تکرار زنده‌گیری توله یوز توسط چوپان‌ها/ سازمان محیط‌زیست ناتوان در خروج دامداران از زیستگاه یوز
یک کارشناس محیط زیست با بیان اینکه این چندمین بار است که توله یوز توسط چوپان از طبیعت خارج می‌شود گفت: سازمان حفاظت از محیط‌زیست توانایی خروج دامداران و ساربان‌ها را از داخل زیستگاه‌های یوز را ندارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شاهرود، نامش یوزپلنگ ایرانی یا آسیایی است. شاهکاری از زیبایی‌های آفرینش که خال‌های زیبای روی پوستش هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند. حتی نگاه کردن به عکس‌ها و فیلم‌هایش به‌ویژه وقتی در سال‌های اول عمر خود به سر می‌برد، چشم‌نواز و حیرت‌انگیز است؛ اما چه سود که کم‌توجهی‌های گذشتگان، نسل این گربه‌سان جذاب و زیبا را در معرض انقراض قرار داده است.
بله، اکنون کار به جایی رسیده که یونسکو این گونه خارق‌العاده جانوری را در شمار گونه‌های درخطر انقراض برشمرده و به نام او پروژه‌ای جهانی تعریف کرده تا بلکه روند انقراض یوزپلنگ با اقداماتی در سطح بین‌المللی معکوس شود و از خطراتی که بقای آن را تهدید می‌کنند؛ جلوگیری شود.
بر اساس تخمین یونسکو هم‌اینک حدود 100 یوزپلنگ آسیایی در طبیعت ایران زندگی می‌کنند که زیستگاه بیشتر این پستانداران جذاب در منطقه میاندشت و توران است. یکی از موضوعاتی که سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به آن اشاره می‌کند، آموزش نگهبانان و محیط‌بانان است تا با بهره‌گیری از دانش روز و به کار بستن روش‌های تجربه‌شده کاری نکنند که با دست خودمان و به اسم حفاظت ازاین‌گونه جانوری، اقداماتی را در پیش بگیریم که به نابودی و زوال آن بینجامد.
اما نکته جالب در گزارش‌های مکرر این نهاد بین‌المللی، سهم قابل‌توجه شکارچیان در تهدید حیات یوزپلنگ آسیایی است. موضوعی که بار مسئولیت آن بر دوش مسئولان در سطوح ملی و محلی بوده تا دخالت مخرب انسانی در چرخه حیات این شاهکار خلقت را به صفر برساند. به این داستان غم‌انگیز موضوع چرای بی‌رویه دام در محدوده‌هایی که احتمال حضور یوزپلنگ در آن وجود دارد را هم اضافه کنید.
به‌هرروی می‌توان گفت که زیستگاه یوزهای ایرانی اکنون با برخی مخاطرات ازجمله حضور دامداران و گله‌های دام و البته فعالیت معادن در این مناطق مواجه‌اند که نگرانی‌ها را درباره آینده این گونه‌ای در حال انقراض افزایش می‌دهد.
خبر پیدا شدن دو توله یوز توسط چوپانان محلی در منطقه توران جدای از همه شیرینی‌ها و تلخی‌ها و بیم‌ها و امیدهایی که با خود به همراه دارد؛ این مطلب را گوشزد می‌کند که باید به فکر گونه‌های در معرض انقراض توران باشیم.
وضعیت یوزهای ایرانی اصلاً مساعد نیست
کامبیز برادرانی فعال و کارشناس محیط‌زیست در این‌باره گفت: زنده گیری توله یوز ایرانی توسط چوپانی در توران واقعاً باعث تأسف است. چراکه نشان می‌دهد بعد از گذشت 21 سال از آغاز برنامه‌های مربوط به حفاظت از یوز در کشورمان، سازمان حفاظت از محیط‌زیست توانایی خروج دامداران و ساربان‌ها را از داخل زیستگاه‌های یوز را ندارد.
برادرانی ادامه می‌دهد: این چندمین توله یوزی است که توسط چوپانی از طبیعت جدا می‌شود. کوشکی و دلبر که هم‌اکنون در سایت تکثیر یوز توران نگهداری می‌شوند هم در سال‌های گذشته در منطقه توران توسط چوپانی از طبیعت زنده‌گیری شده بودند.
این کارشناس و فعال محیط‌زیست با بیان اینکه وضعیت یوزپلنگ ایرانی در حال حاضر اصلاً مناسب نیست گفت: حتی درباره ایران ماده یوز میاندشت هنوز شبهات زیادی وجود دارد.
برادرانی در رابطه با انگیزه چوپانان از زنده‌گیری یوزپلنگ نیز بیان کرد: انگیزه و نیت چوپان از زنده‌گیری این دو توله یوز هنوز اعلام نشده است و اینکه مشخص نیست چوپان چند روز توله‌ها را نزد خود نگه‌داشته و چطور و با چه شیری تغذیه می‌کرده است. مقصر چوپان و دامداران نیستند بلکه مقصر اصلی دولت‌ها و سازمان حفاظت محیط‌زیست است که جدیت و شاید اراده لازم، دغدغه و علاقه‌ای برای تأمین بودجه برای خارج کردن دامداران از اندک زیستگاه‌های پویای یوز در استان‌های سمنان و خراسان شمالی را نداشته و ندارند. این در حالی است که بخش کوچکی از مراتع و آغل‌های دامداران که در منطقه توران خریداری، آزاد و از دام خالی شدند نیز با همت انجمن‌ها و کمک‌های مردمی صورت گرفته است.
تولد توله یوز در این فصل عجیب نیست/گربه‌سانان در هر فصل توان جفت‌گیری دارند
این فعال محیط‌زیست با اشاره به نگرانی‌ها درباره احتمال پیدا نشدن مادر توله یوزهای ایرانی تصریح کرد: در خبر منتشرشده این‌طور آمده که دو توله یوز با سن کمتر از یک ماه، از طبیعت جدا شده‌اند. اگر چوپان محل دقیق مشاهده و زنده‌گیری توله‌ها را اعلام کند این امید وجود دارد که بتوان توله‌ها را به مادرشان بازگرداند. مادر توله‌ها تا چند روز این محدوده را برای پیدا کردن توله‌هایش پایش می‌کند. رد زنی، پایش و نصب دوربین‌های تله‌ای برای پیدا کردن یوز مادر باید صورت بگیرد.
وی اضافه کرد: نکته مهم این است که جفت‌گیری گربه‌سانان فصلی نیست و در هر فصلی توانایی و امکان جفت‌گیری وجود دارد و اینکه توله‌های تازه به دنیا آمده در این فصل دیده شدند عجیب نیست. در مورد پلنگ هم این موارد ثبت‌شده است که می‌توان به ثبت رفتار جفت‌گیری در هر چهارفصل و مشاهده توله شیرخوار (زیر سه ماه) در فصل زمستان اشاره کرد.
سگ‌های همراه گله‌ها خطر بالقوه برای یوزهای ایرانی/چوپانان غیربومی کار آموزش را دشوار می‌کنند
بهرام علی ظاهری مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در شاهرود اظهار داشت: قبل انقلاب مراتع واقع در منطقه حفاظت‌شده توران از مراتع قشلاق دام عشایر بوده و پروانه چرای دام از سوی منابع طبیعی برای آنها صادرشده تا تعلیف دام در آنجا انجام شود.
وی اضافه کرد: در سال 1371 بخشی از مجموعه حفاظت‌شده توران با مساحت 100 هزار هکتار به نام پارک ملی توران درآمد تا برحسب قانون تعلیف دام که ورود دام را به پارک‌های ملی را ممنوع کرده بود، پارک ملی توران نیز شامل این قانون شود.
ظاهری با اشاره به وضعیت کنونی چرای دام در توران گفت: از سال 97 پرداخت مطالبات دامداران و حقوق عرفی با همکاری سمن‌ها و انجمن‌های محیط‌زیست و بسیج، با پشتیبانی دستگاه‌های دولتی منجر که جمعاً در حدود 5 میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده شد، به خالی شدن دام از پارک ملی توران و جمع شدن هشت سایت چرای دام منجر شد.
وی افزود: در سایر مراتع که در پناهگاه حیات‌وحش توران و منطقه حفاظت‌شده توران با مساحتی در مجموع یک و نیم میلیون هکتار به غیر از پارک ملی، تعلیف دام مطابق با مجوزی که قانون به عشایر داده انجام می‌شود.
مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان به اقدامات این سازمان جهت آموزش دامداران نیز اشاره کرد و گفت: برای روشنگری و آشنایی عشایر با حیات‌وحش منطقه توران به‌ویژه یوزپلنگ آسیایی کارهای زیادی انجام‌شده و جلساتی با عنوان آموزش دامداران هم برگزارشده است. در همین راستا سازمان محیط‌زیست اقدام به تهیه و انتشار پوسترهای آموزشی برای دامداران کرده تا ضمن معرفی حیات‌وحش به‌ویژه یوزپلنگ آسیایی، نحوه معرفی و راه ارتباطی جهت تحویل توله‌های یافت شده را نیز به دامداران ارائه دهد.
ظاهری در ادامه به یکی دیگر از چالش‌های موجود در چرخه حیات یوزها در توران نیز پاسخ داد و تصریح کرد: آنچه در این میان نگران‌کننده به نظر می‌رسد، حضور سگ‌های همراه با دام است که به حیات‌وحش و به‌ویژه یوزها آسیب می‌رساند. باید به سمت کاهشی شدن سگ‌های همراه با دام عشایر برویم و حتی به‌جایی برسیم که در منطقه توران سگی همراه با گله دام نباشد. این موضوع نیازمند اهرم‌های قانونی است. مسئله دردسرساز دیگر نیز حضور چوپانان غیرایرانی است که بعضاً ماهانه و روزانه تغییر می‌کنند و آموزش را برای این افراد ناممکن می‌سازد.
مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان در پایان گفت‌وگوی خود در پاسخ سؤال خبرنگار تسنیم مبنی بر اینکه چگونه توله یوزها پیدا شدند و حال و وضعیت آنان چگونه است نیز پاسخ داد: چوپان خودش به محیط‌بانان خبر داده و پنهان‌کاری در کار نبوده است.
ظاهری افزود: بعد از حضور محیط‌بانان مشخص می‌شود آن دو توله، گربه وحشی نیستند و توله یوز آسیایی هستند. البته زایش توله در این ماه سرد سال، خارج از فصل رایج و بسیار نادر است و به همین دلیل در مقالات علمی هم اشاره‌شده که توله‌هایی که در این بازه از سال متولد می‌شوند، در طبیعت ماندگار نیستند و به احتمال زیاد تلف می‌شوند.
به هر روی باید به این نکته اشاره کرد که نجات یوزهای درخطر انقراض ایرانی که اکنون در ظاهر امر تنها در منطقه حفاظت شده توران یافت می‌شوند؛ نیاز به ایجاد بسترهای مناسب و زیادی دارد که این مهم عزم همگانی را می‌طلبد.
در این میان آنچه مهم است اراده لازم، حمایت و نظارت در سطح ملی و پیگیری در سطح محلی و استانی با محوریت اصلی‌ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی یعنی توران است. تجربه مدیریت بیش از دو دهه برای تکثیر و نگهداشت گونه‌های درخطر انقراض همچون یوزپلنگ آسیایی نشان از این دارد که گویا هنوز اراده لازم در سطح ملی جهت مدیریت این پروژه بین‌المللی در نزد دولت‌ها یافت نمی‌شود.
وقتی به مسائلی که به‌عنوان خطرات و تهدیدات بالقوه حیات این گونه جانوری مطرح است؛ نگاه می‌کنیم، راه‌حل آن جز اقدامات مؤثر و فوری جهت برون‌رفت از این بحران‌ها محقق نمی‌شود.
مطالبه از سمت فعال و کنشگران محیط‌زیست، آگاه‌سازی مردم و چوپانان توسط رسانه‌ها، برخورد جدی دستگاه انتظامی با متخلفان و شفاف‌سازی اتفاقاتی که برای یوزپلنگ می‌افتد باید در کنار هم منجر به کاهش مخاطرات و تهدیدات به‌ویژه از نوع انسانی آن و اصلاح روندهای غلط گذشته شود.
انتهای پیام/363/
