به یاد سلمان شعر انقلاب؛ مردی که مردم را فراموش نکرد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شعر پس از پیروزی انقلاب اسلامی هرچند از نظر فرم و زبان پیرو دوره‌های پیش از خود بوه و شباهت‌هایی از این منظر دارد، اما در حوزه محتوا و اندیشه، دگرگون شده و متمایز ظاهر شده است. تجربیات برخورد شاعران با تحولات اجتماعی و مسائل مهمی چون پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، سبب شد تا دوره جدیدی در شعر معاصر ایجاد شود که ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد و دوره‌ای جدید در شعر فارسی به شمار می‌آید. در این میان حضور شاعرانی چون سلمان هراتی در شکل‌گیری شعر انقلاب اسلامی تأثیری غیر قابل انکار دارد.

سلمان هراتی که نامش با عناوینی چون «از آسمان سبز» و «دری به خانه خورشید» در ادبیات انقلاب اسلامی می‌درخشد، در طول حیات کوتاه شاعرانه خود توانست دریچه‌های نویی را به روی شعر و ادبیات انقلاب اسلامی بگشاید. 

او که اولین روز بهار سال 1338 در تنکابن متولد شد، تحصیلات خود را در همین شهر آغاز کرد و پس از آن، در رشته هنر در دانشگاه تربیت معلم تهران به ادامه تحصیل پرداخت. از جمله فعالیت‌های سلمان هراتی در طول تحصیل، حضور در حوزه هنری و آشنایی و معاشرت با شاعرانی چون زنده‌یاد سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور، مهرداد اوستا و مشفق کاشانی بود. 

بررسی شعر زنده‌یاد هراتی حکایت از تحول ساختاری و زبانی شعر او دارد. اما هراتی تنها به این دلیل در حوزه شعر انقلاب مطرح نیست. از این منظر، شعر او بیشتر از وجه اندیشه حائز اهمیت است. شعر هراتی در این حوزه، آیینه‌ای است از آرمان‌های انقلاب و دغدغه‌های اجتماعی در دهه 60. او از این زاویه، شاعری دردمند بود که هیچ‌گاه تحول و تغییر شرایط زندگی، او را از دردهای مردم محروم و فضای روستا دور نکرد. 

شعر اعتراض انقلاب اسلامی با تلاش‌های شاعرانی چون او آغاز شد و از این زاویه می‌توان هراتی را از پایه‌گذاران شعر اعتراض در ادبیات انقلاب اسلامی یاد کرد؛ جریانی که بعدها در دهه 70 و با اتمام جنگ تحمیلی از سوی شاعرانی چون علیرضا قزوه و بعدها علی‌محمد مؤدب ادامه پیدا کند و جریان داشته باشد. 

کامران شرفشاهی، از شاعران کشور، درباره او می‌گوید: سلمان فراتر از سنش می‌اندیشید و همواره نگران آفت‌هایی بود که بهار و باغ او را تهدید می‌کرد؛ آفت‌هایی که امروز معرف حضور همه هست! سلمان هراتی به حق از طلایه‌داران شعر «اعتراض» است و چه بسیار شاعرانی که پس از او کوشیدند تا با تقلید از او قدم در جای پای او بگذازند و راه ناتمام او را ادامه دهند.

همدردی با محرومان، هم‌نوایی با ستمدیدگان جهان و صاعقه‌وار برآشفتن بر خودکامگان و زیاده‌طلبان فرومایه از شاخصه‌های چشمگیر سروده‌های دردآلود سلمان است؛ هرچند که بعضی از سروده‌های او همانند شعرهای سپید مربوط به دوران دفاع مقدس، حال و هوای شعرهای پر التهاب عصر مشروطیت را دارد.

شعر اعتراض در مجموعه‌های هراتی، رنگی دینی دارد. شاعر تلاش دارد با اشاره به آیات و روایات، به مخاطب خود تلنگر بزند. هراتی در سروده‌هایش صادق است، بی‌غل و غش همانند مردمان روستازاده‌ای که همواره در شعرهای او حضور دارند:

زندگی ساعت تفریحی نیست
که فقط با بازی
یا با خوردن آجیل و خوراک
بگذرانیم آن را
هیچ می‌دانی آیا
ساعت بعد چه درسی داریم؟
زنگ اول دینی
آخرین زنگ حساب!

 انتهای پیام/