گذری بر تاریخ پژوهش در کتابخانه آستان قدس/ یک قرن حفظ و حمایت از میراث مکتوب کشور
گروه استانها-اندیشمندان معتقدند، انسان‌هایی که گذشته خود را نمی‌شناسند، آینده‌ای نیز ندارند. زیرا برای ساختن آینده باید از تجربه گذشتگان استفاده کرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس به نقل ازآستان نیوز،اندیشمندان معتقدند، انسان‌هایی که گذشته خود را نمی‌شناسند، آینده‌ای نیز ندارند. زیرا برای ساختن آینده باید از تجربه گذشتگان استفاده کرد و اهمیت همین آگاهی هم، چشم‌ها و دست‌های بسیاری را مجاب کرده تا لابه‌لای خطوط کتاب‌ها، اسناد مکتوب و عکس‌ها بچرخند تا مگر حاصل این جستجو پاسخی باشد به چرایی‌های بی‌پایان بشر؛ چرایی‌هایی که چراغ گذشته را روشن می‌کند و نوری پیشِ پای آینده قرار می‌دهد.
فرا رسیدن هفته پژوهش سبب شد تا در سطرهای پیش رو گذری داشته باشیم بر تاریخچه پژوهش در کتابخانه آستان قدس رضوی که برابر اطلاعات اسنادی، عمری نزدیک به یک قرن دارد.
95 سال پژوهش
کتابخانه آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور همیشه مرجع و بانک اطلاعاتی بسیاری از پژوهشگران بوده و هست. برابر اطلاعات سندی که در مرکز اسناد آستان قدس نگهداری می‌شود، سابقه تحقیق و پژوهش در کتابخانه این مرکز به سال 1305 شمسی بازمی‌گردد. در این سال از شخصی با نام «حاج شیخ عماد فهرستی» با عنوان محقق کتابخانه در اوراق اداری این دوره یاد شده است که گویا به همراه شیخ محمد خالصی، عبدالعلی اوکتایی (رئیس کتابخانه) و نایینی، نویسندگان اولین فهرست‌های کتابخانه با نام «فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی» بوده‌اند.
این افراد از سال 1347 تا 1356 افزون بر چاپ جلد هشتم فهرست کتب خطی کتابخانه، توانسته‌اند با انتشار آثار دیگری چون «راهنمای گنجینه قرآن»، «مشهد طوس»، «راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایت‌مدار رضوی(ع)»، «ترجمه و شرح نهج‌البلاغه»، چاپ کتاب « شمس‌الشموس»، « فرهنگ لغات قرآن و آستان قدس رضوی دیروز و امروز» و همچنین چاپ نمونه‌ای از قرآن مجید به خط ثلث با ترجمۀ فارسی کهن، پژوهش کتابخانه‌ای را توسعه داده و آن را وارد مسیر و مرحله تازه‌ای کنند تا چراغ راه دیگر پژوهشگران باشد.
گستره فعالیت‌های پژوهشی در کتابخانه رضوی
به گفته مدیر پژوهش سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد رضوی رویکرد پژوهشی این کتابخانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تحولات بسیار زیادی همراه بوده است.
انیس میری در توضیح این جملات، با اشاره به گستره فعالیت‌های پژوهشی انجام گرفته در حد فاصل سال‌های 1361 تا 1379 چنین می‌گوید:« افزون بر ادامه تهیه و چاپ فهرست‌های کتاب‌های خطی کتابخانه (جلدهای نهم تا پانزدهم)، پژوهش و تهیه فهرستی از دیگر منابع کتابخانه نظیر مجله‌ها و روزنامه‌ها نیز در دستور کار قرار گرفته است. همچنین اطلاعات و دانش‌شناسی نسخه‌های خطی، چاپ و حفظ آرشیو مطبوعاتی موجود در کنار انجام بسیاری از پروژه‌های تحقیقی در حوزه تاریخ، محورهای موضوعی برخی از آثار منتشر شده در طی این سال‌ها بوده است.»
ایجاد شورای پژوهش
ناگفته نماند از سال 1379، جایگاه کتابخانه آستان قدس رضوی از یک کتابخانه سنتی با فعالیت‌های محدود پژوهشی به یک نهاد تأثیرگذار و مطرح در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی، آرشیو و موزه‌داری تغییر می‌کند. میری با تأکید بر این موضوع می‌افزاید:«علت این امر تغییرات سازنده‌ای است که در دهه‌های اخیر با تلاش مدیران در بهره‌گیری از رویکردهای نوین علمی در این کتابخانه پدید آمده است. یکی از این تحولات سازنده و مؤثر، ایجاد واحدی به نام پژوهش و تشکیل شورایی به نام شورای پژوهش و انتشارات است که علاوه بر چاپ آثار بسیار، بانی برگزاری سمینارها و نشست‌های علمی فراوانی نیز در حوزه علوم و تحقیقات کتابخانه‌ای شده است. »
مدیر پژوهشی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد رضوی همچنین به ایجاد «انجمن علمی پژوهشگران سازمان» در اسفند سال 1384 اشاره دارد که با هدف توسعه و تقویت بنیه علمی و تربیت پژوهشگران نخبه، پرورش گروه مشاوران علمی متخصص در زمینه‌های مورد نیاز سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی پا گرفته است.
ایجاد منابع دیجیتالی و حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویی
ارزیابی جایگاه آستان قدس رضوی در تولید علم و مشخص کردن سهم هریک از مؤسسات فرهنگی، آموزشی و پژوهشی، در قالب طرح مطالعاتی با عنوان «تبیین جایگاه علمی مؤسسات فرهنگی آستان قدس رضوی با استناد به مقالات منتشر شده در نشریات معتبر علمی، ملی و بین‌المللی» در بازه زمانی 1388 تا 1390 بخش دیگری از سخنان این مقام مسئول است که آن را چنین توضیح می‌دهد:« حمایت از پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی، ایجاد فصل نامه‌های آموزشی و علمی در قالب نشریات دیجیتال و چاپی از اقدامات این سازمان در راستای ترویج و کمک به امر پژوهش بوده است.»
معرفی بخشی از پژوهش‌های انجام شده
این سازمان همچنین برای ارزیابی فعالیت‌ها و آسان‌تر کردن مسیر پژوهش در طی این سال‌ها پروژه‌های تحقیقاتی بسیاری انجام داده که از آن میان می‌توان به این موارد اشاره کرد:«نقش کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در برآورده کردن نیازهای اطلاعاتی دانش‌آموزان و دانشجویان شهر مشهد»، «شناسایی و بررسی اولویت‌های موضوعی و میزان رضایت مراجعه کنندگان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی جهت تدوین خط مشی انتخاب کتاب»، «ترجمه فهرست توصیفی استانداردها و رهنمودهای موزه کتابخانه‌ها و آرشیوهای بریتانیا در سال 2003 »، «فهرست توصیفی اطلس‌های فارسی موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی»، «گنجینه مُهر رضوی معرفی گزیدههایی از مهرهای اسناد و تشکیلات اداری آستان قدس رضوی از صفوی تا قاجار.»
انتهای پیام/281/ ع
