گویش محلی قشم میراث ناملموسی که در حال فراموشی است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قشم، میراث فرهنگی ناملموس به‌معنای رسوم، بازنمایی‌ها، تجلیات، دانش‌ها، مهارت‌ها و فضاهای فرهنگی مرتبط با آن‌هاست که جوامع، گروه‌ها و در بعضی از موارد افراد به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسند.

این میراث فرهنگی ناملموس که از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شود پیوسته توسط جوامع و گروه‌ها در پاسخ به محیط و تعامل با طبیعت و تاریخشان بازآفرینی می‌شود و حس هویت و تداوم را برایشان به ارمغان می‌آورد و بدین‌ترتیب احترام به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری را ترویج می‌دهد.

جزیره قشم یکی از قدیمی‌ترین مراکز استقرار بشر در خلیج‌فارس است و از دوران هخامنشی تاکنون همواره مسکونی بوده‌است.

قشم به دلایل استراتژیکی همچون قرار گرفتن در دهانه تنگه هرمز و ابتدای خلیج‌فارس، وسعت و بزرگی و به تبع آن امکان استقرار جمعیتی بیشتر و توانایی تامین و ذخیره آب بهتر نسبت ‌به دیگر جزایر خلیج‌فارس،  دسترسی آسان به سرزمین مادری و همچنین حضور اعراب و استعمارگران اروپایی همواره یکی از کانون‌های مبادلات و مراودات فرهنگی‌، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بوده‌است و این تبادلات باعث شکل‌گیری فرهنگ غنی در جزیره قشم شده‌ است.

نمادهای میراث فرهنگی ناملموس در جزیره قشم شامل گویش و بیان‌های کلامی مردم از قبیل متل‌ها،  قصه‌ها و افسانه‌ها،  داستان‌ها،  ضرب‌المثل‌ها، چیستان‌ها،  لالایی‌ها، یامال‌ها ، آوازها،  موسیقی و رقص‌های سنتی و آیینی و آداب و رسوم و مراسمی همچون زار،  ازوا، نوروز دریا،  آیین‌های مرتبط با دریا و دریانوردی همچون بالا کشیدن بادبان و به آب انداختن لنج می شود.

از دیگر جلوه های این میراث، می‌توان به صنایع دستی،  لباس و نوع پوشش دختولوکا و دیگر عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های قشم، بازی‌های بومی و محلی، دانش بومی ساخت لنج و دیگر صنایع چوبی، دانش مرتبط با انواع مشاغل سنتی کاربرد و خواص گیاهان دارویی، روش‌های ذخیره آب، سبک معماری، دانش ساخت انواع بادگیر، برکه، ساباط و غیره اشاره نمود.

 میراث ناملموس، ارثیه‌های با ارزشی هستند که سینه‌به‌سینه از نیاکانمان به ارث رسیده‌است، این مواریث تشکیل‌دهنده ریشه‌های معنوی و هویت ما و وجه تمایز ما از سایر اقوام و  فرهنگ‌ها هستند و به زندگی ما روح بخشیده‌اند.

میراث ناملموس را خطراتی ناملموس تهدید می‌کند ، خطراتی همچون مهجوریت و عدم کاربرد، عدم توجه و التفات، بی‌تفاوتی نسبت ‌به آن‌ها و به یغما رفتن و ثبت توسط بیگانگان.

  جوامع محلی را نسبت به حفظ و انتقال میراث ناملموس تشویق و حمایت کنیم  

عبدالرضا دشتی‌زاده رئیس سابق اداره میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم در همین راستا با تاکید بر اینکه حفظ و انتقال این میراث به نسل‌های آینده یک رسالت ملی است گفت:همه افراد جامعه و انجمن‌های مردم نهاد در این عرصه وظیفه دارند در حد مقدورات خود کمک کنند.

وی بر ضرورت حمایت از جوامع محلی تاکید کرد و گفت: اگر ما این جوامع را نسبت به حفظ میراث فرهنگی تشویق و حمایت نکنیم دیگران می‌آیند و میراث ما را به نام خودشان تصاحب می‌کنند.

دشتی‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود به تفصیل گویش‌ها، موسیقی و مراسم ویژه مردمان جزیره قشم از جمله مراسم زار را به عنوان جنبه‌های مهم میراث ناملموس این جزیره مورد بحث و بررسی قرار داد و گفت: گویش‌ها در جزیره قشم بسیار متنوع است و حتی مشاهده شده است که هر روستا برای یک واژه، گویش ویژه خود را دارد.

رئیس سابق اداره میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم ادامه داد: به دلیل ارتباطات فرهنگی این جزیره با کشورهای عربی، سواحل آفریقا و هند، واژگان مختلفی از این فرهنگ‌ها به گویش جزیره راه یافته است.

دشتی‌زاده خاطرنشان‌کرد: واژگان انگلیسی نیز در گویش جزیرتی‌ها دیده می‌شود که می‌توان به: گُلاس(لیوان)، توال(حوله)، بلدینگ(ساختمان) و هاسپیتال(بیمارستان) اشاره کرد.

وی افزود: گویش قشمی بسیار غنی است؛ به این معنا که برای حالت‌های گوناگون از یک مسئله نام‌های مختلفی استفاده می‎شود.

میراث ناملموس چون قابل رویت نیست به‌راحتی در معرض خاموشی و فراموشی قرار می‌گیرد، این‌گونه به خاموشی و فراموشی را می‌توانیم در گویش قشمی ببینیم که به دلیل عدم کاربرد توسط مردم در حال تحلیل رفتن است و از آن فقط افعالی چند باقی مانده‌است.  

بنا بر این گزارش، هر چند که میراث ناملموس حامیان اندکی دارد، اما ضرورت دارد اداره میراث فرهنگی و گردشگری سازمان منطقه آزاد با کمک جوامع محلی که صاحبان اصلی این میراث هستند می‌توانند، با برگزاری و احیا آیین‌ها، آداب و رسوم و با کمک فرهیختگان و نخبگان جامعه با تحقیق و پژوهش و نگارش و تلاش در ثبت این گونه مواریث و همچنین شرکت در همایش‌های مرتبط و چاپ کتاب و انتشار در مجلات معتبر باعث مانایی آن شوند.

انتهای پیام/7558/ ع