اردوغان در مسیر عقب نشینی از نظام ریاستی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها در ترکیه، اغلب تحلیلگران درباره مفاد و محتوای بسته اصلاحات حزب حاکم این کشور نظر می‌دهند. چرا که سران و مدیران ارشد حزب عدالت و توسعه پس از شکست سنگینی که در انتخابات اخیر تجربه کرد، به مدت دو شبانه روز در کمپ سیاسی قزلجی حمام آنکارا شُور و رایزنی کردند تا مشخص شود که چرا این حزب پس از 22 سال زمامداری و یکه تازی، به شکل ناگهانی به رده دوم احزاب کشور سقوط کرده است.

رجب طیب اردوغان در جمع سران حزب خود، آشکارا اعلام کرد که پیام رای دهندگان را دریافت کرده و به خوبی می‌داند که این حزب در شرایط کنونی، مورد اقبال و حمایت جامعه نیست و لذا باید تن به تغییر و اصلاحات بدهد.

اردوغان اعلام کرده که «تغییر، صرفاً برای تغییر» و سردادن شعار نیست و آن چه آکپارتی یا حزب عدالت و توسعه بدان نیاز دارد، اصلاحات واقعی و ساختاری است.

اردوغان دو تن از معتمدین نزدیک خود را مامور کرده تا متن نهایی پروژه کلان اصلاحات ساختاری در دولت و حزب حاکم را تدوین کنند. هنوز از محتوای این بسته خبری نیست اما اخبار و سخنانی به رسانه‌ها درز کرده که نشان می‌دهد اردوغان، آشکارا به رفقای خود گفته «نظام ریاستی مشکلاتی دارد و باید آن را اصلاح کنیم».

این سخن اردوغان به معنی عقب نشینی از نظام ریاستی تلقی شده و حالا بسیاری از تحلیلگرانی که همواره له یا علیه اردوغان قلم می‌زنند، درباره این مساله صحبت می‌کنند که حد و اندازه تغییرات و اصلاحات آتی در چه سطحی خواهد بود.

آیا قرار است عده‌ای از قطار پیاده شوند و افراد دیگری جای آنان را بگیرند یا نه؟ سوال مهمتر این است: آیا با انجام اصلاحات، حزب حاکم ترکیه به دوران اوج باز می‌گردد یا لاجرم در سال 2028 میلادی، قدرت را به مخالفین واگذار خواهد کرد؟

دو چهره‌ای که چشم و گوش اردوغان در اصلاحات ساختاری هستند

عبدالقادر سلوی تحلیلگر قدیمی روزنامه حریت چاپ آنکارا و از افراد نزدیک به اردوغان که همواره در سفرهای داخل و خارج او را همراهی می‌کند، در ستون تحلیلی خود اعلام کرده که بر سرکار آوردن چهره‌های جدید، بسیار فراتر از عزل و نصب‌های مرسوم خواهد بود.

سلوی از این موضوع خبر داده که بار انجام اصلاحات و تغییرات، بر دوش دو چهره حزبی و سیاسی مهم است که عبارتند از:

جودت ییلماز: این چهره سیاسی که در حال حاضر پست معاونت رئیس جمهوری را بر عهده دارد، یکی از کردهای زازای ترکیه است که در دو دهه اخیر همواره در کنار اردوغان بوده و قبلاً در مقام وزیر توسعه ترکیه فعالیت کرده است. او مهارت و تخصص مدیریت کلان اقتصادی دارد، اما در عین حال، شناخت بالایی در مورد کارکرد سیستم‌های اداری و حکمرانی دارد و از سوی اردوغان موظف شده تا ضعف‌های داخل کابینه و نهادهای دولت را شناسایی کند و در چارچوب اصلاحات، راهکارهای آن را مشخص کند.

ییلماز همچنین مختار است تا با ارائه یک لیست، به اردوغان اعلام کند که کدامیک از وزرا، معاونین وزرا و مدیران ارشد دولتی، باید بروند و جای خود را به چهره‌های جدید بدهند.

افغان آلا: این سیاستمدار اهل منطقه کارادنیز یا دریای سیاه، یکی از چهره‌های آرام و با تجربه تیم اردوغان است. او قبلاً وزیر کشور بوده و به مدت چند سال، سکان تعیین سیاست خارجی حزب حاکم را نیز در دست گرفته و در حال حاضر یکی از 5 چهره مهم حزب است.

آلا از سوی اردوغان مامور شده تا در مورد شورای مرکزی حزب، نهاد سیاست گذاری حزب در آنکارا و استانبول و همچنین در رده مدیران میانی در شاخه‌های استانی، دست به یک بررسی گسترده بزند و لیستی از افرادی را در اختیار رهبر حزب بگذارد که بر اساس آن، باید عده ای از قطار پیاده شوند. آلا همچنین مامور شده تا با تشکیل یک تیم مصاحبه‌گر پرشمار، با ده‌ها تن از هواداران برتر و مهم حزب گفتگو کند و به اردوغان بگوید که هواداران آکپارتی دقیقاً از چه چیزهایی گله‌مند هستند و باید تن به چه تغییراتی داد.

پای اختلافات داخلی در میان است

عصمت اوزچلیک یکی دیگر از تحلیلگران سیاسی ترکیه، بر این باور است که حزب عدالت و توسعه و رهبر این حزب یعنی رجب طیب اردوغان، در برابر افزایش تقاضا برای «تغییر» و اطلاحات، با چالش‌های مهمی روبرو هستند.

اما از دید او، علاوه بر تقاضا برای انجام اصلاحات، مساله بزرگ دیگری وجود دارد که همانا رقابت دو خط سیاسی متفاوت در دل حزب عدالت و توسعه است که حالا، اختلافات آنان، بزرگتر از آن است که از چشم مردم و رسانه‌ها دور بماند.

اوزچلیک ادعا کرده که طرفداران فتح الله گولن هنوز هم در شورای مرکزی حزب عدالت و توسعه نفوذ دارند و یک دوقطبی بین دو جریان از رفقای اردوغان به راه انداخته‌اند که یکی از آنان طرفدار آمریکا و ورود به فاز جدید است و خط دیگر، خود را به تفکرات راست افراطی ملی گرا نزدیک می‌بیند و باوری به تغییر و اصلاحات ندارد.

از دید این تحلیلگر چپگرای ترکیه، سر دادن شعار «آکپارتی باید به تنظیمات کارخانه بازگردد»، به معنی تلاش برای نزدیک شدن به آمریکا است.

چالشی به نام اقتصاد

عبدالقادر سلوی در متنی که درباره تغییرات و اصلاحات مدنظر اردوغان منتشر کرده، به این اشاره می‌کند که حزب حاکم می‌خواهد یک تغییرات ساختاری مهم در حد تغییر پارادایم و گفتمان را تجربه کند و چنین چیزی برای اردوغان و همراهان او، به منزله یک نقطه عطف تاریخی خواهد بود و می‌تواند سرنوشت حزب را برای سالیان آتی تغییر دهد.

مهمترین چالش اردوغان برای دست زدن به اصلاحات ساختاری در حزب عدالت و توسعه و دولت، این است که اهمیت بحران اقتصادی و تورم روزافزون، بر هر موضوع و اولویت دیگری سایه انداخته و اگر قرار باشد اصلاحاتی انجام شود، باید حتماً در راستای مبارزه با بحران اقتصادی باشد.

اردوغان که در سال 2018 میلادی، با یک رفراندوم بزرگ و با رای ناپلئونی 51 درصدی، ساختار سیاسی و اجرایی کشورش را از پارلمانی به ریاستی تغییر داد، حالا تبدیل به رهبری شده که با دنیایی از اختیارات بدون نظارت، عملاً مسئولیت همه حوزه‌ها را بر عهده گرفته و هیچ وزیر و معاون وزیر و مدیرکلی، حاضر نیست بدون کسب نظر رئیس، تصمیمی بگیرد یا اقدامی انجام دهد.

در نتیجه این مساله باعث شده که تعلل و کُندی در حکمرانی به وجود بیاید و حالا انتظار می‌رود که اردوغان، با عقب نشینی از اختیارات بدون مرز ریاستی، بخشی از قدرت و مسئولیت خود را به دیگران تفویض کند تا شاید تغییری به وجود آید و سیستم جانی دوباره بگیرد.

اما برخی از تحلیلگران آشنا به سازوکارهای حکمرانی ترکیه می‌گویند، حزب عدالت و توسعه پس از یک زمامداری طولانی 22 ساله، همه توان، جذابیت و جایگاه خود را از دست داده و بعید است با انجام اصلاحات، بتواند دوباره در دل مردم ترکیه جایگاه قدیمی خود را پیدا کند.

انتهای پیام/