کتب مهدویت |«کتاب الحُجة»؛ اثری از شیخ کلینی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ مسئله مهدویت از مهم‌ترین سرفصل‌های حدیثیِ منابع شیعه و اهل تسنن را شکل می‌دهد و بلکه می‌توان اذعان داشت احادیث مهدویت نسبت به سایر موضوعات حدیثی بیشتر است. این فراوانی روایات مهدوی دو دلیل عمده دارد: 1. بیش از هزار آیه از آیات قرآن با احتساب روایات تفسیری معصومین علیهم‌السلام جزو آیات‌المهدی عجل‌الله تعالی فرجه محسوب می‌شوند 2. مسئله مهدویت، از مهم‌ترین محورهای دوران تاریخ زندگانی پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم‌السلام محسوب می‌شد و آن بزرگواران به مناسبت‌های مختلف، به تبیین اندیشه مهدویت می‌پرداختند؛ نشان به اینکه بدترین فتنه‌ها در بستر تاریخ اسلام مربوط به مهدیان دروغین و یا مدعیان دروغین مهدویت است.

 جالب است که عباسیان با ایجاد انحراف فکری در ذهن مردم عصر خویش، خود را وارثان حقیقیِ خلافت پیامبر صلی الله علیه و آله شمرده و یا به دروغ، مهدی (عج) را از نسل خود دانستند و در این راستا حتی القاب خود را مبتنی بر این اندیشه انتخاب کردند؛ مانند منصور و مهدی و هادی و منتصر و مهتدی و ... . ائمه علیهم‌السلام برای جلوگیری از این انحراف و نیز تبیین اندیشه حقیقی مهدویت، احادیث فراوانی حتی در قالب ادعیه و مناجات‌ها بیان فرمودند که از جمله مشهورترین ادعیه، دعای «اللّهم کُن لِولیّک» مشهور به دعای سلامتی امام زمان (عج)، دعای ندبه و دعای عهد امام صادق علیه‌السلام و یا دعای «إلهی عَظُمَ البَلاء» مشهور به دعای فرج است.

این فراوانی روایات مهدوی سبب شد تا محدثان شیعی در کتب خود، فصل جداگانه‌ای را به این موضوع اختصاص دهند؛ به صورت کلی، به کتاب هایی که در آن اخبار و پیشگویی‌ها و احادیثی از آخر الزمان گرد آوری شده باشد، «ملاحم» یا در دیدگاه اهل تسنن، «فِتَن» یا «فتنه‌ها» نامیده می‌شود. ملاحم‌نویسی در میان اصحاب ائمه و علما رایج بوده و در برخی از متون، کتابی با عنوان «مَلْحَمَةُ الصّادق»، به امام صادق علیه‌السلام نیز نسبت داده شده است. لازم به ذکر است وقتی از آثار مهدوی (عج) صحبت می‌شود،‌ منظور اصلی، هر آن چیزی است که مربوط به امام عصر (عج) می‌شود که شامل ولادت و دوران زندگانی ایشان، ویژگی‌های امام عصر (عج)، عصر غیب و ویژگی‌های آن، آخرالزمان، عصر ظهور و نیز رویدادهای پس از ظهور است که در ادامه و به ترتیب سِیر زمانی، در قالب چند متن خبری به برخی از این آثار و نوشته‌ها اشاره می‌شود.

کتاب الحُجّة «الکافی»:
شیخ کُلینی از برترین محدثان شیعی و صاحب اولین کتاب از کتب اربعه شیعه به نام «الکافی» است. این کتاب شامل بیش از 16 هزار روایت است‏ و در سه بخش تنظیم شده که عبارتند از: 1. «اصول کافی»  که احادیث اعتقادی را در بر دارد و در چاپ «الإسلامیه» دو جلد را به خود اختصاص داده است. 2. «فروع کافی» که شامل احادیث فقهی است و 5 جلد را شامل می‌شود 3. «الروضه» که دارای احادیث اخلاقی و متفرقه است و شامل یک جلد می‌شود. ترجمه برخی از مجلدات از جمله جلد اول و دوم در بازار موجود است.

هر جلد از «الکافی» دارای کتاب‌های جداگانه و نیز باب‌بندی است و هر باب، احادیث متعددی را تشکیل می‌دهد؛ به عنوان مثال جلد اول دارای 4 کتاب شامل «کتاب العقل و الجهل»، «کتاب فضل علم»، «کتاب التوحید» و «کتاب الحُجة» است. شیخ کلینی احادیث مهدویت را ذیل «کتاب الحجة» احصاء می‌کند و در بردارنده 111 باب است. کلینی اولین باب از این کتاب را با «باب الإضطرار فی الحُجة» با پنج حدیث آغاز می‌کند. از جمله ابواب دیگر «کتاب الحجة»، عبارتند از «معرفة الإمام»، «وجوب اطاعت از امام»، «ائمه ارکان زمین»، «باب هدایت قرآن به‌سوی امام»، «باب فی الغیبه» و «باب کراهت وقت‌گذاری ظهور» است.

 «کتاب الحُجة» مهم‌ترین کتاب الکافى است که شاخصه شیعىِ آن را به روشنى نمود می‌دهد. در آغاز آن، بر مسئله ضرورت نیاز به حجّت ـ که محلّ نزاع شیعه و اهل سنّت است ـ تکیه شده است و سپس سعى شده در بیان تفاوت پیامبر و امام، تعریف مشخصى از مفهوم امام نزد شیعه، در مقایسه با مفهوم اعتزالى و زیدى آن، ارائه دهد. پس از آن، به ضرورت شناخت امام و وجوب اطاعت از وى پرداخته شده و مجموعه‌اى از صفات و ویژگى‌هاى امامان بیان شده است. «کتاب الحجّة» بخشى جداگانه با عنوان «ابواب التاریخ» دارد که به تاریخ زندگى تک تک چهارده معصوم علیهم‌السلام اختصاص یافته است. مهم‌ترین ویژگى این بخش، درج فصلى در آن درباره تعداد امامان است؛ چرا که مسئله تعداد امامان، همواره از نقاط اختلاف برانگیز بین شیعه بوده که معمولاً پس از وفات هر امام، به عرصه مجادلاتْ کشیده شده و در بسیارى موارد، عامل پیدایش فرقه‌هاى نوظهور شیعى نیز بوده است.  _{^{(جایگاه و بازتاب‌های کلامی کتاب الکافی در بازسازی مذهب شیعه - صفحه 290)}}

در ادامه، یکی از احادیث این کتاب ذیل باب «غیبت» را می‌خوانید:

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى وَ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّیْرَفِیِّ عَنْ صَالِحِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ یَمَانٍ التَّمَّارِ قَالَ:کُنَّا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُلُوساً فَقَالَ لَنَا إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَةً الْمُتَمَسِّکُ فِیهَا بِدِینِهِ کَالْخَارِطِ لِلْقَتَادِ ثُمَّ قَالَ هَکَذَا بِیَدِهِفَأَیُّکُمْ یُمْسِکُ شَوْکَ الْقَتَادِ بِیَدِهِ ثُمَّ أَطْرَقَ‏ مَلِیّاً ثُمَّ قَالَ إِن‏لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَةً فَلْیَتَّقِ اللَّهَ‏ عَبْدٌ وَ لْیَتَمَسَّکْ بِدِینِهِ.

یمان تمار گوید: خدمت امام صادق علیه‌السلام نشسته بودیم. به ما فرمود: همانا صاحب الامر را غیبتى است، هر که در آن زمان دینش را نگه دارد، مانند کسى است که درخت خار قتاد را با دست بتراشد. سپس فرمود:- این چنین و با اشاره دست مجسم فرمود- کدام یک از شما می‌تواند خار آن درخت را به دستش نگه دارد؟ سپس لحظه‌ای سر به زیر انداخت و باز فرمود: همانا صاحب الامر را غیبتى است، هر بنده‌ای باید تقوای الهی پیش گیرد و به دین خود بچسبد.

انتهای‌پیام/