نیما چه تأثیری بر غزل فارسی گذاشت؟
فریبا یوسفی در کتاب «غزل در سایۀ نیما» که به تازگی توسط سوره مهر به چاپ رسیده، به دنبال کشف نشانه‌هایی از تأثیر کار نیما بر غزلسرایان و شاعران پس از اوست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «غزل در سایۀ نیما»، رهاوردهای نیما یوشیج برای غزل، با قلم فریبا یوسفی، شاعر و پژوهشگر ادبی، توسط انتشارات سوره مهر به کتاب‌فروشی‌ها رسید.
یوسفی در این اثر تاثیر آرا و اندیشه نیما یوشیج در حوزه غزل معاصر را مطالعه کرده‌است. اگرچه، این قالب باسابقه و کهن همواره در مسیر تغییر سبکها، دستخوش تغییراتی در زبان و محتوا شد، در دورهای که نیما در پی راهگشاییِ بنبست شعر بود، این قالب نیز، تغییرات کارآمدی یافت تا به فرم امروز و بهرهمند از ویژگیهای زمانه و روزگار ما، همچنان به حیات، رشد و پویایی خود ادامه دهد. شاعران توانایی که عصارۀ آرای نیما را به درستی درک کردند، دریافتند که او شعر را از رکود رهایی بخشید، پس اصول راستین شعر را اجرا کردند و برآن مبنا به آفرینشهای خود، در هر قالب متناسب با زبانِ این زمان، طراوت و تازگی بخشیدند.
نویسنده در بخشی از مقدمه این کتاب با اشاره به خدمتی که نیما به شعر فارسی در دوره جدید کرده است، می‌نویسد: شفیعی کدکنی در ترجمه شعر اخطل، شاعر عرب، نوشته است: «جای سخن، دل است و زبان جز نشانه نیست» و به رابطه ذهن و زبان اشارات دقیقی کرده است. با تازه شدن دنیا و تغییرات زندگی، ذهن و زبان، که در ارتباطی مسلم با یکدیگرند- تغییر یافته و نو می‌شوند. اگر بپذیریم که شعر شاعر زبان اندیشه و ذهن اوست، تردیدی نیست که به تبع زمانه، تغییر خواهد کرد و این تغییر نشانه‌های خود را در زبان، به رخ خواهد کشید. برخی غزلسرایان پس از نیما با سرودن غزل‌هایی تأثیرپذیرفته از آن بوطیقا، ظرفیت‌های قالب غزل را در هماهنگ شدن با زبان و تحولات ادبی روز نشان دادند.
در نگاه کلی‌تر، آفرینش شعر مطابق با شرایط روز، نیازمند زمینه‌های گوناگونی است. نیما می‌نویسد: «عزیز من! آیا آن صفا و پاکیزگی را لازم است، در خلوت خود می‌یابی یا نه؟ عزیز من! جواب این را از خودت بپرس. هیچ‌کس نمی‌داند تو چه می‌کنی و تو را نمی‌بیند.
آیا چیزهایی را که دیده نمی‌شوند، تو می‌بینی؟ آیا کسانی را که می‌خواهی در پیش تو حاضر می‌شوند یا نه؟ آیا گوشه اتاق تو به منظره دریایی مبدل می‌شود؟ آیا می‌شنوی هر صدایی را که می‌خواهی؟ می‌بینی هنگامی را که تو سال‌ها است مرده‌ای و جوانی که هنوز نطفه‌اش بسته نشده، سال‌ها بعد در گوشه‌ای نشسته، از تو می‌نویسد؟ هر وقت همه این‌ها هستی داشت و در اتاق محقر تو دنیایی جا گرفت، در صفا و پاکیزگی خلوت خود شک نکن»
این خلوت که نیما از آن سخن گفته، چه حاصلی باید داشته باشد؟ آنکه به هنری آراسته و به ابزاری کارآمد مجهز است، این خلوت را به دنیایی تبدیل می‌کند که همچنان که با زمان و زمانه خود منطبق است و هماهنگ است، زمان و مکان را درمی‌نوردد. نیما با شعر و نوآوری در آن، براساس نیاز زمانه، این دنیای گسترده را برای خود خلق کرد و آن را جاودانه ساخت و این نوآوری در جهت قوت بخشیدن به پویایی و پایایی شعر بود.
اولین فصل کتاب، دربارۀ نیما یوشیج و نظرات اوست. در این فصل با اشارۀ مختصری به زندگی نیما، ایجاد تحول در شعر و نیز آرای نیما مرور شده است. دومین فصل، دربارۀ غزل است و شامل نگاهی به پیشینۀ غزل و سپس کاوشی در غزل معاصر است.
فصل سوم، بیان تأثیر آرای نیما بر غزل است که پس از «بیان ویژگیها»، نمونههایی از غزل معاصر، از چهار شاعر غزلسرای پیشرو، در بخش «جستوجوی مصداقها» آمده است. در این فصل شعر شاعرانی چون سیمین بهبهانی، حسین منزوی، منوچهر نیستانی و نوذر پرنگ مورد بررسی قرار گرفته و تأثیر کار نیما بر شعر این غزلسرایان تشریح شده است. در چهارمین فصل که در واقع فصلی بیپایان است، با نظری گذرا بر شعر قیصر امینپور به عنوان یکی از شاعران نسل تازهتر غزل نو، ادامۀ این پژوهش که میتواند معرفی و بررسی شعر غزلپردازان جوانتر باشد، مسیری برای پژوهشهای دیگر در این موضوع اعلام شده است.
انتهای پیام/
