانان کشور مشغول حل مسائل امروز و آینده کشور شوند.

رئیس بنیاد ملی نخبگان در پاسخ به سؤال مجری مبنی بر این که آیا شهید جمهور در حوزه جذب و به کارگیری نخبگان نگاه سلیقه‌ای یا سیاسی داشتند یا نگاهی حداکثری گفت: مطلبی که متأسفانه از بعد رسانه‌ای در بازنمایی آن چندان موفق نبودیم رویکرد جامع الاطراف و نگاه باز و فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی شهید جمهور در حمایت از نخبگان کشور بود. ‌ایشان همه نخبگان علاقمند به ایران را با هر جهت‌گیری سیاسی که داشتند قابل احترام و ظرفیتی برای کشور می‌دانستند و تأکید داشتند که از هر نخبه‌ای باید در حوزه تخصصی خودش استفاده شود. در بعد جوان‌گرایی هم شاهد هستیم که جوان‌های متولد دهه 60 و 70 که چه بسا خودشان زمانی منتقد بودند در بدنه دولت کار می‌کنند.

وی در ادامه در خصوص نگاه دکتر رئیسی به دیپلماسی علم و فناوری گفت: رئیس جمهور شهید به خوبی از توانمندی‌های علمی و فناوری کشور و قدرت آفرینی آن اطلاع داشتند و بر این اساس تأکید داشتند که با دنیا با زبان علم و فناوری صحبت کنیم که هم زبان مشترک همه کشورهاست و هم در آن دست برتر را داریم و اعتقاد داشتند که وقتی فناوری خود را به کشوری صادر می‌کنیم در واقع فرهنگ و گفتمان سیاسی و قدرت خود را صادر می‌کنیم. بر این اساس در تمام جلسات با مقامات خارجی پیشنهاد همکاری‌های علمی و فناوری را مطرح می‌کردند و در سفر‌های خارجی نمایشگاهی از توانمندی‌های فناوری کشور متناسب با نیاز‌های کشور میزبان را همراه می‌بردند.

دهقانی تصریح کرد: با چنین رویکردی بود که در سال 1402 بیش از 300 هیئت تجاری خارجی و بیش از 42 هیئت عالی رتبه سیاسی را در معاونت علمی کردیم و صادرات دانش بنیان کشور در سال گذشته رشدی سه برابری نسبت به سال 1401 داشت البته بحث دیپلماسی علم و فناوری در دولت‌های قبل هم مورد توجه بود ولی رئیس جمهور شهید شخصاً و با تأکید ویژه در دولت سیزدهم این بحث را دنبال کردند. یکی دیگر از اتفاقاتی که در دولت سیزدهم این حوزه رقم خورد تأسیس سازمان همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی بود که بحث آن از دولت قبل مطرح بود تا این که درزمستان گذشته نهایتاً ابلاغ شد. سال گذشته همچنین صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران به بنیاد ملی علم ارتقا یافت و با وجود تمامی مشکلات مالی بودجه آن 10 برابر افزایش یافت که شور و هیجانی بی‌سابقه را در عرصه همکاری‌های علمی بین‌المللی در دانشگاه‌ها ایجاد کرد.

معاون علمی رئیس جمهور در ادامه با اشاره به نگاه مترقی رئیس جمهور شهید به ایرانیان خارج از کشور که گستره مرز‌های ایران را تا قلب تمام ایرانیانی که به این کشور علاقه داشتند می‌دانست اظهار کرد: با همین رویکرد بود که توانستیم حجم زیادی از تعاملات علمی و فناوری را با ایرانیان خارج کشور شکل دهیم به طوری که در سال گذشته شاهد افزایش 2.1 برابری بازگشت فارغ التحصیلان ایرانی 200 دانشگاه برتر دنیا به کشور (بیش از 790 نفر) نسبت به سال 1401 بودیم. همچنین قرار بود در خردادماه جاری همایشی را با حضور هزار نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر دنیا که در سال‌های اخیر به کشور برگشته‌اند برگزار کنیم که هم در ملاقات با رئیس جمهور نقطه نظرات خود را مطرح کنند و هم مردم از طریق رسانه‌ها با فعالیت‌های آنها آشنا شوند که این توفیق از ما سلب شد که‌امیدوارم در دولت بعدی این امکان فراهم شود.

دهقانی با اشاره به این که محور ارتباط معاونت علمی با ایرانیان خارج کشور، برنامه کانکت است از افزایش سه برابری بودجه این برنامه در سال گذشته خبر داد.

معاون علمی رئیس جمهور با اشاره به افزایش پنج برابری بودجه معاونت علمی در برنامه هفتم توسعه و قانون بودجه 1403 گفت: درست است که بودجه همه چیز نیست ولی به هر حال بخشی از موضوع است و این که با وجود همه مشکلات و محدودیت‌های مالی، چنین افزایشی در بودجه معاونت علمی و فناوری کشور اتفاق می‌افتاد به معنای این است که علم و فناوری در نگاه رئیس جمهور شهید یک موضوع تجملی و تزئینی نبوده بلکه یک موضوع محوری درجه یک است که‌امیدوارم رئیس جمهور بعدی هم چنین نگاهی داشته باشند.

وی در ادامه در پاسخ به سؤال مجری برنامه در خصوص علت تغییر نام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در دولت شهید رئیسی با تشکر از تلاش‌های تمام معاونان علمی رئیس جمهور در دولت‌های قبل گفت: با توجه به این که معاونت علمی همواره مورد عنایت ویژه حضرت آقا بوده‌اند این معاونت همیشه روند رو به رشدی داشته و بدین ترتیب در دولت سیزدهم زیست بوم علم و فناوری با وجود 10 هزار شرکت دانش‌بنیان و اشتغال 400 هزار نفر به حدی از رشد رسیده بود که ثمرات حمایت ویژه 20 ساله رهبر معظم انقلاب اسلامی از این حوزه در زندگی مردم دیده شود و وقت آن بود که شاهد رسوخ آن در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور باشیم. با این رویکرد بود که معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ارتقا پیدا کرد.

دهقانی در ادامه در پاسخ به این سؤال که اقدامات دولت سیزدهم در حوزه علم و فناوری تا چه اندازه در مسیر کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت مؤثر بوده اظهار کرد: نفت یکی از بزرگترین نعمت‌های خداوند در سرزمین ماست و در دولت‌های بعد هم مطمئناً بزرگترین منبع درآمد کشور همین نفت است. نفتی که خود ما یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان آن در دنیا هستیم که با بهره وری مناسبی هم از آن استفاده نمی‌کنیم، لذا بهترین راه برای کاهش وابستگی به نفت، افزایش بهره وری از مسیر تبدیل اقتصاد منبع پایه به دانش پایه است.

وی در پایان با بیان این که وقتی اقتصاد کشور ما نفتی است، دانش بنیان شدن اقتصاد کشور نیز جز از مسیر دانش بنیان شدن صنعت نفت کشور ممکن نیست، اظهار کرد: در حال حاضر کشور‌هایی بسیار کوچکتر و کم جمعیت‌تر از ایران وجود دارند که واردکننده نفت هم هستند ولی درآمد آنها از فروش محصولات نفتی 10 برابر ایران است. دستاوردی که حاصل دانش‌بنیان شدن صنعت نفت آنهاست. افزایش شش برابری شرکت‌های دانش بنیان همکار وزارت نفت و اختصاص بیشترین قرارداد‌های همکاری‌های فناوری و تولید بار اول تجهیزات به وزارت نفت در کشور ما هم نشان‌دهنده حرکت در این مسیر و سوق دادن اقتصاد نفتی کشور از خام‌فروشی به اقتصاد دانش‌بنیان نفت است.

انتهای پیام/