بحران خشکسالی در ایران| رودخانه‌های لرستان خشک شدند / "کشکان" ‌از نفس افتاد + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد،در لرستان استانی که سالانه 12 میلیارد متر مکعب روان آب از آن خارج می‌شود، «خشکسالی» و در پی آن افت شدید منابع آبی سبب شده تا بسیاری از چشمه‌ها و رودخانه‌های اصلی آن خشک شوند و اکثر شهرستان‌های استان با عبور از مرز بحران آب به تنش برسند.

در پی این خشکسالی که گریبان‌گیر استان لرستان شده است هم اکنون بخش‌هایی از رودخانه‌های استان از جمله کشکان، سیلاخور، مادیان رود و کاکاشرف با 100 درصد کاهش آبدهی خشک شده‌اند و کشاورزان و بهره‌برداران با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده‌اند.

اما آنچه که به این خشکسالی و مصائب آن دامن زده است عدم مدیریت منابع آب، نبود زیرساخت‌های ذخیره آب، عدم توجه کشاورزان به الگوی صحیح کشت و غیره است و برخی کارشناسان معتقدند که نبود زیرساخت ذخیره آب سبب شده تا حجم عظیمی از روان آبها از استان خارج شود و علاوه بر بی نصیب ماندن لرستان از این منابع آبی، بارش‌های سیل آسا نیز بر پیکره آن خسارت‌های زیادی وارد کند.

افت شدید منابع آبی لرستان

متاسفانه این روزها افت شدید منابع آبی لرستان به حدی رسیده که بخش‌هایی از رودخانه «کشکان» خروشان‌ترین رودخانه استان که یکی از سر شاخه‌های پر آب رودخانه کرخه است و حدود یک سوم از خاک لرستان را در برمی‌گیرد به طور کامل خشک شود و اراضی و باغات در حاشیه این رودخانه در معرض بی‌آبی و نابودی قرار گیرند.

حوزه آب ریز رودخانه کشکان از سمت شمال غرب به رودخانه گاماسیاب، غرب و جنوب غربی به رودخانه سیمره و از شرق به سر شاخه‌های فرعی رودخانه دز و از جنوب به زیر حوزه‌های مشرف به رودخانه کرخه محدود می‌شود.

این حوزه راهبردی تامین آب استان و حتی کشور در تقسیم‌بندی هیدرولوژی ایران جزئی از حوضه آب ریز خلیج فارس به شمار می‌آید و سر شاخه‌های اصلی آن از دامنه کوه‌های مرتفع و برف گیر گرین و میش پرور سرچشمه می‌گیرند و در طول مسیر اصلی دیگر رودخانه‌های فرعی نظیر چم زکریا، خرم‌‌رود، چولهول و مادیان رود می‌پیوندند و سرانجام به صورت یک سیستم واحد رودخانه کشکان را تشکیل می‌دهند.

رودخانه کشکان خشکید

در اهمیت حیات رودخانه کشکان باید گفت این رودخانه و سر شاخه‌های آن در تأمین آب کشاورزی شهرستان‌های سلسله، خرم‌آباد و پلدختر نقش بسیار مهمی دارند به طوری که حدود 82 درصد از اراضی کشاورزی شهرستان پلدختر، توسط رودخانه کشکان تأمین می‌شود و این رودخانه در واقع شاهرگ حیاتی استان لرستان محسوب می‌شود که متأسفانه در اثر بروز خشکسالی‌ مقدار زیادی از حجم آب آن کاسته شده است.

در رابطه با آخرین وضعیت منابع آبی استان گفت‌وگویی داشتیم با جواد صالحیان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان و داریوش حسن نژاد مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان که به شرح زیر آمده است:

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم کاهش یک متری سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش ذخایر آبی به 50 درصد ظرفیت و کاهش دبی رودخانه‌ها به نصف را اثرات خشکسالی دانست و اظهار داشت: موارد مذکور خسارت‌های جبران ناپذیری به بخش کشاورزی استان وارد کرده است.

باغات حاشیه رودخانه کشکان در معرض بی آبی

وی ضمن ابراز نگرانی برای وضعیت باغات حاشیه رودخانه‌ها به ویژه رودخانه کشکان عنوان کرد: در صورتی که این روند ادامه پیدا کند به طور یقین برای آبیاری باغات با کمبود آب روبه‌رو هستیم بنابراین توصیه می‌کنیم آبیاری کاهش و دور آبیاری افزایش یابد، ممکن است تولید کمتر بشود اما به هر حال می‌تواند موثر باشد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان بیان کرد: بیش از یک دهه است که وارد خشکسالی شده‌ایم، بارندگی خوب است که منابع زیرزمینی را تقویت کند اما امسال در بحث بارش‌ها باز کاهش داشتیم به طوری که میزان بارش‌ها نبست به سال گذشته 42 درصد کاهش یافت اما واقعیت امر این است که ما در لرستان هیچ زیرساختی برای منابع آب نداریم.

وی به نبود زیرساخت ذخیره آب و کانال‌های آبرسانی در لرستان اشاره کرد و گفت: ما در استان حدود 400 میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره‌سازی آب در پشت سدها داریم که فعلا فقط 209 میلیون متر مکعب قابلیت استفاده دارد یعنی حتی اگر 400 میلیون متر معکب را در نظر بگیریم نیم درصد کل ظرفیت ذخیره آب کشور (50 میلیارد متر مکعب) می‌شود  این نیم درصد نیز در خوشبینانه‌ترین حالتی است که بارندگی داشته باشیم.

نبود زیرساخت ذخیره آب در لرستان

صالحیان با تاکید بر اینکه لرستان پس از موضوع ذخیره آب در بحث انتقال آب مشکل دارد تصریح کرد: انتقال آب در استان در بستر رودخانه و آزاد است و مانند استان خوزستان کانالی نیست که در اختیار امور آب باشد و هر موقع خواستند آب را آزاد و تنظیم کنند.

کاهش یک متری آبهای زیر زمینی در لرستان

وی اظهارداشت: منابع آب لرستان در آب‌های سطحی است و اکنون منابع آب زیرزمینی تقریبا در اکثر نقاط استان یک متر کاهش داشته است حتی در برخی نقاط به یک متر و 80 تا دو متر افت نیز رسیده است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان افزود: با اینکه امسال خشکسالی بود لرستان 380 میلی‌متر بارندگی داشت که همین بارش نیز نسبت به سایر استان‌ها رتبه پنجم یا ششم را داشت اما چه فایده سدی وجود ندارد که آب ذخیره شود، اکنون در استان خوزستان تنها سد کرخه 7 میلیارد متر مکعب ذخیره‌سازی دارد اما در لرستان در بهترین حالت اگر همه سدها به بهره‌برداری برسند حدود 450 میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره‌سازی دارند.

وی عنوان کرد: اگر تخصیص آب لرستان هم دو برابر شود باید ظرفیت ذخیره داشته باشیم و اکنون این امکان وجود ندارد که در سطح کشور و به ویژه به لرستان مجوز سدسازی بدهند چون پایین دست لرستان سدهای کرخه، دز و سیمره است که باید مشروب شوند.

لزوم رعایت الگوی کشت توسط کشاورزان

صالحیان بیان کرد: اگر مردم مشارکت داشته باشند و پای کار بیایند الگوی کشت را رعایت کنند، سال‌های آتی برنج کمتری کشت کنند، سیستم آبیاری به سمت نوین حرکت کند و برخی محصولات از قبیل سیب زمینی و هندوانه به سمت کشت پاییزه برود، کشت نشایی داشته باشیم می‌توانیم تا حدودی این مشکلات را رفع کنیم بنابراین تا زمانی که الگوی مصرف آب درست نشود امکان ندارد مشکل برطرف شود.

داریوش حسن نژاد مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان در رابطه با آخرین وضعیت منابع آبی لرستان اظهار داشت: بر اساس آمار سازمان هواشناسی متوسط بارش‌های استان لرستان از مهرماه تا خردادماه سال آبی جاری 344 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال آبی قبل 43 درصد و نسبت به متوسط دوره آماری 39 درصد کاهش داشته است.

وی با اشاره به کاهش شدید برف و باران در سال آبی جاری افزود: کاهش نزولات جوی سبب شده تا منابع آب زیرزمینی و آبدهی رودخانه‌های استان با کاهش شدید روبه‌رو شوند به طوری‌ که دبی رودخانه­‌های اصلی استان در خردادماه نسبت به مدت مشابه سال قبل به طور متوسط 69 درصد و نسبت به متوسط طول دوره آماری 79 درصد کاهش یافته است.

خشک شدن بسیاری از رودخانه‌های لرستان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان عنوان کرد: بسیاری از رودخانه‌های استان از جمله مقاطعی از کشکان، سیلاخور، مادیان رود، کاکاشرف و غیره با 100 درصد کاهش آبدهی عملاً خشک شده‌اند؛ رودخانه کشکان در محل پلدختر با دبی 4.2 مترمکعب برثانیه نسبت به سال گذشته (23 مترمکعب برثانیه) حدود 82 درصد و نسبت به خردادماه امسال حدود 87 درصد کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه دبی چشمه‌های انتخابی استان در خردادماه سال 1400 نسبت به سال گذشته 58 درصد و نسبت به بلندمدت 54 درصد کاهش داشته است بیان کرد: این روند کاهشی در ماه‌های آینده بیشتر می‌شود و مصداق آن کاهش آب‌های سطحی می‌شود.

حسن‌نژاد گفت: متوسط سطح آب زیرزمینی محدوده‌های بیلان استان در خرداد امسال نسبت به خرداد سال 99 حدود 1.4 متر افت داشته است که معادل حجمی حدود 104.4 میلیون متر مکعب است که نسبت به سال گذشته بیش از 600 درصد کاهش نشان می‌دهد همچنین متوسط افت تراز آب‌های زیرزمینی لرستان در یک ماه گذشته 70 سانت شده و این موضوع بیانگر شیب تند کاهش حجم آب زیرزمینی است.

افت سطح آب در دشت اشترینان، بروجرد و دورود

وی تصریح کرد: دشت اشترینان با حدود 3.5 متر افت سطح آب و کسری مخزن حدود 10 میلیون متر مکعب و سپس دشت بروجرد- دورود با حدود 2.3 متر افت و کسری مخزن حدود 44 میلیون متر مکعب بیشترین تغییرات سطح آب زیرزمینی را در خردادماه امسال نسبت به خرداد سال 99 داشته‌اند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به اینکه سطح آب‌های زیرزمینی استان لرستان از 20 سال گذشته تا پایان سال آبی 98-99 به طور متوسط حدود 2 متر افت و کسری مخزن حدود 90 میلیون مترمکعب داشته است اظهار داشت: معادل افت سالانه حدود 0.1 متر(10 سانتی متر) و کسری مخزن حدود 5 میلیون متر مکعب است که نشان دهنده روند کاهشی منابع آب زیرزمینی در استان است.

وی افزود: رودخانه کشکان هم اکنون در ورودی که از محل دوآب و کاکا رضا به هم می‌پیوندد حدود یک متر مکعب آب دارد ولی در پایین دست نزدیک پل کشکان آبش کم کم کاهش یافته و  کلا خشک شده است. این رودخانه در خروجی پلدختر نیز سه متر مکعب آب دارد.

آنچه مسلم است خشکسالی و سیل در لرستان دو روی یک سکه‌اند و اگر زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی آب در استان لرستان وجود داشته باشد بسیاری از مشکلات خشکسالی و سیل کاسته می‌شود و البته جهت بهبود منابع آبی استان مسئولان با «مدیریت صحیح آب» و  بهره‌برداران با «رعایت الگوی صحیح کشت» می‌توانند اثر گذار باشند.

سکینه بیرانوند

انتهای پیام/642/ح