هزار مشکل ساختاری و مزمن آموزش و پرورش و هزار امید به دولت رئیسی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ تا چند هفته دیگر کابینه دولت سیزدهم معرفی خواهد شد، آموزش و پرورش وزارتخانه‌ای کلیدی البته با دردها و مشکلات کهنه و مزمنی است که در طول سال‌های اخیر وزرای مختلف کم و بیش در این مشکلات گرفتار شده‌اند.

مشکلات امروز آموزش و پرورش، مسائلی است که تقریباً برای همه واضح و آشکار است، مسائلی همچون کمبود معلم، افت کیفیت آموزش در مدارس، به حاشیه رفتن مدارس دولتی در میان انبوهی از مدارس خاص و غیردولتی، جذب معلمان توانمند، عدم مهارت‌آموزی در سیستم رسمی آموزشی مدارس و ... اما در تمام این سال‌ها کمتر وزیری موفق به کاستن از بار این مشکلات شده است.

ماحصل تمام مشکلات این شده است که امروز مخاطبان وسیع این وزارتخانه از معلم تا خانواده دانش‌آموزان احساس رضایت نمی‌کنند و حتی برخی بر این باورند سیستم آموزشی در ایران، در حال تباه کردن نسل آینده است و در نهایت خروجی 12 سال تحصیل و ساعت‌ها حضور در مدارس چه بوده است؟

برای بررسی  اولویت‌های آموزش و پرورش در دولت سیزدهم میزگردی را با حضور علی کریمی فیروزجایی؛ عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، محمود فرشیدی؛ وزیر اسبق آموزش و پرورش و مسلم میرزاپور؛ دبیرکل جمعیت اسلامی فرهنگیانبرگزار کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌‌خوانید:

تسنیم: به نظر می‌رسد یکی از مهمترین ویژگی‌های وزیر آینده آموزش و پرورش باید این باشد که اولویت‌های وزارتخانه متبوعش را به درستی بشناسد، مهمترین اولویت‌های آموزش و پرورش در دولت سیزدهم چه مواردی می‌تواند باشد؟

فرشیدی: موضوع نخست این است که وزیر آموزش و پرورش باید از جنس معلمان باشد؛ در 40 سال گذشته حدود 15 سال، وزرای مهمان یا معاونین وزرای مهمان در وزارت آموزش و پرورش حضور داشته و بر معلمان ریاست کردند اما به دلیل اینکه آموزش و پرورش و ظرافت‌های معلمی را نمی‌شناختند و معلمی نکرده بودند آسیب‌های بزرگی به آموزش و پرورش  زده شد به عنوان مثال یکی از این آسیب‌ها، انحلال تربیت معلم بود که پیامد آن، این شد امروز با کمبود چند صد هزار معلم مواجه هستیم و افراد مسبب این وضعیت هم پاسخگو نیستند.

یکی از دلایل عدم پاسخگویی وزرای میهمان درباره اقدامات شتابزده خود به این دلیل است که به محیط قبلی خود مثلاً دانشگاه برمی‌گردند و  اینگونه نیست که به آموزش و پرورش و بین معلمان بازگردند تا مورد مطالبه قرار بگیرند و  پاسخگوی اقدامات نادرست خود باشند.

در میان فرهنگیان فرد شایسته وزارت وجود ندارد؟!

معلمان می‌پرسند که آیا در بین یک میلیون نفر از فرهنگیان یک نفر از آنها را شایسته وزارت نمی‌‌دانید که از بخش‌های دیگر وزیر انتخاب می‌کنید! این کار باعث تضعیف روحیه معلم می‌شود، بستر آموزش و پرورش این استعداد را داشت که نخست وزیر و رئیس قوه قضاییه تراز تولید کند اما در سال‌های اخیر به فرهنگیان میدان داده نشده است.

موضوع دوم، انتخاب وزیر آموزش و پرورش تحول‌خواه و جوان‌گرا است با توجه به شعاری که آقای رئیسی داده‌ است، آموزش و پرورش نسبت به سایر  دستگاه‌ها بیشترین نیاز به تحول را دارد،  سابقه تحول‌خواهی در آموزش و پرورش به سال 85  برمی‌گردد و رهبر انقلاب ضرورت این موضوع را مطرح کردند که پس از آن سند تحول بنیادین تدوین و تصویب شد و 10 سال از ابلاغ آن می‌گذرد اما می‌توان گفت تقریباً بایگانی شده است بنابراین وزیری که معرفی می‌شود در مسئولیت سنگینی قرار می‌گیرد و باید واقعاً به تحول ایمان داشته باشد.

بدنه محافظه‌کار

تسنیم: حدود 10 سال است که از ابلاغ سند تحول بنیادین می‌گذرد اما تا به امروز وزرای مختلف آموزش و پرورش قادر به اجرای  آن نبوده‌اند، دلایل اصلی اجرایی نشدن سند چیست؟

فرشیدی: تحول در آموزش و پرورش کار ساده‌ای نیست در قوه قضاییه برای اجرای تحول، ریاست قوه ورود داشت که یکی از سران قوا است اما در آموزش و پرورش یک وزیر به تنهایی نمی‌تواند تحول را عملیاتی کند البته معتقدم تا به امروز نیز جسارت و باور عمیق وجود نداشته است به خصوص بدنه اداری آموزش و پرورش به طور طبیعی محافظه کار هستند و جسارت تحول را ندارند، تحول یعنی دردهای مزمن سیستم به روش‌های معمول علاج نمی‌شود و یک شبه انقلاب نیاز است.

 برخی افراد که مسئول اجرایی تحول شدند خودشان با سند تحول مخالف بودند و زیرنظام‌های سند تحول بنیادین توسط آنها تدوین شد و در برخی موارد مانند اهداف دوره‌های تحصیلی خلاف اهداف سند تحول بنیادین اقدام و مباحثی را تدوین کردند این مسائل باعث شد که سند تحول یا تحریف یا تعطیل شود.

موضوع سوم، جوانگرایی است یعنی وزیر آموزش و پرورش این روحیه را داشته باشد که به جوانان اعتماد کرده و از ظرفیت آنها استفاده کند.فردی که می‌خواهد وزیر آموزش و پرورش شود نباید سابقه ارتباط با جریان قدرتمند غرب‌گرا که در آموزش و پرورش حاکم است، داشته باشد این افراد بر مباحثی تأکید دارند مانند اینکه آموزش و پرورش نباید ایدئولوژیک باشد در حالی که غرب در آموزش و پرورش خود خیلی ایدئولوژیک است و اگر فردی حجاب داشته باشد او را به مدرسه راه نمی‌دهند.

استفاده از مشارکت معلمان

 موضوع چهارم، مشارکت جویی است یعنی وزیر آینده آموزش و پرورش باید بداند که هر تصمیم او یک میلیون نفر از معلمان و 14 میلیون نفر از دانش آموزان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، مولفه جمهوریت و مردم سالاری را به گونه‌های مختلفی می‌‌توان در آموزش و پرورش مشاهده کرد که یکی از آنها استفاده از ظرفیت فرهنگیان است یعنی فردی که وزیر آموزش و پرورش می‌شود باید احساس کند یک میلیون وزیر در کنار او قرار دارند و می‌توانند کمک کنند و اینگونه نیست وزیر، رئیس آنها باشد بلکه باید از مشارکت و فکر آنها استفاده کند مثلاً وقتی می‌خواهد تصمیمی را بگیرد با تعدادی از مدیران مدارس صحبت کند تا بداند پیامد تصمیماتش در مدرسه چیست، باور به ظرفیت فرهنگیان اهمیت بسیاری دارد.

دبیرانی را داریم که در رشته خود بسیار متخصص هستند و می‌توانند در بحث نقد کتاب‌های درسی یا تألیف آن‌ها مشارکت داشته باشند و این کار در انحصار سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نباشد بلکه آنها نظارت کنند، بسترهای مشارکت در حوزه صنفی فرهنگیان نه به معنای صرفاً اقتصادی بلکه به معنای تخصصی فراهم شود و باید بررسی کرد چگونه می‌توان از ظرفیت فرهنگیان برای پیشبرد اهداف آموزش و پرورش استفاده کرد.

مشاور رئیس‌جمهور در امور آموزش و پرورش تعیین شود

امیدواریم در دولت جدید با میدان دادن بیشتر به آموزش و پرورش فرصت استفاده از ظرفیت فرهنگیان فراهم شود در سال‌های اخیر شاهد بودیم، رئیس‌جمهور یک بار در جلسات شورای عالی آموزش و پرورش حضور پیدا نکرد، امیدواریم در دولت جدید ابعاد منزلتی آموزش و پرورش و فرهنگیان مورد توجه قرار بگیرد.رئیس جمهور به جنبه منزلتی فرهنگیان توجه داشته باشد، با آنها دیدار کرده و برخی اوقات در جلسات شورای عالی آموزش و پرورش یا دانشگاه فرهنگیان شرکت کند همچنین یک نفر به عنوان مشاور رئیس جمهور در امر آموزش و پرورش تعیین شود که مسائل فرهنگیان و دیدگاه‌های آنها را به رئیس جمهور منتقل کند.

دقت داشته باشید تحول بنیادین اگر درست اجرا شود باعث تقویت جایگاه معلم، علاقه دانش آموز به آموزش و احساس نشاط در مدرسه می‌شود. عامل اصلی اجرا نشدن تحول، ناباوری، ناآگاهی و ناتوانی از سوی کادر اجرایی وزارت آموزش و پرورش، وزرا و رئیس جمهور است؛ رهبر انقلاب سیاست‌های ابلاغی را به روسای سه قوه ابلاغ کردند و نه وزیر آموزش و پرورش بنابراین همه برای اجرای تحول باید به صحنه بیایند.

اقتصاد و بودجه دو مشکل بزرگ

بزرگترین مشکل آموزش و پرورش اقتصاد و بودجه است و از ابتدای انقلاب همه وزرا با این مشکل مواجه بودند که جز به دست رئیس جمهور حل نمی‌شود، شورای عالی اقتصاد و معیشت آموزش و پرورش زیر نظر رئیس جمهور یا معاون اول تشکیل شود و وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی در آنجا حضور یابند همچنین قوانینی داریم که به نفع معلمان است اما اجرا نمی‌شود مثلاً 40 درصد هرگونه واگذاری مسکن باید به فرهنگیان باشد که سالها قبل توسط مجلس تصویب شده است یا قوانین شوراهای آموزش و پرورش، وزیر آموزش و پرورش قدرت اجرای آنها را ندارد و حمایت سایر وزرا را می‌طلبد.

همچنین نیاز است تا نظام هدایتی نرم افزاری قوی طراحی شود و به موازات این نظام هدایتی به تدریج قدرت استان، شهرستان، مدرسه و معلم را افزایش دهیم یعنی همان  تمرکز زدایی البته با حفظ نظارت.

استفاده از معلمان بازنشسته به جای استخدام

موضوع پنجم، استفاده از توان معلمان بازنشسته است، معلمی کار تخصصی و پیچیده است و نمی‌توان نیروی صفرکیلومتر را در کلاس درس قرار داد، ما مخالف استخدام از طریق تجمع در مقابل مجلس و جذب فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاه‌ها به جز موارد اضطرار هستیم و به این موضوع اعتقاد نداریم.

تسنیم: دانشگاه فرهنگیان با وجود مشکلاتی همچون کمبود فضای آموزشی و هیئت علمی توانایی تربیت نیروی انسانی مورد نیاز را ندارد با توجه به وضعیت فعلی باز هم با استخدام مخالف هستید؟

راهی به جز تربیت معلم نداریم، معلمی کار پیچیده و فنی است اما هم‌اکنون ماده 28 (استخدام) را آنقدر بزرگ کرده‌اند که استثنا بر اصل غلبه پیدا کرده است و باید به سمتی برویم که این استثنا هم حذف شود و در هر رشته‌ای که آموزش و پرورش نیاز دارد، اقدام به تربیت معلم کند از نظر ظرفیت و فضا مشکل نداریم، آموزش و پرورش معلمانی با مدرک دکترا دارد که می‌توانند در دانشگاه فرهنگیان تدریس کنند.

فردی که معلم می‌شود غیر از علم، روانشناسی، تربیت و اخلاق را آموزش می‌دهد برخی مواقع در محیط‌های دانشگاهی روش‌های اخلاقی بسیار زننده است، آیا آنها می‌خواهند به معلمان الگو بدهند، در کوتاه مدت معتقدیم استفاده از معلم بازنشسته بهتر از معلم صفر کیلومتری است که از دانشگاه استخدام می‌کنیم، باید افراد فرهیخته و برجسته را به عنوان معلم جذب کنیم نه اینکه هر فردی که از همه جا مانده را بگوییم برو و معلم شو.

مشکل کمبود معلم

کریمی فیروزجایی: دولت و مجلس در سال‌های اخیر توجه کافی به آموزش و پرورش نداشتند، وزیر آینده باید این توانایی را داشته باشد که آموزش و پرورش را به مسئله اول در دولت تبدیل کند در هشت سال اخیر آموزش و پرورش مسئله دسته سوم و چهارم بود  و تا زمانی که این نگاه را اصلاح نکنیم وضعیت همین خواهد بود.

در اولویت بودن آموزش و پرورش به شرایط اقتصادی هم ارتباطی ندارد اینکه رئیس جمهور بخواهد هر سه ماه یکبار برای شورای عالی آموزش و پرورش وقت بگذارد به مشکلات اقتصادی ارتباطی ندارد بلکه آموزش و پرورش باید اولویت داشته باشد؛ هم‌اکنون آموزش و پرورش به لحاظ نیروی انسانی با مشکلات جدی مواجه است و بیش از 200 هزار نیرو در سال‌های آینده بازنشسته می‌شوند و باید برای جایگزینی آنها اقدام کرد، در وضعیت فعلی دانشگاه فرهنگیان آمادگی لازم را ندارد چون از آن حمایت کافی نشده است و باید وزیر آینده فرصت‌ها را فراهم کند.

تسنیم: یکی از ملاک‌های ارزیابی وزرا یا استیضاح آنها بحث اجرای سند تحول بنیادین است اما در تمام این سال‌ها شاهد بودیم وزرای آموزش و پرورش در اجرای سند تحول بنیادین توفیقی نداشته‌اند.

کریمی فیروزجایی: در 8 سال گذشته اراده‌ای برای اجرای سند در داخل وزارت آموزش و پرورش و نهادهای فرادستی از جمله شورای عالی آموزش و پرورش که رئیس‌جمهور رئیس آن است وجود نداشته است.

این کوتاهی مجلس است و باید به موضوع رسیدگی کند،  برنامه‌هایی که وزرا در بخش‌های مختلف ارائه می‌دهند یکی از ملاک های ارزیابی است و باید پاسخگو باشند. هم اکنون در افکار عمومی جا انداخته‌اند که بیش از 200 نماینده از آقای رئیسی حمایت کرده‌اند بنابراین مجلس در انجام ماموریت نظارتی دچار خطا خواهد شد قطعاً اینگونه نخواهد بود و با قاطعیت می‌گویم همان 230 نفری که از آقای رئیسی حمایت کردند، برای انجام نظارت‌ها مصمم هستند و اگر قرار باشد برخی افراد در معرفی کابینه یا در ادامه کار به هر دلیلی بخواهند با لابی‌گری خود را به دولت تحمیل کنند قطعاً تعارف نخواهیم کرد.

انتخاب وزیر از داخل آموزش و پرورش

وزیر آموزش و پرورش باید از درون این دستگاه انتخاب شود تا مسائل و مشکلات را از نزدیک بشناسد و نسخه اجرایی برای درمان دردهای مزمن آموزش و پرورش ارائه دهد.

تسنیم: بحث ساختار جزیره‌ای آموزش و پرورش یک موضوع کلان در آموزش و پرورش است به عنوان مثال دانشگاه فرهنگیان در سراسر کشور پردیس دارد اما هیئت علمی و پول به میزان کافی ندارد،  دانشگاه رجایی پردیس نیاز دارد و هیئت علمی و پول مناسبی در اختیار دارد، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش هیئت علمی دارد اما پول نداشته و وظایف پژوهشی آن با هر دو دانشگاه رجایی و فرهنگیان همپوشانی دارد؛ چگونه می‌توان این ساختار جزیره‌ای را حل کرد؟

کرمی‌فیروزجایی: نگاه جزیره‌ای نه تنها در آموزش و پرورش بلکه در کل نظام آموزشی وجود دارد، نظام‌های موفق در بحث آموزش یکپارچه عمل کرده‌اند و باید یک نظام آموزشی در کشور داشته باشیم که از مهدکودک تا دانشگاه را متولی باشد.

درون آموزش و پرورش نیز ساختار جزیره‌ای وجود دارد یعنی معاونت‌های آموزشی با یکدیگر هماهنگ نیستند و هر معاونتی به دنبال کار خود است از سوی دیگر معلمان نقش حداقلی در تدوین متون آموزشی دارند و  عمده صاحب نظران اساتید دانشگاه هستند، این گروه افراد مسلطی هستند اما تجربه تدریس در کلاس درس را ندارند، در سازمان پژوهش باید بخشی از ماموریت‌ها به معلمان واگذار شود.

آموزش و پرورش بنگاه کاریابی برای بیکاران نیست

از سوی دیگر آموزش و پرورش بنگاه کاریابی نیست که فراخوان بگذاریم و یک عده بیکار بیایند و شرکت کنند تا برای آنها اشتغال ایجاد کنیم، تنها مجرای صحیح برای جذب نیرو توسط دانشگاه فرهنگیان و رجایی است. باید کمک کنیم مشکلات دانشگاه فرهنگیان در بحث فضای آموزشی یا هیئت علمی حل شود، درون آموزش و پرورش تعداد زیادی معلمان خوب داریم که مدرک دکترا دارند اینها می‌تواند به عنوان هیئت علمی در دانشگاه فرهنگیان تدریس کنند، در دانشگاه فرهنگیان بر روی آنها بسته است همچنین با جذب فارغ التحصیلان سایر دانشگاه‌ها موافق نیستیم مگر در شرایط اضطرار.

نباید در خروج معلمان از آموزش و پرورش تعجیل کرد و باید قانون را اصلاح کنیم و زمینه برای معلمانی که توانایی جسمی و روحی ادامه کار را دارند فراهم شود.

توانمندسازی معلمان

توانمندسازی معلمان اولویت دیگر آموزش و پرورش است و باید معلمان از آخرین یافته‌های علمی رشته خود و روش‌های نوین تعلیم و تربیت آگاه شوند؛  وقتی حداقل‌ها را برای معلم تامین نکردیم و به سراغ شغل دوم رفت دیگر نباید انتظار کیفیت آموزش را داشت، کم نیستند معلمانی که به بنگاه معاملات و آژانس‌ها روی آورده‌اند.

بازنشستگان آموزش و پرورش سرمایه هستند اما هم‌اکنون با کمترین حقوق و مزایا رها شده‌اند، اگرچه بازنشستگان از نظر اداری از آموزش و پرورش جدا شده‌اند و از صندوق بازنشستگی حقوق می‌گیرند اما سرمایه‌های وزارت آموزش و پرورش هستند، دو هفته قبل آقای نوبخت مصاحبه کرد و گفت لایحه متناسب سازی حقوق بازنشستگان را به دولت می‌بریم تا به مجلس ارائه کنند و کاری که باید هشت سال قبل انجام می‌دانند گذاشته‌اند برای ماه پایانی فعالیتشان.

آموزش و پرورش و نیاز به مدیریت ویژه

میرزاپور: یکی از مسائلی که آموزش و پرورش از آن رنج می‌برد این است که دولت‌ها و حتی مجالس ادوار مختلف مسائل آموزش و پرورش را به شکل مسائل عادی نگاه کرده‌اند؛ آموزش و پرورش بیش از یک سوم کارکنان دولت را دارد و به یک مدیریت ویژه نیازمند است این وزارتخانه با حدود 14 میلیون دانش‌آموز در ارتباط است و آن‌ها را تحت پوشش قرار می‌دهد و اخیراً مهدکودک ها نیز تحت پوشش این وزارتخانه قرار گرفته‌اند، انتظار از آموزش و پرورش این است که بتوانند نسل آینده جامعه را به خوبی تربیت کند بنابراین نمی‌توان نسبت به دستگاهی که این همه ماموریت سنگین بر عهده دارد بی‌تفاوت بود، وزیر جدید باید بتواند آموزش و پرورش را به دغدغه دولت و مجلس تبدیل کند.

اقتصاد آموزش و پرورش را دریابید!

موضوع دیگر بحث اقتصاد آموزش و پرورش است، 96 درصد بودجه این وزارتخانه، پرسنلی است و صرفاً با 4 درصد بودجه باید در حوزه مسائلی همچون کیفیت‌بخشی و عدالت بخشی فعالیت کنند در این شرایط  این انتظار که اهداف بلند را در دستگاه تعلیم و تربیت عملیاتی کنیم غیرممکن خواهد بود؛ یکی از اقدامات خوب آقای حاجی میرزایی این بود که تصمیم داشت آقای طیب‌نیا را به عنوان مشاور اقتصادی انتخاب کند اما در نهایت مشخص نشد که این موضوع به کجا ختم شد.

تسنیم: هر حرکتی در مسیر اقتصاد آموزش و پرورش در نهایت باعث تحمیل هزینه‌ها به مردم می‌شود چگونه می‌توان بدون تحمیل هزینه‌های آموزش به مردم، اقتصاد این وزارتخانه را مدیریت کرد؟

باید سرانه کافی برای آموزش و پرورش قائل شد هم‌اکنون نسبت به استاندارد جهانی وضعیت مطلوبی نداریم همچنین ظرفیت‌های آموزش و پرورش را مدیریت و منابعی را خلق کرد تا بتوان اعتبارات غیر پرسنلی را افزایش داد تا بتوان توقعاتی که از آموزش و پرورش در بحث مبارزه با آسیب‌های اجتماعی، بالا بردن کیفیت آموزش و تحقیق عدالت آموزشی وجود دارد، محقق شود.

انتهای پیام/