نظر منتقدان درباره «فریادهای خاموش» عماد افروغ

به گزارش خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی»، تألیف عماد افروغ در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. در این مراسم عماد افروغ نویسنده کتاب،‌ حسن سبحانی اقتصاددان، محسن اسماعیلی نماینده مجلس خبرگان رهبری، سید احمد حسینی پژوهشگر در حوزه فلسفه،‌ مهدی امامی رئیس مؤسسه علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی، مانی کلامی انسان‌شناس، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری رئیس اندیشگاه فرهنگی، معاونان و مدیران این سازمان برگزار شد.

مهمترین نکته کتاب افروغ

علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ضمن ابراز خشنودی از برگزاری این مراسم، به محتوای مجموعه هفت جلدی این کتاب اشاره کرد و گفت: مجموعه «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» حدود دو هزار و 555 صفحه در هفت مجلد نوشته شده است که با مروری بر این مجموعه، چند نکته مهم خودنمایی می‌­کند: نکته اول اینکه اگر به «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ» باور داشته باشیم، از مجموع مطالب این کتاب مسجل می‌شود که هدف نویسنده علاوه برثبت اندیشه‌ها و تجربیات، تلاشی برای اندیشدن به قصد اصلاح است. به عبارت دیگر هدف غایی، نوشتن خاطرات برای خود شخص و به یادگار ماندن نیست، بلکه هدف این است که در مسائل فکری و عملی و نیز ابعاد مختلف اجتماعی جامعه تفکر شود و مشکلات، شناسایی و تبیین شود تا با توجه به منابع اندیشه دینی و تجربه بشری، راه حلی برای اصلاح امور فردی و اجتماعی در جامعه گشوده شود. نکته دوم، باور عمیق نویسنده به حضور خداوند متعال است که موضوع بسیار مهمی است. با خواندن این کتاب به خوبی متوجه می شویم که در تمامی لحظات فردی،‌ اجتماعی، سخنرانی ها و جلسات مختلف و زندگی نویسنده، خدا حضور دارد و این حضور، نمایشی، یا تصنعی و به عنوان ابزاری صرفاً برای رنگ آمیزی کتاب نیست. بنابراین در جای جای کتاب، نسبت نویسنده و روابط او با خدا احساس می‌شود و بر اساس این اعتقاد و رابطه انسان و خداست که می‌نویسد، انتقاد می‌کند، فریاد می‌کشد، گله می‌کند و نظر می‌دهد؛ به همین دلیل حضور خداوند، یک عامل مؤثر است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه درباره شرح جزئیات زندگی روزمره نویسنده افزود: سومین نکته مربوط به بیان جزئیات فعالیت روزانه یک اندیشمند، متعهد، مسئول و دغدغه‌مند است. ممکن است ظاهربینان بگویند که بیان این مسائل و مکالمه با بقال، نانوا، تعمیرکار و راننده چه ضرورت و اهمیتی دارد؟ اما زمانی که این کتاب خوانده می‌شود، یک تصویر و بُعد واقعی از زندگی نمایان می‌شود و همین باعث می‌شود که اندیشمند، خود را برتر از مردم و جدای از مردم نبیند، خود را تافته جدا بافته از مردم نداند و دائماً افکار و رفتار خود را در این مواجهه‌ها ارزیابی کند.

به گفته وی؛ نکته بعدی این است که وقتی جزئیات زندگی بیان می‌شود، شما می‌توانید متوجه شوید که آیا شکاف و درّه عمیقی بین فکر، نظر و عمل این متفکر و نویسنده وجود دارد یا خیر؟ یعنی آیا او همانطور که زیست می‌کند، می‌اندیشد؟ا گر معتقد به اخلاق است باید این اخلاق را در زندگی و رفتار او با خانواده، دوستان و سایر افراد جامعه دید. در این زمینه شکافی دیده نمی‌شود؛ به گونه‌ای که عمل منطبق با اندیشه است.

روشنفکرِ مسئولِ متعهدِ حاضر در صحنه جامعه 

مختارپور با بیان این مطلب که گفتار صادقانه افکار، احساسات عمیق نویسنده و پرهیز از سانسور، مصلحت‌اندیشی یا ریای معکوس، نکته دیگر این اثر است، اضافه کرد: ریا در نگاه نخست این است که فرد اعتقادی به عملی که انجام می‌دهد، ندارد. اما فعلی را برخلاف اعتقاد خود با اهداف مختلف انجام می‌دهد که این نوعِ ریا مشهور است. نوع دیگرِ ریا در نقطه مقابل قرار دارد که به آن ریای معکوس می‌گویند و در قرون قبلی بین عرفا رواج داشته است. مثلاً برای اینکه مردم آنها را متقی ندانند، حتی در مواقعی تظاهر به فسق می‌کردند. در آثار استاد شهید مطهری آمده است که شربت را در شیشه مسکرات می‌ریختند تا مردم تصور کنند این افراد در حال استفاده از مسکرات هستند و جامعه به آنها روی نیاورد یا اعمالی را انجام می‌دادند که مردم از آنها بیزار شوند. اما نوع دیگری از ریا نیز وجود دارد که خنثی است. به این معنا که شخص سعی می‌کند اعتقاد خود را در عمل نشان ندهد و رفتاری خنثی داشته باشد؛ درحالی که فردی بسیار معتقد است. در کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» مجموعه تصاویر صادقانه و واقعی آمده است و هرآنچه که اتفاق افتاده - خوب یا بد و درست یا غلط - بیان شده است. بنابراین موضع دکتر افروغ صادقانه، منتقدانه و واقعی است.

ارائه سبک مطالعه در زندگی به صورت غیرمستقیم

وی با تأکید بر مطالعات مفید این نویسنده، یکی از فواید مطالعه این مجموعه را دست یافتن به یک سبک مطالعه دانست و گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، این است که مطالعات نویسنده به خوبی دیده می‌شود و اثر مطالعه را در تار و پود مجموعه می‌توان دید. یکی از آموزش‌های این کتاب به طور غیرمستقیم، ارائه سبک مطالعه است. طرح این موضوع که چگونه کتاب بخوانیم و چگونه از محتوای کتاب در رفتار، افکار، ارزیابی، بیان و غیره خود استفاده کنیم، به ویژه برای جوانان بسیار اهمیت دارد. اهمیت این مبحث که برای تهیه یک مجموعه باید تعداد قابل توجهی کتاب خوانده شود و این آثار معرفی و ارزیابی شود، از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است.

مختارپور با اشاره به تنوع مطالعات افروغ ادامه داد: در جلد هفتم این اثر، مطابق نمایه، 36 کتاب ارزیابی شده است و این کتاب‌ها متنوع است. به گونه‌ای که هم نام کتاب «نهضت حسینی در پرتو قرآن» دیده می شود و هم کتاب تحلیل فیلم، کتاب فلسفه سیاسی صدرالمتالهین و غیره و اینگونه نیست که نویسنده خود را به تخصصی مربوط به یک رشته خاص محدود کرده باشد. البته برخی کتاب‌ها در برخی از مجلدات سیطره دارند، در این کتاب نهج‌البلاغه چنین نقشی دارد. نهج‌البلاغه و اصول اندیشه علوی، عدالت، اخلاق، آزادی و حق مردم در این کتاب جلوه بارزی دارد. نویسنده این کتاب با حضور در جامعه درباره تمام وقایعی که می‌بیند و می‌شنود، نظر خود را می‌نویسند، او روشنفکرِ مسئولِ متعهدِ حاضر در صحنه جامعه است و کاملاً در کنار مردم است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه مّلی ایران ابراز بندگی و نجوا با خداوند از سوی یک اندیشمند متفکر با خدا را یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب دانست و افزود: با بیان این مطلب که نویسنده در برخی از صفحات کتاب، با خداوند نجوا می‌کند گفت: این نجوا چند بُعد دارد که یک بُعد آن حضور خداوند در تمام لحظات و رویدادها است. با خواندن این کتاب به خوبی دریافت می شود که او مسئله «خود» را کوچک پنداشته، خود را بنده خدا دانسته و این یکی از مهمترین وجوه این کتاب است. مسئله بعدی این است که تکلیف این روشنفکرِ متفکر، با عقل و دل روشن است. به شدت عقل محور بوده و اصالت با تفکر و اندیشه است. درست است که در امور دینی، اجتماعی، سیاسی باید از مسیر عقلانی عبور شود، اما شاهراه اصلی، دل است.

مختارپور صراحت در اعلام نظر و اندیشه را از ویژگی‌های عماد افروغ برشمرد و گفت: نسبت نویسنده با فکر، مطالعه، خواندن، نوشتن و قلم روشن است که بسیار خواندنی است. نویسنده بر مردم نیست، با مردم و در میان مردم است. آگاه، خودآگاه، خداآگاه، دل‌آگاه و مرگ‌آگاه است، هوشیار و بصیر است، می‌بنید، می‌شنوند، می خواند، تحلیل می‌کند و نظر می‌دهد. افکار، گفتار، کردار افراد و ملت و دولت‌ها را دنبال می‌کند. او بی‌نظر نیست، بلکه فعال است. به بهانه تخصص و درک شرایط مردم، خود را کنار نمی‌کشد، به بهانه محبوب همه بودن از ابراز صریح اعتقادات ابا نمی‌کند، به بهانه دانشگاهی بودن خود را از اعتقاد قلبی، فکری و عملی به شریعت و مناسک دینی و شعائر مذهبی مبرّا نشان نمی‌دهد. نگاه نویسنده فقط به بیرون و انتقاد به دیگران نیست، خود را می‌بیند و ارزیابی می‌کند و به عیوب خود واقف است. او اهل تقوا است و تقوا را حفظ رابطه معنا کرده که عارف شیرازی فرمود: «اگر هواست که معشوق نگسلد پیوند/ نگاه دار سر رشته تا نگه دارد»

توجه به خدا در روزنگاشت های عماد افروغ

سید احمد حسینی، پژوهشگر فلسفه در ادامه آیین معرفی کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» گفت: سال‌هاست که اندیشه‌های افروغ را با دوگانه‌هایی می شناسیم که در یک سیر دیالکتیکی، قرار است وقتی این دو گانه ها به هم می‌آیند،‌ به یگانگی و نگاه وحدانی نرسند و این موضوع در عنوان کتاب به وضوح معلوم است. برای اینکه اندیشه‌های عماد افروغ را بکاوم، از دوگانه خیر و شر آغاز می‌کنم؛ دوگانه ای که سالیان دراز از عصر افلاطون و ارسطو، دیدگاه‌های مختلفی درباره آن ارائه شده است.

وی ادامه داد: توجه به خدا در روزنگاشت او بارز است. عماد افروغ در این نزدیکی و توجه به پروردگار چنین بیان می‌کند که وقتی با خدا از درِ صلح در آمدیم و خداوند در زندگی ما حضور پر رنگی داشته باشد، در آن صورت دوگانه‌ها رنگ می‌بازند و یگانه می‌شوند.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه با مطالعه این کتاب، تعداد 16 دوگانه استخراج کرده است، گفت: با مطالعه کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی»،‌تعداد 16 دوگانه از مجموع عبارت ایشان استخراج کردم و به نظر من دوگانه‌ای که ریشه‌ای‌ترین و منشأ دوگانه‌های دیگر است، دوگانه خدا و خلق (انسان) است که اگر این دوگانه‌ها حل شود، دوگانه‌های دیگر نیز رنگ می‌بازند و به یک آشتی می‌رسند.

از دل هفت جلد کتاب روزنگاشت افروغ می توان به روش شناسی جدیدی دست یافت

مهدی امامی، رئیس مؤسسه علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی، از دیگر سخنرانان آیین معرفی کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» درباره روایت انسان در این کتاب گفت: کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» از جنس روایت انسان است و نه از جنس تاریخ انسان به معنای «حسین وارث آدم» که بخواهیم از آدم تا حسین(ع) را روایت کنیم. زمانی که از روایت انسان در این کتاب سخن می‌گوییم،در واقع به عمیق‌ترین لایه‌های حیات فردی، اجتماعی و انسانی اشاره داریم. شاید در یک دسته‌بندی کلان، بتوان ساحت تفکر و اندیشه را به سه گونه تقسیم کرد:کسانی که نامسئله‌گرا هستند و در حوزه اندیشه‌های انتزاعی قلم می‌زنند و سخنرانی می‌کنند. دسته دیگر در حوزه انضمام‌اندیشی هستند؛ یعنی کسانی که مسئله‌گرا خواهند بود، ولی به این دلیل که فلسفه آنها از جنس وجود و هستی نیست، به پاسخ نمی‌رسند. در ادامه، ما با تفکری به نام ضمنی‌اندیشی مواجه هستیم که در نسبت با وجود هستی، اندیشه خود را دنبال می‌کند و من افروغ را در جرگه عملگرایان و ضمنی‌اندیشان می‌دانم و معتقدم از دل این هفت جلد کتاب می‌توان به روش‌شناسی جدیدی در عرض روش‌های موجود علوم اجتماعی دست یافت و از آنها بهره برد.

رئیس مؤسسه علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی یادآور شد: اخلاق و عدالت در این کتاب از مباحث جدی است. عدالت از منظر افروغ، از جنس وحدت و کثرت است. عدالت در اندیشه او اصلی است که از حیث ساختارمندی و قاعده‌مندی برتر از اخلاق است و در خود پایه‌ای برای اخلاق و رشد وتکامل اخلاق پیدا می‌کند که از این جهت یک نوع دیالکتیک میان عدل و اخلاق برقرار است. نکته دیگر اینکه اخلاق، همه عدل نیست و بخشی از حقوق انسان است و از این جهت، اخلاقی که افروغ در این کتاب از آن سخن می‌گوید، از طریق نسبتی که با وجود هستی برقرار می‌کند،‌ اساساً نمی‌تواند زمینی نباشد و افروغ هم در همین کتاب اشاره می‌کند: «اخلاق در آسمان نیست. آنگاه که تصور می‌کنی زمینی شده‌ای، آسمانی شده‌ای»؛ از همین رو اخلاق در اندیشه افروغ، هیچ نوع قداستی برای شخص نمی‌آورد. اخلاق در اندیشه افروغ در کنار سایر حقوق انسان از جمله حق معیشت، به رسمیت شناخته می‌شود.

حسرت و دریغ آیندگان درباره اندیشمندانی چون عماد افروغ

حسن سبحانی اقتصاددان مطرح کشور، از دیگر سخنرانان حاضر در این برنامه گفت: گاهی که به اندیشمندانی چون افروغ می‌اندیشم، از خودم می‌پرسم که بعد از ما کسانی که تاریخ این 50 سال اخیر را می‌نویسند، درباره این متفکران چگونه قضاوت می‌کنند؟ این موضوع را به اندیشمندانی که در علوم اجتماعی و رفتاری مطالعاتی دارند‌ و تدریس کردند، محدود می‌کنم و نمی‌خواهم به همه دانشگاهیان و حوزویان این مهم را تعمیم دهم.

وی ادامه داد: ضمن اینکه علوم اجتماعی و علوم رفتاری را از علوم انسانی جدا می‌دانم، معتقدم غرض اصلی از مجموعه مباحث، رفتار انسان است که در علم اقتصاد، جامعه‌شناسی، مدیریت، روانشناسی و علوم تربیتی نیز بدان پرداخته می‌شود. افرادی که در 50 سال گذشته به این مباحث ورود داشته‌اند، از نوجوانی ذهنشان درگیر بوده و دغدغه دین را داشتند و در ادامه و با پیروزی یک انقلاب افتخار آفرین، به دنبال یاری رساندن و پشتیبانی اهداف و آرمان‌های انقلاب و نظام فکری آن انقلاب بوده‌اند.

سبحانی افزود: این دسته از اندیشمندان، سرنوشتی دارند که فکر می‌کنم آیندگان درباره آنها با حسرت و دریغ صحبت خواهند کرد.

«فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی»؛ بازتابی از روح زمانه ما

مانی کلامی انسان شناس، در بخش دیگری از آیین معرفی کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» گفت: خواندن این کتاب در دوران خوانده شدن‌ها و خوانده نشدن‌ها بسیار سخت است به خصوص که در هفت جلد خاطرات و روزنگاشت‌های اندیشمندی چون عماد افروغ نوشته شده است و اگر جملات برگزیده افروغ نبود، واقعاً مطالعه این اثر مشکل بود. جملات گزینشی، بازتابی از روح زمانه ما است. این جملات کیفیت کشکول‌وار دارد که به خوبی ارائه شده است.

وی ادامه داد: افروغ در این کتاب، درباره سکوت و فریاد صحبت می‌کند و این فرصتی است تا انگیزه بالقوه در مخاطب ایجاد شود تا خود و داستان خود را در این هفت سال پ‍یدا کند و اصطلاحاً نسبت جزء خود را با کل کتاب بیابد. اما این انگیزه در خواننده بالقوه می‌ماند و به فعلیت نمی‌رسد. تازه‌ترین کتاب این اندیشمند به ما یادآوری می‌کند که نوشتن را از دست ندهیم و این نکته‌ای است که فراموش کرده‌ایم. نوشتن به مثابه فرهنگ جنبشی بود که در آمریکا انسان‌شناسان از مردم می‌خواستند که بنویسند، زیرا نوشتن یک اصل است. افروغ به عنوان یک مردم‌نگار، دیگران را فراخوان و صدادار کرده و صدای مظلومان و فرودستان و خلوت‌نشینان شده است.

افروغ: هر زمانی که دلم می‌گیرد، می‌نویسم 

عماد افروغ، در پایان آیین معرفی کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» گفت: روی بسکار، کتاب بسیار سختی با عنوان «دیالکتیک، نبض آزادی» نوشته است. ما به رئالیسم انتقادی گر ایش داریم و سعی کردیم این امر را طی 30 سال گذشته در ایران بسط و نشر دهیم. آلن نری نیز کتاب «دیالکتیک و تفاوت» را به رشته تحریر درآورده است که بنده این کتاب را ترجمه کرده‌ام و به چاپ رسید. آلن نری می‌گوید: این کتاب را باید به روش آلبالوچینی خواند، شما آلبالوهای خوب را انتخاب می‌کنید و برای خواندن هم روش انتخابی را بر می‌گزینید.

افروغ تأکید کرد: بسیاری از کتاب های دیگری که نوشته‌ام، از دل همین روزنگاشت‌ها بیرون آمده است که یکی از آنها «گزیده و حس و حالی از نهج‌البلاغه» است و نشر نیستان آن را چاپ کرد و به چاپ دوم هم رسیده است. کتاب دیگر «عاشورا و رهایی» است که متن سخنرانی‌های من را در برمی‌گیرد که این اثر نیز به چاپ دوم رسید.

نوشتن و قلم چنان موهبتی است که خداوند بر آن قسم خورده است

وی در ادامه با اشاره به چرایی و اهمیت نگارش روزنگاشت افزود: این امر یک پاسخ عام و یک پاسخ خاص دارد و سؤال این بود که چرا روزنگاشت؟ اولین پاسخ، آیه شریفه قرآن کریم «ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ» است؛ من عشق عجیبی به قرآن و نهج البلاغه دارم. علامه طباطبایی می‌گوید که قرآن به هرچه موهبت است، قسم خورده و مبرهن است که نوشتن و قلم چنان اهمیتی دارد که خداوند بر آن قسم خورده است و واضح است که این قسم به انسان، توانایی او در اندیشیدنِ زبانی و قلمی انسان است؛ بنابراین انسان با ویژگی ذاتی اندیشیدن و اندیشه ورز بودن تعریف می‌شود و باید به فعلیتِ این قابلیت انسانی بیاندیشیم؛ چراکه در تسکین دردها و آلام بسیار مؤثر است. من هر زمانی که دلم می‌گیرد، می‌نویسم و با نوشتن به آرامش و پاسخ می‌رسم.

نویسنده کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» نوشتن برای جامعه را مسئولیت اجتماعی خود دانست و گفت: تعهد و مسئولیت اجتماعی، موضوع دیگری در حوزه روزنگاشت است که اهمیت بسیاری دارد. انسان در اجتماع است و در این حوزه من چهارگانه‌ای را قبول دارم که این چهارگونه شامل انسان با طبیعت، انسان با دیگری، انسان با ساختارهای اجتماعی و انسان با خدای خودش می‌شود. این امر به این معناست که من یک تعهد و مسئولیت اجتماعی در قبال دیگری دارم و از این تعهد، تحت عنوان آگاهی‌بخشی و رهایی‌بخشی یاد می‌کنم. از سوی دیگر، رویکردِ نظری، چرایی، اهمیت و جایگاه روزنگاشت‌ها در ابتدای وقوع نبوده وپس از وقوع است. من در این روزنوشت‌ها از یک رویکرد ابداعی بهره برده‌ که از آن به عنوان ژانر فراگیر و یا چند ژانری یاد کرده‌ام. حمایت از منطق، فرهنگ و مضمون وحدت‌گونه و در بحث چند ژانری نیز تکثر یا ساحت فراگیر چند ساحتی مطرح است.

افروغ در توضیح روزنگاشت خاص گفت: درخصوص روزنگاشت خاص به اهمیت موضوع «ابژه» خود بودن رسیدم و این سؤال را مطرح کردم که چرا همه چیز را ابژه قراردهیم جز خودمان؟ شهید مدرس زمانی که در زندان بود، زندان‌بان به او گفت که به من درس بده! شهید مدرس گفت که من در زندان کتاب در اختیار ندارم، اما کتاب نفسم را برای شما تدریس می کنم. بنابراین خودِ واقعی، یک گنجینه است.

وی افزود: در احوالات بسیاری از افراد خوانده‌ام که تا تنهایی را تجربه نکردند، به مقام بالا نرسیده‌اند. برای کشف خودِ واقعی باید به خلوت کردن با خودمان عادت کنیم. در حال حاضر بزرگترین مشکل در کشور ما مسئله معاش و اقتصاد است. فلسفه اقتصاد سال‌های سال مطرح شد، اما کسی به آن اهمیت نداد؛ بنابراین، این نحو فلسفه ذهن‌گرا حتی نمی‌تواند تعریف فلسفه را از آنِ خود کند.

این جامعه‌شناس یادآور شد: تفکر، تأمل و مطالعه، جایگاه ویژه‌ای دارد و بر حسب رابطه انسان با دیگری، باید در تأملات و تفکرات دیگران شریک شد. در این مجموعه، از تعداد 185 کتاب نام برده شد که برخی از کتاب‌ها انگلیسی هستند و تعداد 25 کتاب از جمله کتب سختِ فلسفی هستند. چندین مقاله نیز از «راتلج» هست که با عنوان سهم راتلج از اخلاق در روزنوشتم آوردم. همچنین نقدهای فیلم در این کتاب وجود دارد؛ زیرا زمانی عضو شورای صنفی نمایش و کمیته انتخاب جشنواره فیلم فجر بودم و فیلم‌های زیادی دیدم که ارزیابی از این فیلم‌ها و حقایق پشت پرده را بدون اینکه اسم شخصی آورده شود، برملا کرده‌ام.

در پایان این برنامه، پس از رونمایی از کتاب «فریادهای خاموش: روزنگاشت تنهایی» از تلاش ها و خدمات علمی و فرهنگی عماد افروغ با اهدای لوح یادبود، تقدیر شد. برگزاری نمایشگاهی از مجموعه آثار مربوط به عماد افروغ، از دیگر بخش های جنبی این مراسم بود.

انتهای پیام/