پشت پرده تنش اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در زنگیلان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از رسانه‌های جمهوری آذربایجان، پس از دور دوم مذاکرات در بروکسل، به احتمال زیاد پیشرفت‌های جدی در امضای توافقنامه صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان حاصل خواهد شد. ابتکار حسن نیت اتحادیه اروپا در این راستا نقش بسیار مهمی در فهم ایروان ایفا کرد که چاره‌ای جز دستیابی به توافق با باکو ندارد. این نکته را می‌توان در آخرین سخنرانی نیکول پاشینیان در پارلمان احساس کرد.

با این حال، بعید بود که نخست‌وزیر ارمنستان پس از سفر به مسکو به مذاکرات بروکسل متعهد بماند. تماس شارل میشل رئیس شورای اتحادیه اروپا با نخست‌وزیر یک روز قبل از سفر وی به مسکو را می‌توان هشداری از سوی غرب به ارمنستان تلقی کرد. این احتمال وجود دارد که میشل به پاشینیان هشدار داده است که قول خود در بروکسل را در دیدار با ولادیمیر پوتین فراموش نکند.

می‌توان گفت آخرین نطق نخست‌وزیر ارمنستان در پارلمان تنها خطاب به غرب و باکو بود. وی در آخرین اظهارات خود بیان کرد: استراتژی ما این است که ارامنه قره‌باغ در قره‌باغ زندگی کنند و احساس کنند که مردم قره‌باغ هستند. آن نیروهایی که اکنون با شعار «زنده‌باد قره‌باغ» راهپیمایی می‌کنند، آتش جنگ جدیدی را شعله‌ور خواهند کرد. این منجر به از دست دادن نه‌تنها قره‌باغ، بلکه کل ارمنستان خواهد شد. ما نمی‌توانیم این اجازه را به آن‌ها بدهیم.

پاشینیان سعی کرد به هر دو طرف اطمینان دهد که ایروان نسبت به وعده خود صادق است و بسته صلح پنج ماده‌ای پیشنهادی جمهوری آذربایجان را ارزیابی خواهد کرد.

البته دلیل بعدی و مهم پاشینیان برای چنین سخنرانی، پیام‌های مهم رئیس‌جمهور آذربایجان به ارمنستان و حامیان آن در جریان سخنرانی در کنگره پنجم آذربایجانی‌های جهان در شوشا بود.

دو روز پیش شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا در تماس تلفنی با الهام علی‌اف، نشست سه‌جانبه به ابتکار اتحادیه اروپا در بروکسل را خاطرنشان کرد و بر حمایت و توجه خود به عادی‌سازی روابط بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، تعیین حدود مرزها، تهیه توافقنامه صلح بین دو کشور و گشایش خطوط حمل و نقل ارتباطی تأکید کرد.

رئیس‌جمهور آذربایجان نیز در گفتگوی در این تلفنی به یک موضوع توجه کرد و با اشاره به اینکه طرف آذربایجانی ترکیب کمیسیون ملی تحدید حدود و تعیین مرز ارمنستان و آذربایجان و هیئت تهیه پیش‌نویس توافقنامه صلح بین دو کشور را مشخص کرده، گفت: آماده مذاکره با طرف مقابل با فرمت باکو-ایروان است.

این بدان معناست که باکو دیگر طرفدار مداخله مستقیم شخص ثالث در مذاکرات صلح نیست و متقاعد شده است که حل این موضوع به تنهایی با ایروان سودمند خواهد بود.

با وجود اینکه شارل میشل شرایط را برای برگزاری دیدارهای دوجانبه علی‌اف-پاشینیان در بروکسل در این قالب ایجاد کرد و از کار خود برای صلح خرسند است اما باکو بیشتر نگران دخالت‌های نامناسب و غیرضروری مسکو است.

روسیه تقریباً 30 سال است که همیشه از کلید قره‌باغ استفاده کرده و از آن به عنوان ابزاری برای هژمون خود در منطقه رفتار می‌کند و طبیعی است که بخواهد اوضاع را به سمت‌وسوی دلخواه خود برگرداند و حذف ناگهان روسیه از بازی، منجر به پرخاشگری او خواهد شد.

درک نگرانی‌های مسکو کار دشواری نیست، به ویژه با توجه به اینکه تماس‌های شارل میشل با رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان در روزهای اخیر افزایش یافته است.

زیرا می‌دانیم که کرملین علاقه‌مند است که مناقشه را در قالب سه‌جانبه نگه دارد. مشخص است که برای سال‌ها، استراتژی سنتی روسیه برای درگیری، مانور دادن بین دو طرف برای یافتن مقرون‌ به ‌صرفه‌ترین نتیجه بوده است. این استراتژی همچنین به هر دو طرف اجازه می‌دهد تا به یکدیگر وابسته باشند. از دست دادن ناگهانی چنین فرصتی البته نامطلوب‌ترین وضعیت برای مسکو در منطقه است.

در همین راستا بود که یک گروه از نیروهای مسلح ارمنستان با اقدامی تحریک‌آمیز در ساعت 18:00 روز 23 آوریل اقدام به عبور از مرز دولتی جمهوری آذربایجان در بخشی از مرز آذربایجان و ارمنستان در منطقه زنگیلان کردند.

تلاش برای خرابکاری در مرز دولتی ارمنستان در منطقه زنگیلان آذربایجان عادی نیست و این یک تحریک عمدی با هدف جلوگیری از اقدامات برنامه‌ریزی شده در توافق‌نامه بروکسل در مورد تحدید حدود مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان و روند صلح است.

بر اساس توافق صورت گرفته در بروکسل، نشست کمیسیون مشترک مرزی قرار بود تا پایان ماه آوریل برگزار شود تا در مورد تحدید حدود مرز ارمنستان و آذربایجان و ایجاد یک وضعیت امنیتی با ثبات در طول و نزدیک مرز گفتگو شود.

البته آخرین اقدام تحریک‌آمیز در مرز، برگزاری چنین جلسه‌ای را با تردید مواجه کرده و احتمالاً به همین دلیل انجام شده است. زیرا مسکو به تداوم وضعیت موجود و حفظ مناقشه در قالب سه‌جانبه علاقه‌مند است.

اگر در نظر بگیریم که یکی از نکات اصلی اینجا این است که مرزبانان روسی خط مرزی را که گروه خرابکاران ارمنی قصد عبور از آن را دارند کنترل می‌کنند، آن نسخه به منصه ظهور می‌رسد: این اقدامات تحریک‌آمیز توسط مرزبانان روسی ایجاد شد که با ارسال پیامی به جمهوری آذربایجان و ارمنستان که «هیچ مشکلی در منطقه بدون مشارکت من حل نمی‌شود» تلاش کردند توافق بروکسل را نقض کنند.

درواقع، تحریکات در مرز ممکن است به این معنی باشد که ارمنستان طرف درگیری باقی می‌ماند و تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان توسط ایروان به رسمیت شناخته نمی‌شود. اما پس از تمام این فرآیندها، گفت‌وگوی تلفنی «جیحون بایراموف» وزیر امور خارجه آذربایجان و «آرارات میرزویان» وزیر امور خارجه ارمنستان، ممکن است نشان دهد که این ادعا بی‌اساس است.

با توجه به اینکه وزیران در ادامه توافقات صورت گرفته در سطح سران دو کشور تبادل‌نظر کردند و طرفین در مورد پارامترهای شرکت‌کنندگان در کمیسیون مشترک مرزی به توافق رسیدند؛ آنگاه تحریکات در مرز با انگشت روسیه آشکارتر خواهد شد.

موافقت وزرای امور خارجه دو طرف با برگزاری جلسات کمیسیون مشترک مرزی و همچنین کارگروهی برای توسعه توافقنامه صلح نشان می‌دهد که با وجود فشار مسکو بر ارمنستان، صلح را آخرین فرصت برای خود می‌داند.

این گفتگوی تلفنی جیحون بایرام‌اف و آرارات میرزویان را می‌توان در مجموع مثبت نامید. اینکه صبح امروز پس از تنش‌های مرزی چنین گفت‌وگویی میان وزرای خارجه دو کشور صورت گرفت، نشان می‌دهد که نقشه‌های نیروهایی که قصد برهم زدن مذاکرات صلح را دارند، این بار محقق نشد. البته بعید نیست که تعداد این اقدامات تحریک‌آمیز در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان افزایش یابد.

درواقع، بازداشت «ادوارد آرتوروویچ ماتیروسوف» خرابکار ارمنی در زنگیلان، به باکو این امکان را می‌دهد که موضوع نقض قرارداد مرزی توسط ایروان را با بروکسل و مسکو مطرح کند و از واقعیتی که در اختیار دارد برای وادار کردن ارمنستان به اجرای توافق استفاده کند. این عامل می‌تواند دست جمهوری آذربایجان را در جهت افزایش فشار بر ارمنستان در مسیر دستیابی به توافق صلح و تسریع روند تقویت کند.

حوادث اخیر بار دیگر نشان داد که جمهوری آذربایجان تمام نیروهای خود را برای رسیدن به صلح بسیج کرده است و هیچ تحریکی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد.

الهام علی‌اف موضع باکو در این مورد را در کنگره پنجم آذربایجانی‌های جهان بیان کرد و بار دیگر با پیشنهاد توافقنامه صلح بر اساس پنج اصل، حسن نیت آذربایجان را نشان داد و به نیروهای بدخواه در ارمنستان هشدار داد که این صلح تنها راه نجات ارمنستان و شاید آخرین فرصت است و اگر آن‌ها امتناع کنند، جمهوری آذربایجان تمامیت ارضی ارمنستان را به رسمیت نخواهد شناخت و آن را رسماً اعلام خواهد کرد.

بازگشت پاشینیان به ادبیات روسی در مورد قره‌باغ

انتهای پیام/