هیچ‌وقت نمی‌توانم بگویم "اپرای عاشورا" چطور ساخته شد!

به گزارش خبرگزاری تسنیم، برنامه تلویزیونی «آن» با اجرای امیرحسین سمیعی، میزبان بهزاد عبدی آهنگساز اپرای «عاشورا» بود.

بهزاد عبدی با بیان پیشینه فعالیت خودش در موسیقی و همچنین درباره شکل‌گیری اپرای «عاشورا» توضیح داد: تحصیلات من مهندسی متالورژی از دانشگاه صنعتی شریف است و اولین بار وقتی به صورت حرفه‌ای شاگردی کردم و قطعه موسیقی نوشتم، حدود سال 1370 بود که در فرهنگسرای بهمن به ریاست بهروز غریب پور یکسری کارهای آیینی انجام می‌دادند. آن زمان با خودم می‌گفتم که کاش واقعه عاشورا تبدیل می‌شد به یک اپرا یا یک اتفاق نمایشی موزیکال. در آن زمان با موسیقی کلاسیک و اپرا مأنوس بودم و دانشش را نیز نداشتم اما آرزویم بود. به هر رو، سال‌ها شاگردی استاد فرهاد فخرالدینی را کردم و تصمیم گرفتم برای تحصیلات به اوکراین بروم. آقای غریب پور تصمیم گرفته بود که اپرای عاشورا را بسازد که من اپرای رستم و سهراب شان را دیده بودم. 

وی بیان کرد: در مورد عاشورا خیلی تحقیقات کرده بودم و تمام آوانگاری‌ها و تعزیه ها را درباره عاشورا و نخل یزد و قزوین را دیده بودم. همان زمان متوجه شدم که آقای غریب‌پور در حال کار روی اپرای عاشورا هستند و از قضا، جشنواره تئاتر عروسکی در اوکراین بود و آقای غریب‌پور تصمیم داشت برای این جشنواره به اوکراین بیاید. یکی از دوستانم (سعید خسروانی) به خاطر علاقه من به اپرای عاشورا، پیشنهاد داد که به دنبال آقای غریب پور برویم و در راه، درباره این اپرا با او صحبت کنیم تا شاید آهنگسازی این اپرا را به تو بسپارد!

عبدی افزود: من آن زمان یک انیمیشن به نام «افسانه ماردوش» کار کرده بودم که آهنگ این انیمیشن در ماشین در حال پخش بود و در مسیر، درباره کار آهنگسازی‌ام با استاد صحبت کردم و از او پرسیدم که اپرای عاشورا آهنگساز دارد؛ که ایشان گفت با آهنگسازی صحبت کرده؛ برای من مسجل شد که آهنگساز اپرای عاشورا من نیستم.

وی گفت: مشغول قسمت سوم انیمیشن «افسانه ماردوش» بودم که دوستم زنگ زد و گفت استاد غریب‌پور می‌خواهد مرا ببیند که من نیز به دیدارشان رفتم. از من پرسید "برای عاشورا فکر و کاری کرده‌ای؟" من گفتم بله، نزدیک به هشت سال است که در این موضوع در حال کار هستم. بدون مقدمه با من دست داد و گفت "شما آهنگساز اپرای عاشورا هستی!" ایشان حتی با معاون هنری وقت؛ محمدحسین ایمانی خوشخو صحبت و او را اغنا کردند که من آهنگساز کار باشم.

آهنگساز سوییت سمفونی «آینده روشن» درباره اینکه چقدر به انتخاب افراد برای عرض ادب در این ساحت و این شعر «آن کس که گفت ز ما شنید» اعتقاد دارد، توضیح داد: طبیعتاً همین است؛ وقتی انرژی مثبتی برای یک مفهوم مثبت انتقال می‌دهید، طبعاً بازتاب خواهد داشت. آرزوی من این بود که «اپرای عاشورا» را بسازم، همچنین اعتقاد قلبی و شخصی من این بود که کاری کنم اما صرفاً نمی‌خواستم کاری کنم که دم دستی باشد و موضوع را خراب کنم.

وی با بیان اینکه «تعزیه» اپرای ملی ایران است، اظهار کرد: ما یک اپرای بلکانتو (آواز زیبا) و یک اپرای ملی داریم؛ تعزیه در واقع اپرای ملی ما است هم به جهت ساختار، هم موسیقی، هم ایرانی بودنش و همینطور اینکه هیچوقت نقش‌های منفی آواز نمی‌خوانند و رسیساتیو (آوازخوانی در موسیقی غربی) نمی‌کنند. زبان فارسی نت دارد و در اپرای عاشورا را نیز سعی‌ام را کردم که رسیساتیوها را نیز نت کنم و اگر این اپرا در غرب اجرا شود، قابل درک است و این، کاری بود که انجام دادم و فکر می‌کنم به عنوان یک مرجع از نظر موسیقی می‌تواند باشد.

عبدی در ادامه با تاکید بر اینکه اپرای ملی ایران مدیون بهروز غریب‌پور است، تصریح کرد: حالا که این اپرا شکل گرفته، وظیفه ما است صرف اینکه یک آیین اعتقادی و دینی ما به حساب می‌آید، به عنوان یک اپرای ملی به آن نگاه کنیم.

وی در پاسخ به اینکه چرا اپرای عاشورا به صورت عروسکی اجرا شد، گفت: شیوه عروسکی در واقع ادامه «اپرای رستم و سهراب» و «مکبث» بود که استاد غریب‌پور اجرا کرده بودند. این فرم از اجرا امکانات بسیار زیادی به کارگردانی آقای غریب‌پور می‌داد، هم در تعویض صحنه‌ها و هم فانتزی‌هایی که برای نمود و تاثیرگذاری بیشتر. اما این اپراها کاملاً این قابلیت را دارند که به صورت زنده اجرا شوند و اگر روزی تالار وحدت و دغدغه نظام بر این باشد که اپرای ملی اجرا شود، بدون شک این اتفاق خواهد افتاد. 

آهنگساز «اپرای عاشورا» در مورد بازیگر خواننده بودن بازیگران ایرانی نیز بیان کرد: شیوه صدای یک خواننده کلاسیک با یک خواننده خیلی فرق می‌کند، یک خواننده کلاسیک می‌تواند در تالار وحدت بدون میکروفن بخواند و تمام سالن را در اختیار بگیرد اما خواننده معمولی چنین قابلیتی ندارد. البته بحث بازیگری موجود است که این هم قابل حل است و می‌توان با خواننده کار کرد که بازیگری را نیز ایفا کند. در واقع باید خواننده‌ای باشد که بازیگری بداند و اصولاًَ تعلیمات یک خواننده باید برای صحنه‌ای باشد که بتواند بازی کند. متاسفانه موسیقی ایرانی به گونه‌ای شده که چندین نفر می‌نشینند و نور اسپات می‌گذارند و هیچ اکت و بده بستانی با تماشاچی ندارند و شاید تنها نوستالژی کارساز است! در اپرا، خواننده باید با تماشاچی اکت داشته باشد و نزدیک به تعزیه شود.

وی درباره شکل‌گیری پرده‌های موسیقی اپرای عاشورا و چالش فارسی خواندن اپرا گفت: اپرای عاشورا با ترجیع بند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» شروع می‌شود که محتشم را در کل صحنه به عنوان یک روایت کننده و وجدان بیدار تاریخ داریم؛ وقتی شمر می‌خواهد حضرت امام حسین را شهید کند، محتشم جلوی اسب شمر می‌ایستد و می‌خواهد تاریخ را عوض کند و به نظر من خیلی صحنه تاثیرگذاری است. تمام خواننده‌های کر، اوکراینی هستند و اینکه چطور فارسی خواندند، فرمولی دارد که در حوصله این بحث نیست.

بهزاد عبدی درباره شناختش از کارکرد موسیقی ایرانی در تعزیه که در اپرای عاشورا دیده می‌شود، بیان کرد: لحظه‌ای که در اپرای عاشورا، امام حسین شهید می‌شوند، این تم یک واریاسیونی از تمی است که به این شکل نیست. من این را استفاده و یک فضای خراسانی را به کار اضافه کردم و اینکه چطور به کار وارد کردم، نمی‌توانم توضیح دهم؛ در واقع هیچوقت نمی‌توانم بگویم اپرای عاشورا چطور ساخته شد!

وی در پایان در پاسخ به این پرسش که این بخش را برای شهادت حضرت علی اصغر در سریال «مختارنامه» نوشته است، گفت: این بخش را از همان جا گرته برداری کردم و با یک ارکستراسیون متفاوت فقط برای لحظه شهادت حضرت علی اصغر (ع) استفاده کرد، جایی که حرمله جلوی امام ایستاده است.

برنامه «آن» به تهیه کنندگی احمدرضا بلیغ و کارگردانی جمشید ابرازی کاری از گروه معارف شبکه دو سیماست که پنجشنبه و جمعه هر هفته ساعت 21:30 به مدت 50 دقیقه روی آنتن می‌رود. بازپخش این برنامه روز بعد ساعت 16:15 خواهد بود.

انتهای پیام/