گزارش// ایران چگونه پیشتاز عرصه فناوری "نانوپزشکی" شد؟

به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم؛ یکی از حساس‌ترین کاربردهای فناوری نانو و نانوتکنولوژی، در حوزه پزشکی است و به علت ویژگی منحصر به‌فرد ذرات نانو که ابعاد فوق‌العاده کوچک آنها است، درهای جدیدی بر روش‌های نوین درمانی و تشخیصی گشوده شده که این شاخه کاربردی از نانوتکنولوژیِ حل مسائل پزشکی را "نانوپزشکی (NIH)"نامیده‌اند.

"نانوپزشکی" در دنیا توانسته است انتظارات میلیون‌ها بیمار را برای مراقبت‌های بهداشتی بهتر، کارآمدتر و مقرون به‌صرفه‌تر افزایش دهد و راه‌حل‌های امیدوارکننده‌ای را برای طیف وسیعی از بیماری‌ها ارائه دهد؛ فناوری نانو از تشخیص گرفته تا نظارت بر بیماری، انجام جراحی و شیمی‌درمانی یا پزشکی احیاکننده، دخل و تصرف کرده و تحول عظیمی را در علم دنیا به وجود آورده‌ است.

در ایران نیز در راستای اهمیت این موضوع، هیئت وزیران در جلسه 1396/07/23 به پیشنهاد معاونت علمی و فناوری رییس جمهور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ١٤� ٤ را تصویب کرد که یکی از مهم‌ترین بندهای آن ماده 5 این سند است که به شرح ذیل است:

ماده ٥- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است با رعایت قوانین اقدامات زیر را برای بکارگیری محصولات نانو ساخت داخل با فناوری بومی در حوزه‌های ذیربط اجرا کند:

الف- سازمان غذا و دارو موظف است نسبت به موارد زیر اقدام نماید:

١- حمایت از ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع برای ارزیابی ایمنی محصولات نانو.

٢- تسریع در فرایند ثبت و بررسی نانو داروها.

٣- حمایت از قیمت گذاری نانوداروها.

ب- حمایت و تشویق مراکز درمانی، بیمارستان‏ها، درمانگاه‌های دستگاه‌های اجرایی به استفاده از محصولات نانو سلامت‏ محور شامل نانو داروها (نانوداروهای ضدسرطان، پادزیست (آنتی بیوتیک)، ضدسالک و غیره)، مکمل و داروهای گیاهی، ملزومات پزشکی (پدهای ترمیم زخم نانو و ماسک‌های (پوشانه‌‏های) نانو) و فرآورده‏‌های آرایشی و بهداشتی تولید داخل.

پ- حمایت از ورود محصولات نانودارویی و فرآورده‌های سلامت حوزه نانو که با فناوری بومی در داخل ساخته شده‌‌اند، به فهرست‌‌های رسمی کشور برای محصولاتی مانند:

١- انواع نانوداروها نظیر نانوداروهای ضدسرطان.

٢- ملزومات و تجهیزات دارویی.

٣- لوازم (کیت‌) تشخیص نانو نظیر لوازم (کیت) تشخیص سلول‌های سرطانی.

٤- فرآورده‌های آرایشی-بهداشتی نانو.

٥- محصولات نانو با کاربرد در حوزه سلامت نظیر انواع رنگ و کاشی ضدباکتری یا خودتمیزشونده، مواد تمیزکننده و منسوجات نانو.

فناوری نانو به ما امکان ســاخت و طراحی موادی را می‌دهد کــه دارای خواص و خصوصیات جدید است، در واقع هدف "نانوپزشــکی" ارائه امکانات به‌منظور شناخت و پیشگیری در مقیاس‌های بنیادی است؛ عمده نانوداروها در مراحل اولیه کاربرد هستند و باید موانع بسیاری از سر راه آنها برداشته شود که این کار ممکن است سال‌ها و یا چند دهه زمان ببرد؛ پیشرفت‌های علم و فناوری در چند دهه‌ی اخیر در علومی مثل پزشکی و ژنتیک آن‌چنان خارق‌العاده بوده که به‌عنوان انقلابی در علم به شــمار می‌آید.

در این راستا، بشر به‌تدریج توانســته با آغاز دخالت در سطوح عمیق‌تر طبیعت، موادی را خلــق کند که به طرز باورنکردنی کوچک هستند که این پیشرفت شگرفی در دنیای علم و فناوری محسوب می‌شود؛ فناوری نانو، فناوری کاربرد ذرات در ابعاد نانو (یک میلیاردم متر) است که به ما امکان طراحی و ســاخت مواد جدیدی را می‌دهد که دارای خواص و کاربردهای جدیدی اســت؛ یکی از شاخه‌های علمی که از این فناوری بهره فراوان برده، علم پزشکی است که در ساخت ابزار پزشکی، تشخیص و درمان بیماری‌ها، ساخت دارو و حتی پیشگیری از آنها کاربرد دارد.

طبقه‌بندی کاربردهای فناوری نانو در پزشکی به صورت خلاصه تشریح شده است که شامل "دارورسانی"، "مواد کاشتنی در بدن"، "کاربردها در جراحی"، "وسایل تشخیصی" و "درمان سرطان‌ها" است. امروزه فناوری نانو توانسته است رویکردی جدید در عرصه‌های مختلف پزشکی ایجاد کند و شاید بتوان گفت مهم‌ترین اثر فناوری نانو بر علوم پزشکی، بالا بردن کارایی روش‌های مختلف و ایجاد روش‌های نوین و کاهش هزینه‌های اقتصادی در این حوزه است و همین امر باعث شده است کشورهای مختلف با سرعتی هرچه تمام‌تر در این حوزه قدم برداشته و به پیش بروند.

 از جمله محصولات  تولیدشده حوزه دارو و پزشکی در حوزه فناوری نانو در ایران شامل "سینادوکسوزوم"، "سیناکورکومین"، "سیناآمفولیش"، "پاکلی‌نب"، "کیت تشخیص بیومولکول"، "کیت تشخیص بارداری (ریما)" و "خانواده کیت تشخیص سریع" است که به کاربرد تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد.

به عنوان نمونه داروی "سینادوکسوزوم" در درمان بیماران سرطانی و بیماران مبتلا به AIDS به کار می‌رود، این فرآورده حاوی دارویی است که قادر است سلول‌های سرطانی را به طور انتخابی از بین ببرد. فرمولاسیون موجود در این فرآورده کمک می‌کند این دارو از طریق جریان خون، بیشتر به سمت بافت سرطانی نسبت به بافت‌های سالم بدن هدایت شود و این موضوع می‌تواند باعث کاهش عوارض جانبی این دارو نسبت به دوکسوروبیسین استاندارد شود.

"سیناکورکومین" یک ترکیب آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب است و ماده موثره‌ی داروی سیناکورکومین از زردچوبه گرفته شده است چراکه زردچوبه خصوصیات آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی دارد ضمن اینکه این دارو محصول شرکت دانش‌بنیان مینو است.

"سینا آمفولیش" یک محصول نانو ساخت ایران است که موثرترین دارو برای درمان بیماری‌های قارچی و عفونت‌های تک‌یاخته‌ای مانند انگل لیشمانیا است.

"پاکلی‌نب" نیز یک داروی ضدسرطان است که طبق آزمایش‌های صورت گرفته، این نانو دارو مشابه با داروی آمریکایی آبراکسان بوده است و با یک پنجم قیمت خارجی آن وارد بازار شده است. از سرطان‌های رایج، سرطان سینه، ریه و پانکراس است و "پاکلی تاکسل" یک ماده طبیعی ضدسرطان است که مانع فرایند تقسیم سلولی و رشد سلول‌های سرطانی می‌شود.

"کیت تشخیص بارداری ریما" از جمله محصولات فناوری نانو ساخت ایران در حوزه پزشکی است. در سال‌های اخیر کیت‌های تشخیص بارداری بسیار مورد کاربرد قرار گرفته‌اند که این کیت‌های تشخیص سریع بارداری حاوی نانو ذرات  طلا، یک کیت غربالگر مبتنی بر نانو ذرات طلا به حساب می‌آیند و در این کیت به دلیل استفاده از نانو ذرات طلا، تشخیص وجود HCG در ادرار انسان به سرعت و با دقت بالا صورت می‌پذیرد. این محصول  توسط شرکت دانش‌بنیان "زیست ابزار پژوهان" تولید شده است.

"خانواده کیت تشخیص سریع" محصول دیگری است که در تشخیص مواد مخدر مانند مورفین، متادون و غیره، استخراج نمونه در زمان کوتاه‌تر و استخراج نمونه با آلودگی بسیار کمتر نسبت به سایر روش‌های استخراج، کاربرد دارد.

محصولات ایران ساخت نانویی در حوزه بهداشت و سلامت نیز در سال‌های اخیر رشد فراوانی یافته است که از جمله این محصولات "ماسک تنفسی فیلتردار"، "خانواده محصولات سیلوسپت"، "پانسمان Agi Coat"، "عینک آفتابی صا ایران"، "خانواده شوینده‌های دوست‌دار محیط زیست دارای نانوامولسیون‌های گیاهی"، "اسپری آنتی‌باکتریال زخم نیواشا"، "پد اپیلاسیون آنتی‌باکتریال"، "فیلتر آنتی‌باکتریال ترکیبات مضر تنباکو"، "کیسه زباله آنتی‌باکتریال زیست تخریب‌پذیر و مقام"، "واکس چرم آنتی باکتریال"، "ماسک جذب گرد و غبار"، "ضدعفونی کننده بیمارستانی"، "فلوئید و کرم‌های ضد آفتاب‌ سان‌سیف"، "کرم ضدآفتاب"، "روشن‌کننده و ضد چروک آردن"، "لوسیون و کرم ضدآفتاب هیدرودرم"، "کفی کفش آنتی باکتریال حاوی نانوذرات نقره"، "کلوئیدنانونقره ضدعفونی کننده سطوح" و "پودر مرگ موش‌- شک‌بوم" است.

با توجه به تولید محصولات فراوان نانویی در حوزه‌های مختلف در کشور، مقام معظم رهبری نیز در سخنرانی نوروزی خود، ایران را جزو کشورهای پیشتاز در حوزه فنّاوری نانو و تولیدات نانویی دانستند تا جایی که مطالعه روند رشد کشور در حوزه فناوری نانو و جایگاه و رتبه ایران در دنیا، حکایت از نتایج حیرت‌انگیزی دارد.

در سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق 1404، افزایش اقتدار علمی کشور، توسعه صنعت و بازار نانو و نقش‌آفرینی این فناوری در زندگی مردم هدف‌گیری شده است و مطابق با این چشم‌انداز، پیشرفت‌های نانو در ایران اسلامی تا سال 1404 با تاثیرگذاری در آبادانی کشور و تولید  ثروت، موجب بهبود زندگی مردم می‌شود و سه هدف "ارتقاء اثرگذاری فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی مردم"، "دستیابی کشور به جایگاه مناسب در علم و فناوری نانو در بین کشورهای جهان" و "کسب سهم مناسبی از بازار جهانی فناوری نانو" به عنوان چشم‌انداز و سه هدف کلان برای ده‌ساله دوم پیشرفت نانو در کشور تعیین شده است و تولید این محصولات کلیدی نشان می‌دهد که فناوری نانو پزشکی در ایران در حال رسیدن به جایگاه اصلی و واقعی خود است.

انتهای پیام/