واکاوی تاثیر تجدید روابط تهران و ریاض بر پرونده‌های منطقه‌ای
بعد از احیای مناسبات ایران و عربستان سوالات متعددی درباره چشم‌انداز تاثیرات این توافق بر پرونده‌های مختلف منطقه از جمله پرونده یمن و بحران سیاسی لبنان و مسئله انتخاب رئیس جمهور در این کشور مطرح می‌گردد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، توافقی که بعد از چند دور مذاکرات پیچیده بین ایران و عربستان سعودی و با میانجیگری کشورهایی چون عراق و عمان، نهایتا در چین به امضا رسید جدیدترین و البته مهمترین تحول منطقه در چند سال گذشته محسوب می‌گردد که بسیاری معتقدند می‌تواند تا حد زیادی معادلات و نقشه منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار دهد.
احیای مناسبات تهران و ریاض چه تاثیری بر منطقه دارد؟
بعد از امضای توافق تهران و ریاض برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک پس از 7 سال، رسانه‌های بین‌المللی و به ویژه منطقه‌ای عمده توجه خود را متمرکز این مسئله کرده و در حال بررسی ابعاد تاثیرات این توافق بر منطقه و پرونده‌های حساسی چون جنگ یمن یا پرونده ریاست‌جمهوری لبنان و ... هستند.
اما آیا واقعا احیای روابط ایران و عربستان سعودی، آنگونه که برخی طرف‌ها معتقدند، می‌توان پرونده‌هایی چون جنگ یمن و بحران سیاسی لبنان را تحت تاثیر قرار داده و آثار مثبتی بر آنها داشته باشد؟ برای پاسخ به این سوال و اینکه به طور کلی تحولات منطقه بعد از توافق تهران و ریاض به چه سمت و سویی خواهد رفت در وهله نخست باید واکنش‌های منطقه‌ای را در این زمینه مورد ارزیابی قرار دهیم.
همه کشورها و بازیگران منطقه -چه کشورهایی که پیشتر از احیای روابط ایرانی-سعودی حمایت می‌کردند و نقش میانجی را در این عرصه داشتند مانند عمان و عراق و -چه کشورهایی که بی طرف یا حتی مخالف ازسرگیری این مناسبات بودند، از توافق مذکور حمایت و ابراز امیدواری کردند که گامی برای ثبات پایدار منطقه‌ای و همکاری‌های سازنده بین همه کشورها باشد.
اما همانطور که پیش‌بینی می‌شد، رژیم صهیونیستی اولین طرفی بود که خود را بازنده توافق ایران و عربستان دانسته و احساس کرد این توافق همچون سدی در برابر همه تلاش‌های تل‌آویو در روند عادی‌سازی با ریاض خواهد بود. به ویژه اینکه «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی حتی قبل از پیروزی در انتخابات، حساب زیادی روی قرارداد سازش با عربستان به عنوان اولین دستاورد خود در کابینه جدید باز کرده بود.
جریان‌های مخالف نتانیاهو و کابینه وی از جمله یائیر لاپید و نفتالی بنت، نخست‌وزیران پیشین رژیم اشغالگر از این فرصت برای هجمه ضد نتانیاهو استفاده و وی را به اتخاذ سیاست‌های غلطی متهم کردند که موجب شد، عربستان به جای اسرائیل به سمت همگرایی با ایران حرکت کند. بر همین اساس محافل و کارشناسان صهیونیست معتقدند که اسرائیل اولین بازنده و قربانی توافق ایران و عربستان بود.
توافق ایرانی-سعودی و چند سوال درباره سرنوشت جنگ یمن
در یک زمینه دیگر، بسیاری منتظر تاثیر احیای روابط تهران و ریاض بر جنگ یمن بوده و امیدوارند این جنگ قبل از ورود به نهمین سال خود به پایان برسد. در این زمینه باید گفت، همانطور که دو طرف سعودی و ایرانی بارها تاکید کرده‌اند نوع تعاملات بین دو کشور جدا از هر پرونده‌ای در منطقه بوده و نمی‌توان نتیجه گرفت که توافق میان آنها تاثیر مستقیم بر مسائل منطقه داشته باشد.
اما مسلما ازسرگیری مناسبات عربستان و ایران به عنوان دو کشور مهم منطقه‌ای فضای آرام و مناسبی برای رسیدگی به پرونده‌های مختلف به وجود می‌آورد. درباره اینکه جنگ یمن قبل از 9 سالگی به پایان می‌رسد یا نه، سیگنال‌های موجود حاکی از پیشرفت تلاش‌ها برای اعلام آتش بس دائمی در یمن است؛ به ویژه بعد از مذاکراتی که اخیرا بین دو طرف اصلی جنگ انجام شده و نیز ورود مستقیم روسیه به خط میانجیگری در این پرونده. علاوه بر آن بعد از امضای توافق تهران و ریاض، منابع یمنی از آمادگی یک هیئت عالی‌رتبه دیپلماتیک اماراتی برای سفر به صنعا خبر دادند و باید منتظر تحولات نهایی درباره پرونده جنگ یمن در آینده نزدیک باشیم.
نقش توافق ایران و عربستان در حل بحران یمن
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نسبت به جنگ عربستان و یمن گفت: موضوع یمن همواره یکی از اولویت‌های ایران است. طبیعتا این انتظار است که با فضای مثبت جدید این تحول بتواند نتایج خوبی هم در ارتباط با موضوع یمن داشته باشد. البته موضوع یمن در اختیار خود یمنی‌ها است. ما از آغاز معتقد بودیم که جنگ راهکار نیست و خسارت برای هر دو کشور و کل منطقه دارد. همواره ایران ابتکارعمل سیاسی را مطرح کرده است. ما البته با توجه به تاکیدی هم که در آخرین سفر آقای امیرعبداللهیان به ژنو صورت گرفت و در خواست دبیرکل سازمان ملل، در این زمینه وعده دادیم که تلاش‌های خود را انجام خواهیم داد. ایران میزبان نماینده دبیرکل در تهران است.
وی افزود: موضوع مذاکرات ایران و عربستان دوجانبه بود و ایران به نیابت از هیچ ملت و دولتی مذاکره نمی‌کند مگر اینکه از ایران خواسته شود تا نقش مثبت خودش را ایفا کند و در خصوص یمن هم ایران نقش مثبت ایفا خواهد کرد. اما ملت یمن هستند که در خصوص سرنوشت خودشان باید نظر دهند.
توافق ایران و عربستان و تاثیر آن بر روابط تهران با منامه
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری هفتگی خود در خصوص تاثیرات توافق ایران و عربستان بر منطقه گفت: دیپلماسی نتیجه خودش را به خوبی نشان داده و توافق ایران و عربستان نشان دهنده موثر بودن راهکار دیپلماتیک برای رفع سوء تفاهمات است. خوشبختانه بازخوردهای بسیار مثبتی در خصوص این توافق شکل گرفته است. این نشان دهنده این است که این تحول مهم می‌تواند آثار و پیامد مثبتی در منطقه از جمله میان ایران و دیگر کشورها بگذارد. روابط بحرین هم از این قاعده مستثنی نیست. خوشبختانه با فضای مثبتی که شاهد هستیم این فضای مثبت می‌تواند در خصوص دیگر کشورهای منطقه هم اتفاق بیافتد.
لبنانی‌ها در انتظار نتایج توافق تهران و ریاض بر پرونده سیاسی بیروت
همین روند درباره پرونده لبنان و بحران سیاسی این کشور نیز صدق می‌کند. بسیاری از طرف‌های داخلی لبنان از زمان پایان دوره ریاست‌جمهوری «میشل عون» در ماه اکتبر 2022 منتظر تاثیر تحولات خارجی بر وضعیت سیاسی این کشور بودند. بعد از برگزاری 11 دوره نشست‌های بی‌نتیجه در پارلمان لبنان برای انتخاب رئیس جمهور مشخص شد که احزاب لبنانی نمی‌توانند و البته نمی خواهند به یک توافق داخلی برسند.
در این میان تحرکات بازیگران خارجی همچون آمریکا و عربستان و قطر و فرانسه نیز نتیجه روشنی برای حل پرونده ریاست‌جمهوری لبنان نداشت و با گذشت 3 ماه از سال 2023 کاخ ریاست‌جمهوری این کشور هنوز خالی است. همانطور که گفته شد بسیاری از طرف‌های داخلی لبنان منتظر تحولات خارجی همچون مذاکرات مربوط به پرونده هسته‌ای ایران و نتیجه مذاکرات تهران و ریاض بودند.
در واکنش‌هایی که مقامات و شخصیت‌های لبنانی همچون «نجیب میقاتی» نخست‌وزیر دولت موقت لبنان، «عبدالله بوحبیب» وزیر خارجه و «جبران باسیل» رئیس جریان آزاد ملی لبنان به خبر توافق ایران و عربستان داشتند، می‌توان متوجه شد که لبنانی‌ها تا حد زیادی امیدوار به آثار مثبت این توافق برای حل بحران سیاسی کشورشان هستند.
اما آیا واقعا توافق تهران و ریاض منجر به حل بحران سیاسی لبنان خواهد شد؟واقعیت آن است که پرونده لبنان نیز همانند پرونده یمن به طور مستقیم تحت تاثیر مناسبات ایران و عربستان قرار ندارد اما از آنجایی که احزاب داخلی لبنان چشم امید به این توافق دوخته بودند، می‌توان گفت که دست کم در سطح روانی، احیای مناسبات دو کشور مذکور می‌تواند تاثیر مثبتی بر موضع گروه‌های سیاسی لبنان داشته باشد.
در این زمینه آقای «صباح زنگنه» تحلیلگر مسائل منطقه در گفتگوی اختصاصی با تسنیم گفت: لبنانی‌ها احساس می‌کنند بین ایران و عربستان دیگر تقابلی نخواهد بود و همین مسئله آثار روانی و ابعاد سیاسی بر محورهای نزدیک به دو کشور در لبنان هم می‌گذارد و آنها نیز می‌توانند مسائل خود را در داخل حل کنند و به جای تقابل و اختلاف و درگیری به فکر حل مسائل اقتصادی و معیشتی مردم لبنان باشند.
با این تفاسیر بعید نیست که در مرحله نزدیک شاهد گشایشی در پرونده سیاسی لبنان و اقدام احزاب این کشور برای حل اختلافات داخلی جهت انتخاب رئیس جمهور باشیم. اما کسانی که منتظر تاثیر مستقیم توافق تهران و ریاض بر پرونده لبنان هستند، برخی تحلیلگران لبنانی نظر دیگری دارند.
«ابراهیم امین» تحلیلگر برجسته لبنانی و سردبیر روزنامه الاخبار در این زمینه معتقد است، هرکسی که انتظار نتیجه مستقیم از توافق ایران و عربستان بر پرونده ریاست‌جمهوری لبنان داشته باشد، این توافق را اشتباه بازخوانی کرده است؛ زیرا نه عربستان اکنون قصد تغییر موضع خود را در قبال لبنان دارد و نه ایران هرگز مداخله‌ای در امور داخلی لبنان از جمله پرونده ریاست‌جمهوری این کشور داشته است. بنابراین اولین گام برای هموار شدن روند سیاسی لبنان بازنگری ریاض در مواضع و اقداماتی است که به ویژه طی یک دهه گذشته درباره لبنان انجام داده است.
ابراهیم امین همچنین اعلام کرد، عربستان از همگرایی با تهران چندین هدف مهم را دنبال می‌کند که ایجاد توازن و تعادل واقعی با ایران به عنوان یک کشور مهم و تاثیرگذار منطقه‌ای از جمله این اهداف است. سعودی‌ها همچنین در تلاش برای آشتی با سوریه از خلال ایران هستند؛ زیرا از وزنه سیاسی تهران در منطقه آگاهی دارند و از آن گذشته متوجه شده‌اند که نتایج سیاست‌های خصمانه عربستان طی یک دهه گذشته در منطقه تا چه اندازه برای این کشور مخرب و فرسایشی بوده است.
ایران به دنبال ثبات منطقه‌ای است
این تحلیلگر برجسته لبنانی درباره انگیزه‌های ایران از احیای مناسبات با ریاض نیز گفت، جمهوری اسلامی ایران در وهله نخست خواستار دستیابی به ثبات پایدار در منطقه خلیج فارس به دو از هرگونه مداخله خارجی و در راس آن آمریکایی‌هاست. تحقق چنین هدفی مستلزم برقراری روابط سازنده و راهبردی با همه بازیگران داخلی منطقه از جمله عربستان سعودی به عنوان بزرگترین کشور عربی در این منطقه است.
بر اساس این تحلیل، ایران همچنین قصد مهار مداخلات قبلی عربستان در امور داخلی خود را دارد و طی دوره‌های مختلفِ مذاکرات تهران و ریاض با میانجیگری عراق و عمان، ایرانی‌ها مدارک زیادی را به همتایان سعودی خود ارائه کردند که نشان‌دهنده نقش اطلاعاتی و مالی و رسانه‌ای عربستان در پروژه‌های مخرب علیه تهران بود. بنابراین انتظار می‌رود بعد از توافق مذکور سعودی‌ها به عقب‌نشینی از مواضع قبلی خود در قبال ایران پایبند باشند.
گذشته از تحلیل‌های متعددی که کارشناسان و ناظران امور منطقه درباره انگیزه‌ها و ابعاد و آثار و چشم‌انداز عملی توافق ایران و عربستان ارائه می‌دهند اما همه آنها در 2 نتیجه این توافق اتفاق نظر دارند: اینکه اولا احیای روابط تهران و ریاض تاثیر زیادی بر کاهش نفوذ و مداخلات آمریکا در منطقه خلیج فارس خواهد داشت. در وهله بعدی ، از سرگیری این مناسبات، پروژه عادی‌سازی عربستان با رژیم صهیونیستی را تا مدتی نامعلوم به تاخیر انداخته و یا شاید حتی به کلی موجب توقف آن گردد؛ مسئله‌ای که صهیونیست‌ها را بسیار نگران کرده است.
انتهای پیام/
