ورود تکنولوژی "کریسپر" به ایران با فعالیت شتاب‌دهنده‌ها

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، مصطفی قانعی؛ دبیر ستاد توسعه زیست فناوری امروز در یک نشست خبری اظهار کرد: ستاد توسعه زیست فناوری یکی از ستادهای فعال با مأموریت زیست فناوری در معاونت علمی است. در دولت و شورای عالی انقلاب دو مطلب حائز اهمیت است که نخست آن است که کلیه سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و هدایت‌ها در حوزه زیست فناوری به عهده این ستاد است. دوم آنکه این ستاد باید 3 درصد اقتصاد زیستی جهان را به نام ایران محقق کند.

وی گفت: امروز در حوزه زیست فناوری، نانو و رشته‌های نانو، لایه‌نشانی کار می‌کنند و همچنین در حوزه‌های متالوژی و‌مکانیک در حوزه زیست فناوری مشغول هستند لذا کمتر فناوری سراغ داریم که در این حد بین رشته‌ای مشغول به کار باشد.

قانعی تصریح کرد: یکی از رده‌های این دانش، حوزه‌های MRNA است که در 5 سال آینده چندین نوع واکنش و شیوه‌های درمانی را معرفی خواهد کرد و یک کد ژنتیک است و برای ما یک فرصت است که به مجوز MRNA دست پیدا کردیم.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری گفت: یکی از حوزه‌های بسیار مهم تکنولوژی کریسپر است که ما در این حوزه شتاب‌دهنده داریم و خوشبختانه این در ایران آغاز شده است. یکی از موضوعات مهم دیگر بیوسنسورها است که در این حوزه نیز ما شتاب‌دهنده‌ای داریم که در حال ارائه محصولات است.

قانعی خاطرنشان کرد: فناوری همیشه طوری چرخش می‌کند که روش‌های سنتی از بین خواهد رفت و به همین دلیل هر کشوری به این فناوری‌ها دست پیدا نکند هر روز باید واردات انجام دهد.

وی گفت: نزدیک به 8 سال طول کشید که نقشه کل زیست فناوری را احصا کردیم و براساس معادله علمی 4 سال طول کشید که افراد و محل تحصیل آنها و دانشگاه‌های آنها را شناسایی کنیم. از گذشته یک تقاضایی وجود داشت که دانشگاه را با صنعت مرتبط کنیم. ما 700 شرکت در زیست فناوری داریم یعنی تجارت و‌محصول دارند و در بازار نیز حضور دارند که آنها را به دانشگاه‌ها وصل کردیم.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری گفت: در حوزه داروهای زیستی یک‌تمرین بزرگ در کشور شروع شد و منجر به این شد که پیچیدگی‌های دانشی به دست ما برسد. ایران به فناوری مسلط شده است؛ به‌عنوان مثال یک کشوری که محتاج واکسن بود و هزینه آن را نیز پرداخت کرده بود، یکسال بعد به کشوری تبدیل شد که واکسن را صادر کرد و در 6 ماهی نیز که در این حوزه عقب بودیم به خاطر اثرات تحریم‌ها بود.

قانعی گفت: در سازمان بهداشت جهانی نام ایران در صدر لیست آمده است فناوری‌های زیادی در تولید واکسن تولید کرده است که این نشان می‌دهد راه درست است و فناوری در دستان ما است. کشور باید به نقطه‌ای برسد 10 درصد تولید ناخالص ملی باید در حوزه زیست فناوری باشد.

وی‌ گفت: یکی از موارد واردات ما در محصولات غذایی است که چالش آن در گوشت و‌ مرغ و نهاده‌ها خودش را نشان می‌دهد و ما قادر هستیم در این حوزه هزینه‌ها را کم کنیم یا به‌عنوان مثال در پلاسما و انسولین 200 میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شود. باید یک ردیف بودجه‌ای گذاشته شود تا متوجه شویم از فناوری زیستی چه مقدار ثروت نصیب کشور می‌شود.

قانعی ادامه داد: سازمان برنامه و بودجه باید بنشیند و معاونت علمی از یک سمت و دستگاه زیربطی که ارز از کشور خارج می‌کند تا برای این چالش راه‌حل‌هایی ارائه شود. ما مأموریت مرغ آرین را قبول کردیم که ژنتیک آن رقیب راس باشد چراکه ما آن را از انگلیس وارد می‌کنیم. ما عدد 10 درصد GDP کشور را هدف‌گذاری کردیم و انتظار ما این است حکمران نیز به این موضوعات دقت کند.

وی گفت:‌ یک نظریه وجود دارد که اگر شما می‌خواهید یک کشور را از هر لحاظ بسنجید به دانش‌آموزان آن کشور توجه و نگاه کنید و ببینید دانش‌آموزان آن کشور چگونه تربیت می‌شوند. یکی از کارهایی اساسی ورود به مدارس و مباحث زیست فناوری بود و برای ما جذاب بود که یکی از برندگان المپیاد اعلام کرد چون در این بستر رشد کردم به زیست فناوری علاقه پیدا کرده و در نهایت مدال طلای المپیاد را کسب کردم. یک بسترسازی و یک کاری در حوزه استعدادهای درخشان صورت گرفته است.

قانعی ادامه داد:‌ در نشست اخیر ما و مدارس 5 هزار نفر در حوزه زیست فناوری دانش‌آموزی شرکت کردند شما تصور کنید که اگر فقط 1 درصد به نتیجه برسد چه عددی را در آینده برای ایران محقق خواهد کرد. یک کار سنتی از قبل انجام می‌شد که معلم زیست‌شناسی کارش فقط تدریس زیست‌شناسی بود و ما براساس قراردادی که با آموزش و پرورش امضا کردیم بنابر این شد که این معلم، معلم زیست‌فناوری شود به عنوان مثال شما ممکن است کلی درباره باکتری صحبت کنید اما نگویید که این باکتری چه اقتصادی را ایجاد کرده است.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری گفت:‌ یکی از حوزه‌هایی که توانستند برای ما مشکل ایجاد کنند بحث صادرات بود چراکه کشورهای اطراف ما برای محصولات ما هزینه می‌کنند اما ما نتوانستیم به بازارهای آنها ورود کنیم. از طرفی کشورهای همسایه به ویژه کشور روسیه از محصولات زیست فناوری و دارویی ایران به خوبی استفاده کرده است. امروز تولید ایران در کشورهای همجوار در حال شکل‌گیری است. 

وی گفت: کشورهای اطراف ایران که کاملاً با غرب روابط صمیمانه دارند هیچ محصول زیستی که فناوری آن را غرب به این کشورها داده باشد را مشاهده نمی‌کنید! بسته‌بندی و ... به آنها می‌دهند اما فناوری را به آنها ارائه نمی‌کنند. از طرفی کشورمان اعلام کرده است که هر کشور دوست که بخواهد ایران حاضر است فناوری را در آن کشورها نهادینه کند و این برای آن کشورها بسیار جذاب است.

قانعی گفت:‌ امروز شاهد هستیم که انجمن‌های زیستی در کل کشور شکل گرفته است و گروهی به اسم "ره‌نشان" تلاش دارند تا استاد و دانشجو وصنعت را به یکدیگر مرتبط کرده تا دانشجویان بتوانند مشکلی از صنعت را حل کنند. این تمرین اگر در دانشگاه شکل بگیرد گفتمان دانشگاه‌ها عوض خواهد شد و امروز ما برای دانش‌آموزان، دانشجویان، شرکت‌های خودمان برنامه‌های مشخص داریم.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری گفت: ما در حوزه سلامت به خوبی پیش رفته بودیم و نقیصه ما در حوزه کشاورزی و دامداری بود و اگر دقت کنید دانش‌بنیان‌های این حوزه بسیار کم است. در حوزه سلامت تعداد زیادی شرکت دانش‌بنیان داریم بنابراین در حوزه سلامت خوب پیش رفتیم بنابراین این خودش یک سنجه است که اگر می‌خواهیم بدانیم که کدام حوزه خوب پیش می‌رود باید مشاهده کنیم که تعداد دانش‌بنیان‌های آن حوزه چقدر است. در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز آمد که ما در بخش کشاورزی عقب هستیم اما کمبود فناوری نداریم.

وی ادامه داد: براساس تهدیدات کشور ما یک تهدید کم‌آبی و خشکسالی داریم و باران نداریم و از طرفی آب شور زیاد داریم! بنابراین تمرکز ما بر زیست دریا است و در این حوزه شرکت‌ها شکل گرفته‌اند چراکه می‌دانیم دریاها خشک نمی‌شوند و محصولات دریایی برای غذای ایرانی‌ها کفایت می‌کند ضمن آنکه سالم است سکته نیز نمی‌کنند! ما بزرگترین شرکت‌های ریزجلبک را در جنوب کشور داریم و این شرکت‌ها می‌توانند هم در حوزه انرژی و هم پروتئین وارد شوند و با این اقدامات یکی از چالش‌های کشور که تهدید است با زیست‌دریا به فرصت تبدیل می‌شود.

قانعی گفت:‌ یک کار زیستی دیگری که در حال انجام آن هستیم موضوع مربوط به تطبیق با شوری است! پیچیدگی فناوری دارد مثلاً ما جنگل‌های حرا را داریم که از آب شور است و این نشان می‌دهد که این با یک روش زیستی در آنجا زنده مانده است و درحال رشد است که اینها براساس فرامین ژن است.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری خاطرنشان کرد: روال کار ما بدین صورت بوده است که دولت پول مارا می‌داده است و ما این پول را توسط صندوق‌های پژوهش و فناوری به صورت تسهیلات به دانش‌بنیان‌ها ارائه می‌کردیم اگر پیروز می‌شد پول را پس می‌داد و اگر هم پیروز نمی شد ریسکی برای آن قائل نمی‌شدیم. اخیراً در ستاد زیست فناوری برای نخستین بار صندوق‌های خصوصی شکل گرفت که نخستین صندوق، صندوق اکسیر بود که با سرمایه 350 میلیاردی آغاز به کار کرد. 

وی گفت: این صندوق از فرابورس شروع شد و کار آن این است که برخلاف بانک که می‌گوید اگر از من وام گرفتید باید اسناد بدهید! این شرکت می‌گوید که 30 درصد شرکت را در ابتدای کار که هنوز رشد نکرده است برمی‌دارم و فلان مقدار برای شما منابع فراهم می‌کنم، شرکت شمارا بزرگ می‌کنم درحدی که شرکت وارد بورس شود و بعد از آن من از شرکت خارج خواهم شد و در انتها مالکیت 100درصدی شرکت را به شما بازمی‌گردانم. این مدل جدیدی است که برای واکسن با 350 میلیارد تومان آغاز کردیم و برنامه این است که با 1000 میلیارد تومان برای امنیت غذایی این مدل را اجرایی کنیم. این صندوق به سراغ شرکت‌ها رفته آنها را بزرگ می‌کند و بعد از ایجاد ثروت، از آن شرکت خارج می‌شود.

قانعی گفت:‌ تکنولوژی زیست دریا به طور کامل به خارج از کشور وابسته بود یعنی شما ماهی در قفس دارید اما همه تجهیزات آن خارجی است که این قیمت تمام شده را دچار مشکل کرده بود ما به عنوان زیست فناوری کل زنجیره را داخلی کرده و هزینه تمام شده را کم می‌کنیم که این باعث می‌شود که این شرکت‌ها در سطح بین‌الملل رقابتی شوند. در "زیست دریا" کار ما این است که از ابتدای زنجیره ورود کنیم و در تمام اجزای آن قیمت‌تمام شده را پایین بیاوریم. ما واکسن آبزی نداشتیم و بسیاری نیز اعتقاد داشتند که اصلاً مگر می‌شود به ماهی واکسن زد! سه واکسن آبزیان تولید کردیم که توانست در حوزه زیست دریا امنیت ایجاد کند.

وی ادامه داد: از طرفی تجهیزات مربوط به ماهی در قفس داخلی می‌شود و 200 نقطه شناسایی شده است که باید در فناوری ورود کنیم. ستاد زیست فناوری برای کسی کارخانه ایجاد نمی‌کند بلکه نقاط فناوری را شناسایی کرده و در آنجا ورود می‌کند و آن شرکت از طریق تبصره 18 یا صندوق‌های خصوصی وام می‌گیرد و کار خود را پیش می‌برد.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری گفت:‌ ما در حوزه استارت‌آپ‌ها خیلی آمار دقیقی نداریم اما در حوزه شرکت‌ها، 700 شرکت داریم. از لحاظ محصولات 2 نوعه صادرات داریم که یکی رسمی است که همگی برچسب خورده و صادر می‌شود و دو سوم صادرات دانش‌بنیان برای حوزه زیست فناوری است، محصول دانش‌بنیانی که از گمرک با ذکر نام خارج شده است. امروز محصولات زیستی به 17 کشور صادر می‌شود.

قانعی خاطرنشان کرد: در موضوع مرغ لاین، بعضی از افراد معتقد بودند که این نژاد قابلیت رقابت ندارد! و باید آن را رها کرد! نه تولیدکننده و نه مصرف‌کننده مایل به استفاده از آن نیست! با اینکه در "بابل‌کنار" زیرساخت بسیار بزرگی را دولت ایجاد کرده است. چندین متخصص ژنتیک مرغ و طیور نیز کار را رها کرده بودند چراکه مشاهده کردند از طرف نهاد زیربط برای به‌کارگیری اینها جاذبه‌ای وجود ندارد. دست‌اندرکارانی که در ایران وارد این عرصه شده بودند با "راس" انگلیس توافق کرده بودند! چالش ما این بود که هر مرغی که از 1.5 کیلو فراتر می‌رود برای ما آسیب‌زا بود و همه مستندات آن را نیز برای سازمان دامپزشکی و جهاد کشاورزی ارائه کردیم.

وی ادامه داد:‌ ما تلاش کردیم این فرهنگ را جا بیندازیم که مرغ استاندارد 1.5 کیلوگرم است و آرین هم برای این استاندارد جواب می‌دهد. کسی که پرورش‌دهنده است می‌گوید من کاری به سلامت ندارم و مطلوب من این است که این مرغ را با وزن بیشتری به فروش برسانم! خود مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور دستور دادند که این مرغ لاین احیا شود. چالش بعدی ما این بود که گفتند شما یک میلیارد دلار سوبسید به تولیدکننده‌ها بدهید که این خسارت را جبران کنند.

رئیس ستاد توسعه زیست فناوری گفت: شما جوجه یک روزه را از یک کشوری وارد می‌کردید، واکسن آن را نیز از لیون فرانسه وارد می‌کردید، خوراک آن را نیز از برزیل وارد می‌کردید و تنها فناوری که ایران در آن سهم داشت آب و هوا بود! ما امروز تمام واکسن طیور را تمام کردیم و این یعنی قیمت تمام شده را برای تولید پایین می‌آوریم. مثلاً واکسن آنفلولانزای حاد پرندگان در ایران تولید شد و به هر میزانی که بخواهید موجود است. در بحث تغذیه اینکه شما یک تغذیه وارداتی لاکچری داشته باشید اصلاً صحیح نیست! تبدیل ضایعات به خوراک دام و طیور در برنامه ما وجود دارد و چندین شرکت بر روی آن کار می‌کنند.

قانعی درباره تکنولوژی کریسپر که جایگزین تراریخته است گفت: ما در حوزه پزشکی یک علمی به نام مهندسی ژنتیک داریم و این امکان برای حوزه ژنتیک فراهم شده است که شما بخش معیوب را بردارید و یک بخش سالم جای آن بگذارید. قرارگاه مرکزی اداره حیات بر روی ژن‌ها استوار است و اگر قرارگاه دستور خود را عوض کند مابقی از آن تبعیت می‌کنند. اخیراً مشاهده کردید که یک بچه‌ای که سرطان می‌گیرد به خاطر یک ژن معیوب است و اینکه ایران موفق شده است با یک دستور ژنتیکی سرطان این کودک را درمان کند، تکنولوژی ژن‌درمانی نام دارد. 

وی ادامه داد:‌ کریسپر می‌گوید که هر قطعه معیوب را برمی‌دارم و یک قطعه اصلاح‌شده جای آن می‌گذارم اما در تراریخته یک ژن را به DNA شلیک می‌کند. در تکنولوژی کریسپر کل فرامین در دستان شما است. آینده فناوری‌های زیستی با فرامین مهندسی ژنتیک به دست بشر خواهد افتاد که یکی از پیشرفته‌ترین آنها کریسپر است. این تکنولوژی در ایران آغاز به کار کرده است و یک شتاب‌دهنده در مرکز ملی مهندسی ژنتیک داریم و چند موضوع را نیز در حوزه دارو آغاز کردیم.

انتهای پیام/