"ساختار سازمانی بسیار کوچک" ضعف بزرگ معاونت علمی و فناوری/ پیشنهاد ادغام بخش صنعت وزارت صمت با معاونت علمی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ متاسفانه در حاکمیت جمهوری اسلامی طرز تفکر ایستا و غیرسازنده‌ای وجود دارد که به هنگام ایجاد یک برنامه یا تصمیمی و پس از اتخاذ آن عملاً دیدگاهی در بدنه حاکمیت شکل می‌گیرد که تغییر در آن ساختار را نشانه قدرت نمی‌داند بلکه نشانه ضعف قلمداد می‌کند.

به عنوان نمونه می‌توانم بدون قصد قضاوت یا اظهار نظر در این مورد به فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی اشاره کنم. در نظر بگیریم که شاید در زمانی این تصمیم حرکت موثر یا به جایی بوده باشد اما پس از مدتی به هر دلیل نیاز جامعه، تقاضای نسل جوان و فوریت کسب‌وکارها ایجاب می‌کند تا آن تصمیم از حیز انتفاع خارج شده یا تغییر نماید.

متأسفانه در این هنگام به دلیل مقاومت‌ها یا هزینه‌هایی که توسط برخی ایجاد می‌شود هیچ کس شهامت ایجاد تغییر را در خود نمی‌بیند و برای اصلاح آن تصمیم قدم پیش نمی‌گذارد. در واقع، همه دوست دارند آدم خوب و مثبت ماجرا شوند. غافل از اینکه تداوم تصمیم یا برنامه نادرست مانع از بروز تحول می‌شوند و نارضایتی و موانع مختلف ایجاد می‌کنند.

مشابه همین تجربه را در دیگر حوزه‌ها و بسیاری قوانین کشور داریم. افراد با شهامتی نداریم که با برخورداری از بنیه فنی و علمی کافی قدم جلو بگذارند و مسائل را به‌روز کنند. بسیاری از قوانین و داشته‌های کشور در چهل سال گذشته با توجه به پیشرفت فناوری، پژوهش‌های جدید، وارد شدن به عصر دیجیتال، تغییر نسل و بسیاری عوامل دیگر نیاز به بازنگری دارد اما همچنان تحول و اتفاقی در این مورد رخ نمی‌دهد.

این مقدمه‌ای بود برای بیان آنکه با بررسی روند بیش از چهل سال گذشته بروز تغییر در سطح وزارتخانه‌ها و معاونت‌ها را شاهد بوده‌ایم و کم و بیش در سطح میانی تحولاتی نیز رخ داده است. با این حال، واقعیت آن است که وقتی خوب می‌نگریم درخواهیم یافت که برخی وزارتخانه‌ها در عمل به ماموریت و اهداف خود ناکارآمد و فاقد توان لازم برای پیشبرد برنامه‌های محول شده هستند. همچنین با توجه به بودجه‌ای که در سطح وزارتخانه‌ به آن‌ها اختصاص داده می‌شود، می‌توان این مسئله را به گونه‌ای بهتر مدیریت کرد.

نیروی انسانی و هزینه‌های سربار...

در سوی دیگر، این ناکارآمدی صرفاً نهفته در عملکرد مدیران، سازمان‌های وابسته و کارکنان آن وزارتخانه نیست بلکه با توجه به گذشت زمان و بروز تحولات در سطح ملی و بین‌المللی ماموریتی که بسیاری از وزارتخانه‌ها بر آن بنا شده قدیمی، از رده خارج یا فاقد نیاز شده‌اند. نمونه بروز این اتفاق را می‌توان در کشورهای پیشرفته و صنعتی جهان نیز یافت که دانش، سیاست و گزاره‌های روز اقتصاد سبب تغییر نام، ترکیب یا حذف کامل وزارتخانه‌ای شده است.

هر چند، نباید از نظر دور داشت که راهکار بسیار مفید کوچک شدن دولت به معنای آن نیست که تعداد وزارتخانه‌ها کم شود بلکه به این معناست که کارکنان فعال در آن واحدها کاهش یابند یا به هر دلیل هزینه‌های نیروی انسانی کم شود و جلوی اضافه شدن مستمر هزینه‌های سر بار و ولخرجی‌ها گرفته شود.

در چند سال گذشته و در سخنرانی‌های مقام معظم رهبری، تیترهای تولید، اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان، جهش تولید، مانع‌زدایی و... پرکاربرد بوده است. وقتی ایشان سیاست‌های کلی نظام را از این مسیر تبیین می‌کنند به این معناست که جمهوری اسلامی از دید رهبری به این واقعیت رسیده است که کشور نیازمند دستیابی به تکنولوژی، دانش و فناوری چه از مسیر داخل و چه از راه همکاری با خارج است.

ملزومات تحول تولید با کمک معاونت علمی

به هر حال با هدف برطرف شدن نیاز کشور، رسوب فناوری، تبدیل دانش به ثروت، توسعه اشتغال پایدار، هدایت نقدینگی به سوی بخش تولید، جلوگیری از سوداگری و دلالی و رواج کارآفرینی و نوآوری در خدمات، فرآیندها و محصولات تولید باید اثر بخش شود.

تولید واقعی با عمق تولید هنگامی شکل خواهد گرفت که ما به دانش رسیده باشیم. به عبارت دیگر، عملاً توانسته باشیم به جای مونتاژ کار، سوله‌گردان و کارخانه‌محور بودن دانش فنی را به دست آوریم. این یعنی اختلاف بزرگ موجود در تفکر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت صمت را برطرف کنیم و برای آن راهکار اجرایی کوتاه‌مدت ارائه نماییم. اگر تولیدی صورت می‌گیرد روی دانش فنی کار شده و بر چگونگی انجام آن اتفاق نظر وجود داشته باشد.

هم‌اکنون در ساختار معاونت علمی ضعف بسیار بزرگی وجود دارد. تجربه چهار سال گذشته همکاری نزدیک من، "ساختار بسیار کوچک" را ضعف برجسته این مجموعه می‌داند. اگر در چهار سال گذشته تحول ساختاری در معاونت علمی ریاست جمهوری ایجاد می‌شد به جای بسیاری از وزارتخانه‌های ناکارآمد که بودجه می‌گیرند ولی در حد یک سازمان کوچک یا زیرمجموعه سازمان‌های دیگر می‌توانند وجود داشته باشند، خروجی بهتر و موثرتری ارائه می‌کرد.

ایده‌ای برای بهبود عملکرد وزارت صمت

دوست دارم در این فرصت پیشنهادی مطرح کنم که پس از بررسی مجلس و اخذ نظر کارشناسی مرکز پژوهش‌ها می‌تواند به دولت ارائه شود. ما به هر حال به واردات مواد اولیه برای امتداد تولید نیازمندیم و لازمه آن وجود یک بازار رقابتی است. یعنی اگر روزی به سطح اقتصاد آمریکا و چین هم برسیم باز هم به واردات نیاز داریم. می‌توان با نگاهی به آمار این مسئله را بهتر درک کرد. بازرگانی شامل صادرات هم می‌شود بنابراین قوانین و مسائل خاص خود را می‌طلبد.

از سوی دیگر، بخش صنعت وزارت صمت که به تولید مربوط است با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادغام شود و وزارتخانه‌ای ایجاد شود که تفکر دوران جدید و ورورد به عصر دیجیتال را پوشش دهد و همچنین با بهره‌گیری از تفکری که اقتصاد دانش‌بنیان را شکل داده است تولید و دانش‌بنیان در قالب الگوی سیاست‌گذاری یک وزارتخانه قرار گیرد.

در آن حالت، ضعف بسیار بزرگ معاونت علمی با توجه به ساختار سازمانی بسیار کوچک، بودجه محدود و نیروی انسانی خیلی کم است. به هر حال معاونت علمی علاوه بر ماموریت‌های اصلی خود برای ترویج فرهنگ دانش‌بنیان، آموزش، توانمندسازی و تبدیل دانش به ثروت نیز تلاش می‌کند بنابراین  به ظرفیت بیشتری از نیروی انسانی متخصص نیازمند است که با قرارگرفتن در قالب وزارتخانه و جذب نیروی انسانی از بدنه سازمان قبلی پوشیده خواهد شد. با این مدل فکر می‌کنم بخشی از ناکارآمدی ساختاری در وزارتخانه‌های قدیمی و فاقد کارکرد برطرف خواهد شد.

از یاد نبریم که دید کنونی موجود نسبت به مسئله تولید در وزارت صمت بسیار سنتی و قدیمی هست و با اجرای این ایده تفکر جدید، ایده‌های به‌روز و برنامه‌های پیش‌رونده از بدنه جوان، تازه نفس و با افکار دانش‌بنیان، سبب بروز تحول در بخش تولید و صنعت کشور خواهد شد. بهره بردن از این برنامه نیازمند این است که اگر این وزارتخانه در معاونت علمی ادغام شد، تمام و کمال تفکر سنتی موجود با تصمیم مدیریتی تبدیل به تفکر بنیادین، واقع‌گرایانه، پیش رونده و عملاً خدمت‌رسان به اقتصاد دانش‌بنیان کشور شود.

نسیم توکل؛ فعال دانش‌بنیان

انتهای پیام/