«داستان‌های بریده بریده»؛ ناداستانی بر حق
می‌خواهم «داستان بریده بریده» را یک ناداستان بدانم که سعی دارد یک مستند معتبر را با زبان داستان گونه اما استوار بر ارکان ناداستان و با استفاده از اصل روایت بیان کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، مرکز رسانه‌ای شیرازه با همکاری انتشارات کتابستان معرفت، هشتمین مسابقۀ کتابخوانی «کتاب قهرمان» را با محوریت کتاب «داستان بریده‌بریده» برگزار می‌کند. لیلا مهدوی، فعال حوزه کتاب، در یادداشتی به معرفی این اثر پرداخته و نوشته است:
می‌خواهم «داستان بریده بریده» را یک ناداستان بدانم که سعی دارد یک مستند معتبر را با زبان داستان گونه اما استوار بر ارکان ناداستان و با استفاده از اصل روایت بیان کند.
در این اثر، وقایع تاریخی در یک خط روایی خطی، از مرگ معاویه تا واقعه حره طی پژوهشی که حاصل جست‌وجو در میان منابع متقدم و معتبر است و حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارد که مخاطب پیش از مطالعه نشنیده است.
این درست است که زبان روایت تابع فرم و البته سلیقه و سبک نگارنده است اما در عین حال برای برقراری ارتباط میان اثر و مخاطب لازم است درباره زبان روایی چهارچوب‌های حداقلی را رعایت کرد که هم بر طبق اصول زیبایی‌شناسی در هنر و هم درک مخاطب بتوان موازنه برقرار کرد. در «داستان بریده بریده» نویسنده تعمداً از زبان تاریخی و ادبی فاصله گرفته است تا بتواند دایره مخاطبانش را گسترش دهد؛ البته درست که در استاتیک کلمه و مفهوم زیبایی‌شناسی ادبی، اثر در موضع قدرت نیست اما نویسنده سعی دارد با تکیه زدن بر ساده‌نویسی و حتی راحت‌نویسی، اصل گزارش از واقعه را پررنگ‌تر سازد.
یکی از ویژگی‌ها در ادبیات خاصۀ ناداستان اجتناب از القای احساسی زبان روایی است؛ زیرا روایت‌نویس می‌داند که اصالت با گزارش است و نباید ذهن مخاطب را درگیر احساسات خود کند. با این همه اگر زبان روایی در «داستان بریده بریده» علی‌رغم سادگی از محاورهای بودن فاصله می‌گرفت و به زبان معیار نزدیکتر می‌شد، بهتر بود.
اما نکتۀ دیگری که در خصوص این کتاب وجود دارد، پدیدارسازی وجوه پنهان و نقل‌های غیر مشهور اما معتبر از قیام سیدالشهدا(ع) است که الحق و الانصاف طی یک دوره تحقیق کامل و جامع به دست آمده است. نویسنده در بیان حقایق و اصل گزارش‌نویسی به زوایای پنهان و با ذکر جزئیات پرداخته که پیش از این کمتر نویسندهای به سراغشان رفته است. برای دستیابی به این مهم نویسندۀ اثر طبق دو رویکرد پیش رفته و بعد این دو رویکرد را همگن و یکپارچه ساخته است: یکی بررسی احادیث معتبر و دسته‌بندی آن‌ها برای رسیدن به یک خط روایی و دوم خواندن تاریخ واقعه.
در «داستان بریده بریده» خط روایت بر اصل تاریخ استوار شده و بر اساس حدیث، معتبر گشته است. مخاطب از این منظر با یک اثر معتبر مواجه است که حرف‌های تازه دارد. گذشته از این ارائه اصل گزارش، نویسنده مخاطب را با تحلیل واقعه مواجه می‌سازد و این مواجهه یکی از وجوه ارزشمند اثر است. اینکه بگویم در بیان خرده‌روایت‌ها گویی نویسنده خود در میانه میدان حاضر است و وقایع را بی‌کم و کاست و بدون چاشنی احساسات ارائه می‌کند؛ یعنی میان کلمه و مصداق خارجی واقعه در روایت پیوند متقابلی برقرار می‌شود.
خلق یک اثر در گونه دینی و آیینی که منظر تاریخی داشته باشد، خاصه با حضور حضرات معصومین علیهم‌السلام، کار دشواری برای نویسنده است؛ چراکه باید از میان تاریخ و روایت‌های متعدد، روایت‌های معتبر را بسنجد و استخراج کند، بعد آن‌ها را دسته‌بندی کرده و تازه به نقطۀ شروع برسد؛ یعنی نگارش و تحریر اثر. نویسنده مجبور است هم پژوهشگر باشد و هم اصل نوشتن را بداند. حالا به این راه پر فراز و نشیب، باید این نکته مهم را اضافه کرد که نوشتن از واقعه عاشورا و قیام امام حسین راه دشوارتری دارد؛ زیرا مخاطب با اصل قصه از کودکی آشناست و همه چیز را می‌داند.
چه در زمینه داستان و چه در زمینه ناداستان نقطه شروع و نقطه پایان از قبل روشن است و همین کار نویسنده را در ساختن یک اثر تازه سخت می‌کند. اما ویژگی خوب «داستان بریده بریده» این است که در کنار نقل‌های معروف و مشهور، نویسنده طی یک تحقیق همه جانبه و کامل به روایاتی دست پیدا کرده است که برای مخاطب آشنا نیست و او را جذب می‌کند و از این منظر این کتاب حرف‌های معتبر اما تازه‌ای برای گفتن دارد و در موضع قوت قرار می‌گیرد. تمام داستان عاشورا به 10 شب محرم و نقل‌های معروف ختم نمی‌شود. در میان درس‌هایی که از این واقعه عظیم وجود دارد هنوز شخصیت‌ها و حوادثی موج می‌زند که یک مسلمان شیعه باید بداند و درباره آن خوب فکر کند. گذشته از منظر درون دینی و مخاطب شیعه، آن قدر واقعه عاشورا عظمت دارد که «داستان بریده بریده» می‌تواند منظر برون دینی را نیز پوشش دهد و برای محققان سایر ادیان نیز مناسب باشد.
ناگفته نماند که این مجموعه روایت مشتمل بر یکصد و 50 ناداستان معتبر حاصل تتبع و پژوهش در میان کتب معتبر شیعی و اهل‌تسنن است که طی دوره پژوهشی طولانی و هدفمند به رشته تحریر درآمده است و به این دلیل آن را داستان بریده بریده گفته اند که در عین حال که روایت‌ها مستقل از هم هستند اما در کل، در مسیر هم و یکپارچه و منسجم تدوین شدهاند.
هشتمین مسابقۀ کتابخوانی «کتاب قهرمان» به‌مناسب ماه محرم برگزار می‌شود. علاقه‌مندان برای تهیه کتاب «داستان بریده‌بریده» می‌توانند با ارسال شماره 4 به 5000246 یا مراجعه به کتابفروشی‌ها در این پویش کتابخوانی شرکت کنند.
انتهای پیام/
