کاهش حجم مبادلات تجاری ایران در سال جاری به دلیل شیوع کرونا

احسان پیری در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، درباره تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه در سال 99 گفت: کشور ایران به لحاظ جمعیت بالا و مرز مشترک با 10 کشور، توان بالقوه خوبی در تولید و صادرات دارد. با توجه به اینکه صادرات غیرنفتی در سالهای اخیر اهمیت بالایی پیدا کرده است، لزوم برقراری ارتباط گستردهتر با همسایگان بیش از پیش احساس میشود.

وی ادامه داد: برقراری ارتباط تجاری با کشورهای همسایه از زمانی جایگاه استراتژیک پیدا کرده که از طرفی صادرات نفتی محدود شده و نیاز به ارز برای تامین کالاهای وارداتی از طریق صادرات غیرنفتی صورت میگیرد و از طرف دیگر بازارهای بکر و قابل استفادهای در اطراف ایران وجود دارد.

به گفته پیری، با این حال، بروز شوکهایی نظیر شیوع ویروس کرونا اثر منفی بر وضعیت تجارت کشور گذاشته است. این موضوع در کنار موانع داخلی کسب وکار و تحریمهای یکجانبه آمریکا منجر به افت وضعیت تجاری کشور در سال جاری شده است.

رئیس هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران با اشاره به آخرین آمار گمرک، طی پنج ماهه نخست سال 99، اظهار کرد: صادرات ایران به کشورهای همسایه 21 میلیون تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاهش 13 میلیون تنی داشته است. کشورهای ترکمنستان، ارمنستان، آذربایجان، پاکستان، ترکیه و عراق در این بازه زمانی واردات خود را از ایران کاهش دادند و در مقابل کشورهای قطر، کویت، افغانستان و امارات نیز تا حدودی واردات از ایران را افزایش دادند.

وی تاکید کرد: برآیند اینها نشان میدهد کفه کاهش واردات از ایران سنگینتر از کفه افزایش بوده است. نکته ای که در این میان وجود دارد این است که صادرات ایران به کشورهایی که نقش قابل توجهی در بازار صادراتی کشور ایفا میکنند کاهش یافته است.

پیری با بیان اینکه در بین کشورهایی که واردات خود از ایران را کاهش دادند، نقش عراق، ترکیه و ترکمنستان برجسته تر بوده است، افزود: چنانچه طی پنج ماه نخست سال جاری نسبت به بازه مشابه سال قبل، عراق 25 درصد، ترکیه 88 درصد و ترکمنستان 95 درصد واردات خود را بهلحاظ وزنی کاهش دادند.

وی به صادرات ایران به کشورهای همسایه به لحاظ ارزش اشاره کرد و گفت: مجموع واردات کشورهای همسایه از ایران در پنج ماهه نخست امسال، 6 میلیارد دلار بوده که نسبت به 10 میلیارد دلار سال گذشته کاهش 40 درصدی داشته است. واردات تمام کشورهای همسایه (حتی کشورهایی که به لحاظ وزنی افزایش واردات داشتند) در این بازه نزولی بوده است.

رئیس هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران ادامه داد: هرچند برخی کشورها نظیر قطر و کویت واردات خود را به لحاظ وزنی از ایران افزایش دادند اما از نظر ارزش، صادرات ایران به این کشورها هم کاهشی بود. البته کشورهای امارات و افغانستان که بعد از این دو کشور بیشترین حجم صادرات از ایران را به خود اختصاص داده بودند، تغییر چندانی در میزان واردات خود از ایران ایجاد نکردند.

وی با اشاره به اینکه کاهش صادرات صرفا به کشورهایی که بیشترین حجم مبادلات تجاری با ایران را دارند، محدود نبوده است، عنوان کرد: کشورهایی نظیر ترکمنستان، قطر، کویت، ارمنستان و آذربایجان که کمتر از 200 میلیون دلار با ایران مبادله داشتند نیز مبادلات تجاری خود با ایران را کاهش دادند. بنابراین کشورهای دیگر نیز نتوانستند کمبود ایجاد شده توسط ترکیه و عراق را جبران کنند.

به گفته پیری، حجم صادرات ایران به کشورهای همسایه، هم لحاظ وزنی و هم از لحاظ ارزشی کاهش یافته است. صادرات ایران به کشورهای همسایه به لحاظ ارزشی از حدود 9.9 میلیارد دلار در 5 ماهه نخست 98 به 6 میلیارد دلار در 5 ماهه نخست 99 رسید و از لحاظ وزنی هم از 34.7 میلیون تن در 5 ماهه نخست 98 به 21 میلیون تن کاهش یافت. بنابراین در این بازه زمانی، شاهد کاهش بیش از 39 درصدی صادرات براساس هر دو متغیر (وزنی و ارزشی) هستیم. براین اساس، میتوان گفت طی نیمه نخست سال جاری ارتباط اقتصادی با همسایگان با افت قابل ملاحظه ای (حدود 40 درصدی) همراه بوده است.

وی درباره وضعیت تراز تجاری کشور نیز توضیح داد: هرچند آمارهای رسمی حکایت از کاهش صادرات به کشورهای همسایه دارد اما نباید از خاطر برد که طی یکسال گذشته به دلیل محدودیتهایی که در زمینه کنترل ویروس کرونا اتخاذ شد، بسیاری از کشورها مبادلات تجاری خود را کاهش دادند.

رئیس هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران درباره تبعات اقتصادی ویروس کرونا نیز توضیح داد: این تبعات برای برخی کشورها بگونه ای بود که بدترین رکوردهای رشد اقتصادی چند دهه اخیر خود را ثبت کردند. از این رو، کاهش حجم و ارزش صادرات ایران اتفاق بعیدی نبود. کما اینکه همانطور که صادرات ایران به نسبت سال قبل کمتر شد، واردات نیز کاهش یافت.

وی ادامه داد: در واقع، میتوان گفت هرچند حجم تجارت ایران با کشورهای همسایه کاهش یافت اما بخشی از این کاهش به دلیل محدودیتهای کرونایی اجتناب ناپذیر بود. ضمن اینکه اگر کاهش واردات را هم در همین چارچوب نگاه کنیم، متوجه میشویم که همانگونه که ارز صادراتی قابل توجهی وارد کشور نشده، ارز چندانی هم برای واردات، از کشور خارج نشده است.  

پیری با اشاره به آمارهای بانک مرکزی، گفت: کاهش واردات به قدری بوده که حتی تراز تجاری کشور مثبت شده است. در طول شش ماه ابتدایی سال 99 بیش از 16.7 میلیارد دلار صادرات صورت گرفت و 13.5 میلیارد دلار هم صرف کالاهای وارداتی شد. بنابراین در نیمه نخست سال 1399، تراز تجاری کشور بیش از 3 میلیارد دلار مثبت بوده است.

وی با بیان اینکه طی چند سال گذشته برای توسعه مبادلات تجاری کشور با همسایگان، هدفگذاریهایی انجام شد، افزود: به عنوان مثال هدفگذاری 20 میلیارد دلاری مبادلات تجاری با عراق و هدفگذاری مبادلات 30 میلیارد دلاری با ترکیه صورت گرفته است و از سوی دیگر، طبق گفته رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، با فراهم شدن زیرساخت‌های لازم و دستیابی به ابزارهای مهمی مثل حمل و نقل و نظام بانکی نوین، ظرفیت 100 میلیارد دلاری صادرات به کشورهای همسایه محقق خواهد شد. به عبارتی، ظرفیت افزایش 2.5 برابری صادرات غیرنفتی با فراهم شدن زیرساختها وجود دارد.

رئیس هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران با اشاره به اینکه اکنون تبعات اقتصادی ویروس کرونا در حال فروکش کردن است، اظهار کرد: در این شرایط میتوان مجددا به افزایش مبادلات تجاری و افزایش صادرات امیدوار بود. با این حال لازم است برای حصول به هدف افزایش حجم تجارت -علیالخصوص صادرات- به کشورهای همسایه و سایر کشورهای اطراف از رایزنی تجاری و تقویت دیپلماسی اقتصادی، توافق دو یا چندجانبه برای تامین حجم مشخصی از کالاها و کاهش عوارض گمرکی و تعرفه ها براساس توافق بین کشوری بهره برد.

وی تاکید کرد: از طرف دیگر در داخل کشور نیز باید اصلاحاتی در حوزه تجارت صورت بگیرد تا تولید کشور توان حضور در عرصه های بین المللی را افزایش دهد. از جمله این موارد می توان به کاهش قوانین و مقررات (مجوزها) برای کسب و کار، حذف ارز ترجیحی و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و اتاق بازرگانی اشاره کرد.

پیری افزود: در صورت استفاده از ظرفیتها، میدان دادن به بخش خصوصی و تسهیل روابط تجاری از طریق کاهش مقررات اهداف در نظر گرفته شده قابل حصول خواهد بود. البته در حال حاضر فاصله زیادی با اهداف تعیین شده وجود دارد. چنانچه سرپرست سابق وزارت صنعت، معدن و تجارت در اینباره گفته بود کشورهای سالیانه 1200 میلیارد دلار واردات انجام می‌دهند که سهم ایران از آن فقط دو درصد و حدود 24 میلیارد دلار است. البته هرچند فاصله زیادی با جایگاه مطلوب تجاری وجود دارد اما ظرفیتها بگونه ای است که میتوان با تلاش داخلی، نسبت به آینده تجاری کشور امیدوار بود.

ظرفیت 100 میلیارد دلاری صادرات به کشورهای همسایه محقق خواهد شد. به عبارتی، ظرفیت افزایش 2.5 برابری صادرات غیرنفتی با فراهم شدن زیرساختها وجود دارد.

رئیس هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران با اشاره به اینکه اکنون تبعات اقتصادی ویروس کرونا در حال فروکش کردن است، اظهار کرد: در این شرایط میتوان مجددا بهافزایش مبادلات تجاری و افزایش صادرات امیدوار بود. با این حال لازم است برای حصول به هدف افزایش حجم تجارت -علیالخصوص صادرات- بهکشورهای همسایه و سایر کشورهای اطراف از رایزنی تجاری و تقویت دیپلماسی اقتصادی، توافق دو یا چندجانبه برای تامین حجم مشخصی از کالاها و کاهش عوارض گمرکی و تعرفهها براساس توافق بین کشوری بهره برد.

وی تاکید کرد: از طرف دیگر در داخل کشور نیز باید اصلاحاتی در حوزه تجارت صورت بگیرد تا تولید کشور توان حضور در عرصههای بین المللی را افزایش دهد. از جمله این موارد می توان به کاهش قوانین و مقررات (مجوزها) برای کسب و کار، حذف ارز ترجیحی و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و اتاق بازرگانی اشاره کرد.

پیری افزود: در صورت استفاده از ظرفیتها، میدان دادن به بخش خصوصی و تسهیل روابط تجاری از طریق کاهش مقررات اهداف در نظر گرفته شده قابل حصول خواهد بود. البته در حال حاضر فاصله زیادی با اهداف تعیین شده وجود دارد. چنانچه سرپرست سابق وزارت صنعت، معدن و تجارت در اینباره گفته بود کشورهای سالیانه 1200 میلیارد دلار واردات انجام می‌دهند که سهم ایران از آن فقط دو درصد و حدود 24 میلیارد دلار است. البته هرچند فاصله زیادی با جایگاه مطلوب تجاری وجود دارد اما ظرفیتها بگونهای است که میتوان با تلاش داخلی، نسبت به آینده تجاری کشور امیدوار بود.

انتهای پیام/