یادداشت| انتخابات ۱۴۰۰ و مقوله کارآمدی

گروه سیاسی خبرگزاری تسینم- امیر شهریار امینیان مدیر گروه مطالعات اندیشه‌ورزان طی یادداشتی درباره انتخابات ریاست جمهوری  نوشت: نگارنده یادداشتی در همین رسانه با عنوان نفی فردی سازی قدرت منتشر نمود؛ چه در آن ایام می‌پنداشتم احراز شرایط منافع ملی تا حد زیادی وابسته به پرهیز از فردمحوری در رقابت های انتخاباتی است و این نقیصه می‌تواند کشور را دچار بحران های پیچیده نماید جایی که نامزدها فردیت خود را به عنوان راه حل مسایل تصور کنند و به همین شیوه وارد کارزار نمایندگی ملت شوند.

از آن روز چهار سال گذشت. طی این مدت چنان کشور دچار تلاطم‌های اقتصادی و اجتماعی و حتی سیاسی عمقی شد که نتیجه آن را امروز در فرآیند ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری به عینه مشاهده کردیم و بار احساس تکلیف تا سطح مدیران میانی نیز کشیده شد.

و اما نکته‌ی اصلی؛ در پی انتشار اولین نتایج نظرسنجی‌های انتخاباتی، صرف نظر از کاهش معنادار رغبت عمومی به مشارکت در امر انتخابات طبیعتا گزاره های اقتصادی ، در اولویت خواسته رای دهندگان قرار داشت و به دنبال آن همانطور که تصور می رفت به نوعی در سبد شعارهای
نامزدها جای گرفت با این مشی که به زعم برخی مسیر گشایش امور متکی بر ظرفیت های تعاملی بین المللی است و به نظر برخی دیگر منوط به تکیه بر توان داخلی و البته کلیدواژه رایج اکثریت نامزدها در بیانیه‌های انتخاباتی امروز کلمه «کارآمدی» بود.

کارآمدی به درستی مهمترین گمشده حکمرانی مطلوب در شرایط فعلی ایران می‌باشد و در غالب پژوهش های کاربردی روندشناسی انتخابات جاری به عنوان عنصر دولت‌ساز مطرح بوده است، اما آنچه مراد این یادداشت است ارائه ی تعریفی صحیح از آن می‌باشد به نوعی که بتواند راهنمای انتخاب صحیح رای دهندگان باشد.

الف - (کارآمدی efficiency) در لغت به معنای توانایی ممانعت از به هدر رفتن منابع انسانی، مالی، ظرفیت ها و داشته ها در جهت تحقق مطلوب یک هدف و نتیجه‌ مورد نظر می‌باشد و گرچه سویه مفهومی آن کمی و قابل اندازه‌گیری است از بعد ملی بیشتر حاصل یک نگاه راهبردی و دوراندیشانه نسبت به منابع، ظرفیت ها و اهداف است و صرفا با چند تجربه مدیریتی ولو در سطح ارشد و یا نقد وضعیت موجود نمی توان مدعی مدیریت کارآمد شد؛ - در این خصوص معتقدم شرایط اعلامی شورای محترم نگهبان برای بررسی صلاحیت نامزدها آنجا که اشاره به مدیر و مدبر بودن و ارائه برنامه دارد بسیار هوشمندانه و بجا تعریف شده است – همان گونه که نمی توان با توسل به یک انتخاب حزبی در شرایطی که احزاب فاقد بلوغ و تبلور و تجلی مرسوم هستند، نامزد معرفی شده را موصوف به صفت کارآمد دانست.

ب - نکته دیگر آنکه، کارآمدی لزوماً برشده یک نگاه واقع‌گرایانه است و به هیچ وجه فانتزی‌گرا و یا انتزاعی‌طلب نمی باشد و به همین نسبت رفتار آن نمایشی، عوام‌گرا و شعارگونه نیست. تردید نداشته باشید که عمده رفتارهای پوپولیستی حاصل اراده معطوف به قدرت در فرد است و از این رو، حرکت به سمت رأس هرم قدرت برای فرد بیشتر موضوعیت می‌یابد تا ارزیابی توانمندی و میزان اثربخشی و در نتیجه مشاهده می‌شود که افرادی که دارای چنین نگاهی هستند تقریبا در هر انتخاباتی شرکت می‌کنند؛ چه نمایندگی شورای شهر باشد، چه نمایندگی مجلس، و یا انتخابات مهم ریاست جمهوری و در همه آنها احساس تکلیف دخیل است.

ج - از سوی دیگر، کارآمدی به دلیل خصلت کاملا حرفه‌ای خود، حاصل یک عملکرد برنامه‌ریزی‌شده گروهی می‌باشد تا یک تجربه منحصر به فرد. بدیهتا از این منظر حکمرانی کارآمد حاصل همگرایی توانمندی‌های مدیریتی شناسنامه‌دار، چندوجهی و متراکم از ظرفیت‌های متنوع است.

این بدان معناست که در یک دولت کارآمد چگونگی تجمیع توانمندی‌های مدیریتی و تطبیق آن با اهداف و ظرفیت های موجود است که اهمیت می‌یابد تا سیاهه القاب و عناوین! این فرآیند باید چنان شایسته صورت پذیرد که امکان جابجایی وزرا از وزارتی به وزارت دیگر قابل درک نباشد.

د- و همچنین باید توجه داشت که برآورد احتمال عدم وقوع نتیجه دلخواه یکی از عناصر تفکیک ناپذیر کارآمدسازی دولت‌هاست و بر این اسلوب است که رویه سناریونویسی در حکمرانی و عرضه طیف متنوعی از راهکارها و پیش‌بینی‌ها در عصر حاضر بسیار رواج دارد.

در واقع دیگر نمی توان با یک کلید دنبال باز کردن قفل های متعدد و یا حتی یک قفل بود؛ و یا با اتخاذ سیاست های سلبی مانع فعال‌سازی سایر راهکارها ولو مطلوب شد.

به عبارتی، آزادسازی تفکر پیرامون راهکارهای برون‌رفت از بحران‌ها خود منجر به شناسایی مسیرهای تازه و ارتقاء سطوح تعاملی خواهد شد.

ه- کارآمدی برآمده از نگاه راهبردی به مسایل، منتج به در نظر گرفتن تمام اجزای تحت اختیار دولت اعم از اقتصاد، فرهنگ، سیاست و... می‌شود و هیچ بخشی را نادیده نمی‌انگارد.

از این منظر با وجود اولویت توجه به اقتصاد کشور و امور معیشتی مردم، نمی‌توان فرهنگ، آموزش، سیاست، و... را نادیده گرفت و برای مشکلات این حوزه‌ها چاره‌اندیشی نکرد.

تصور می رفت نامزدهای محترم در بیانیه‌های انتخاباتی‌شان حداقل نیم نگاهی به این مسایل نیز می‌نمودند؛ بخصوص آنکه رئیس جمهور در دوره خاصی قرار دارد و پایان چهارسال ریاست جمهوری‌اش همزمان با سال تحقق سند چشم انداز کشور خواهد بود! و البته هیچ سخنی در این باب نیز نشنیدیم!

و- از نامزدهای ریاست جمهوری برنامه بخواهید بخصوص آنها که فقط نقد وضعیت موجود را بهعنوان راهکار موفقیت در رقابت انتخاب کرده‌اند. نامزدها را در برابر سوالات سخت قرار دهید، بپرسید و با ایشان صریح باشید. چشم‌هایتان را از روی تراکت‌ها و پوسترها و بروشورهای تبلیغاتی بردارید و به سمت وزن کشی برنامه‌های نامزدها بچرخانید.

ان‌شاءالله پس از تأیید صالحیت‌ها و مشخص شدن نامزدهای نهایی، سیاهه ای از پرسش‌های اساسی تقدیم مردم شریفکشورم ایران خواهد شد.

با آرزوی سربلندی ایران عزیز