نقدی بر نظر "عدم‌پیگیری نشانه‌های ظهور"/ ضرورت پیگیری در بیان پیامبر(ص) و امام صادق(ع)/ نقشه راه یاوران مهدی(عج)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مسئله مهدویت و امر ظهور، از مهم‌ترین برنامه‌های خداوند از ابتدای خلقت بشر بوده است، نشان به اینکه تمام انبیای الهی از رویدادهای آخرالزمان به‌ویژه آمدن منجیِ‌ موعود خبر داده‌اند. این امر در زمان رسالت نبی مکرم اسلام صلّی اللّه علیه و آله و دیگران از اهل‌بیت علیهم السّلام وحی شدت گرفت تا حدی که بیشترین احادیث موضوعی ما در بیان این بزرگواران، به موضوع مهدویت، آخرالزمان و ظهور اختصاص دارد.

اما به این احادیث می‌توان از دو منظر نگریست: منظر اول از این باب است که صرفاً به‌عنوان یک خبر از آینده به آنها بنگریم که طبیعتاً برای عوام است. منظر دوم از این باب است که با قرار دادن این نشانه‌ها کنار یکدیگر به پازلی درباره جغرافیای ظهور دست یابیم که این مسئله اختصاص به خواص از شیعیان دارد. آیات متعددی از قرآن که در زمینه مهدویت سخن گفته است، بر این منظر تأکید دارد؛ موضوعاتی مثل انتظار، تربُّص (انتظارِ همراه با دنبال کردن نشانه‌ها)،  تحسُس (جست‌وجو تا حس کردن)، ترقُّب (انتظار همراه با رصد) و تدبّر آیات (پازل‌چینی و پشت‌سرهم قرار دادن نشانه‌ها) و تفقه آیات (فهم نشانه‌ها) ناظر به این امر است.

طی روزهای اخیر حجت‌الاسلام رفیعی در سخنانی ضمن بیان شناخت وظایف عملی منتظران، گفت:

"از آسیب‌های جدی مهدویت، غفلت از وظیفه منتظران و پرداختن به مسائل حاشیه است. خیلی‌ها دنبال تطبیق نشانه‌های ظهور هستند؛ یمانی کیست؟ دجال کیست؟ در هر حالی که هیچ توصیه‌ای در دین درباره دنبال کردن نشانه‌های ظهور نیامده است؛ اینها نشانه‌هایی است که خود به خود تحقق می‌یابد و برخی از اینها با ظهور فاصله دارد."

برای تبیین بیشتر مسئله رفتار در قبال نشانه‌های ظهور به گفت‌وگو با محمدهادی همایون،‌ مهدوی‌پژوه و صاحب کتاب "تاریخ تمدن و ملک مهدوی" پرداختیم، مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

تمام انبیا و رسولان الهی به‌ویژه رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله درباره رویدادهای ظهور سخنانی گفته‌اند. نمی‌توان گفت پیامبران بدون هیچ قصد و غرضی به این نشانه‌ها اشاره کرده‌اند؛ ممکن است مشابهاتی با آن نشانه‌ها اتفاق بیفتد و نعوذاً بالله مردم گمراه شوند، اما در این نگاه، آیا بهترین کار این است که نشانه‌ها را کنار بگذاریم و دنبال نکنیم؟ اگر بناست مردم تطبیق نادرست دهند، چرا پیامبران و اهل‌بیت(ع) درباره نشانه‌های ظهور سخن گفته‌اند؟ اگر نشانه‌های ظهور را کنار بگذاریم تا نشانه آخری خود به خود اتفاق بیفتد، از کجا باید بدانیم آن آخری، نشانه واقعی و آخر است؟ در نتیجه پاسخ آن، حذف سؤال و مسئله نیست. برخی از اندیشمندان ما به همین دلیل که پیگیری نشانه‌های ظهور تهدیدهایی به‌همراه دارد، شاخه‌ای از پیش خود به‌نام نشانه‌های ظهور ایجاد کردند و به علائمی که مقداری عمومی‌تر و کلی‌تر است و معمولاً بر شخص خاصی تطبیق ندارد، پرداختند؛ مثل نشانه‌هایی که در سطح اجتماع مطرح می‌شود. عمدتاً موضوعات آنها هم حول احادیثی است که از سقوط دینی، فرهنگی، تغییر سبک زندگی و تزلزل خانواده سخن می‌گویند.

علائم ظهور مجموعه‌ای از نقشه ظهور هستند/ مجتهدانه به احادیث آخرالزمان نپرداختیم

به‌طور کلی برای احادیث ظهور باید کارکردی قائل باشیم؛ این کارکرد مسئله‌ای راهبردی برای زمینه‌سازی ظهور است. نشانه‌ها، مجموعه‌ای از نقشه ظهورند که دستورالعمل حرکت به‌سوی ظهور را نشان می‌دهند. وظیفه داریم بر اساس این نشانه‌ها جریان ظهور را تسریع کنیم، ما که از انقلاب اسلامی به این سمت معتقدیم باید به جریان ظهور نگاه راهبردی داشت نه نگاه منفعل، در نتیجه اگر بخواهیم به‌سوی ظهور حرکت کنیم، نیاز به نقشه داریم و این نقشه از بررسی مجتهدانه در همین آیات و روایاتی آغاز می‌شود که درباره شرایط ظهور سخن گفته‌اند. اگر ما نمی‌توانیم مسائل را به‌طور صحیح تطبیق دهیم، به این دلیل است که مجتهدانه به این علائم و نشانه‌ها نپرداختیم.

با کنارگذاشتن نشانه‌های ظهور چیزی حل نمی‌شود

  شما در زمینه فقه مشاهده می‌کنید بیش از هزار سال کار علمی صورت گرفته است،‌ در حالی که 500 آیه درباره احکام و شرعیات داریم، اما در زمینه مهدویت که با استناد به روایات تفسیری، بیش از هزار آیه وجود دارد، چه‌مقدار کار صورت گرفته است؟ اگر روی این آیات به‌اندازه فقهمان تأمل و اجتهاد می‌کردیم، به دستاوردهای خوبی دست می‌یافتیم، حداقل حاصلش این بود که جامعه در موضع آسیب تطبیق‌های نابجا قرار نمی‌گرفت و ما هم به‌دنبال این آسیب‌ها، مردم را دعوت به عدم پیگیری نشانه‌های ظهور نمی‌کردیم، پس با کنار گذاشتن موضوع نشانه‌ها،‌ چیزی حل نمی‌شود.

خطبه غدیر اتصال جریان رسالت به مهدویت است

مهم‌ترین خطبه‌ای که از حضرت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله است،‌ خطبه غدیر است. حداقل در 6 فراز به‌صورت مستقیم از امام عصر عجّل اللّه تعالی فرجه سخن گفتند؛ وقتی سیر این خطبه را نگاه می‌کنید، از ابلاغ ولایت و امامت امیرالمؤمنین علیه السلام تا ماجرای امام عصر پیوستگی عمیقی را مشاهده می‌کنید؛ مشابه این نوع بیان را در دعای ندبه امام صادق علیه السلام مشاهده می‌کنیم، در واقع تمام انبیای الهی نه‌تنها از ظهور و نشانه‌های آن خبر می‌دادند بلکه در همان راستا مسیرسازی می‌کردند تا زمانی که رسالت رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله آغاز شد و با نزول قرآن و جریان دادن ولایت الهی در پهنه عالم، ختم‌کننده و تکمیل‌کننده تمام شریعت‌ها و رسالت‌های رسولان گذشته شدند تا عالم و آدم از این پس تحت ولایت ائمه علیهم السلام به‌سوی برنامه‌های خداوند به‌ویژه امر ظهور ولایت شوند. جالب است که از پیامبر در ادیان گذشته با عنوان نبی آخرالزمان یاد شده است؛ یعنی یکی از مأموریت‌های مهم ایشان، در همین راستا است؛ بنابراین از آنجایی که محوری‌ترین رسالت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله موضوع مهدویت بود، دشمنان سعی داشتند این محوریت را خارج کنند و آن را به یک‌سری مسائل حاشیه‌ای تقلیل دهند، همچنان که در سایر ادیان چنین تحریفی صورت گرفت.

در انتها به‌عنوان مثال حدیثی از امام محمد باقر و امام صادق علیهما السلام درباره ضرورت دنبال کردن نشانه‌های ظهور می‌خوانم. امام باقر علیه السلام ضمن روایتی فرمود «نداکننده‏‌اى از آسمان به نام حضرت قائم ندا سر می‌دهد و هرکه در مشرق و مغرب است می‌شنود، هیچ خفته‏‌اى نمی‌ماند مگر اینکه بیدار می‌شود و هیچ ایستاده‏‌اى نمی‌ماند مگر اینکه می‌نشیند و هیچ نشسته‏‌اى نمی‌ماند مگر اینکه از وحشت آن صدا بر دو پاى خویش برمی‌خیزد؛ پس خداوند هرکه را به آن صدا عبرت پذیرد و پاسخ گوید مورد رحمت قرار دهد که آن صداى نخستین آواى جبرئیل روح‌الامین است، سپس فرمود: آن صدا در ماه رمضان در شب جمعه شب بیست و سوم است، پس در آن تردید نکنید، بشنوید و اطاعت کنید و در پایان روز آواز ابلیس ملعون است که ندا در می‌دهد؛ بدانید که فلانى مظلومانه کشته شد، براى اینکه مردم را دچار شک و گرفتارى کند. پس بسى افراد شک‌کننده سرگردان در آن روز (پدید آیند) که در آتش سرازیر خواهند شد، پس اگر در ماه رمضان آوایى شنیدید در آن تردید نکنید که صداى جبرئیل است و نشانه آن این است که او به نام قائم و اسم پدرش ندا سر می‌دهد تا آنجا که دوشیزه در پس پرده خویش آن را بشنود و پدر و برادر خود را بر خروج برانگیزد. امام صادق علیه السلام نیز فرمود: صَوْتُ جَبْرَئِیلَ‏ مِنَ السَّمَاءِ وَ صَوْتُ إِبْلِیسَ‏ مِنَ الْأَرْضِ فَاتَّبِعُوا الصَّوْتَ الْأَوَّلَ وَ إِیَّاکُمْ وَ الْأَخِیرَ أَنْ تَفْتَتِنُوا بِهِ»؛ یعنی صدای جبرئیل از آسمان و صدای ابلیس از زمین است؛ پس، از صدای اول تبعیت کنید و از دومی بپرهیزید که در آن به فتنه می‌افتید.  در این دو روایت به‌وضوح از پیگیری نشانه‌های ظهور و ضرورت آن سخن به میان آمده است.

انتهای پیام/+