انتشار «شرح غزل‌های حافظ» استاد معین پس از ۸۰ سال/ کتابی که روی ورقه‌های امتحانی نوشته شد
کتاب «شرح غزل‌های حافظ» به قلم زنده‌یاد استاد محمد معین به کوشش مهدخت معین، فرزند استاد، توسط انتشارات صدای معاصر منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «شرح غزل‌های حافظ»، از مجموعه «گنجینه عرفان» توسط انتشارات صدای معاصر منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک قرار گرفت.
کتاب «شرح غزل‌های حافظ» در واقع حاصل تلاش‌های زنده‌یاد استاد محمد معین است که به کوشش مهدخت معین، دختر استاد و سهیلا امیرقاسم‌خانی پس از 80 سال تدوین و منتشر شده است.
استاد معین پیش از مجموعه «گنجینه عرفان»، کتاب ارزشمند «حافظ شیرین‌سخن» را که حاصل تلاش و تحقیق او در سال‌های 1315 تا 1318 بود، در سال 1319 منتشر کرد. انس او با دیوان حافظ و دقت نظرش در پژوهش‌های داخلی و خارجی سبب شد تا نکته‌ای از آخرین پژوهش‌های پژوهشگران داخلی و خارجی نادیده گرفته نشود. انس استاد با حافظ زبانزد بود: «چندان راه مبالغه پیمودم که «حافظ پرست»ام نامیدند و من خود بدان مباهات کرده می‌گفتم: فتاد از بهره روز الستم/ یکی جام جم از حافظ به دستم/ معین ار مست و مخمورم شب و روز/ مکن منعم که من حافظ پرستم».
مهدخت معین در مقدمه «شرح غزل‌های حافظ» درباره چگونگی تدوین این اثر و انتشار آن پس از چند دهه می‌نویسد: «گنجینه عرفان» در دو جلد طراحی و برنامه‌ریزی شده بود. جلد اول از حرف «آ» تا حرف «دال» و جلد دوم از حرف «ر» تا آخر. جلد اول پاکنویس شده در دسترس بود؛ در حالی که بعداً مکرر در اطراف صفحات و هم در صفحات جداگانه، کوچک و بزرگ، یاداداشت‌هایی توسط مولف نوشته شده و به اوراق الصاق شده بود. ضمناً سه غزل از حرف «ر» نیز در انتهای همین جلد موجود بود. جلد دوم را یافتم در حالی که به صورت پیش‌نویس بود، پر از حواشی و اضافات، مرتب نشده تا حرف «ش» تصمیم گرفتیم که تا حرف «دال» و همان سه غزل از حرف »ر» را برای چاپ آماده کنیم.
من که قبلاً جلد دوم «مزدیسنا» و جلد دوم «حافظ شیرین‌سخن» را کار کرده و برای چاپ آماده کرده بودم و نیز جلد اول «حافظ شیرین سخن» و تعلیقات «چهار مقاله» را با یادداشت‌های مفصل بعدی مؤلف؛ کاملاً به خط پدر آشنا شده بودم و به راحتی خط بسیار ریز و غالباً شکسته ایشان را می‌خواندم. موارد بسیار اندکی ناخوانا می‌ماند که آنها را نیز با تفحص و قیاس می‌توانستم کشف کنم و بخوانم، مآخذ و منابع مورد استفاده پدر بسیار قدیمی و نایاب بود. مدت‌ها جست‌وجو می‌کردم، برخی را می‌یافتم و بعضی را نه. ... کار واقعاً مشکل بود. هنگام کار روی «حافظ شیرین سخن» این نکته را دریافتم و فکر کردم دیگر به دنبال چاپ کتاب های دیگر نروم؛ ولی عشق به پدر و آثارش دوباره مرا به کار روی کتاب‌های دیگر مثل «چهار مقاله» و تعلیقات و کتاب حاضر برانگیخت.
به گفته مهدخت معین؛ «گنجینه عرفان» را استاد معین احتمالاً بلافاصله بعد از «حافظ شیرین» سخن نوشته است؛ بنابراین حدود 80 سال از نگارش آن می‌گذرد.
او در ادامه این مقدمه به روش کار استاد معین در «گنجینه عرفان» اشاره می‌کند و می‌نویسد: کتاب روی کاغذهای بزرگ خط‌دار دو برگی(چهار صفحه‌ای) به اندازه اوراق A3 نوشته شده بود که در زمان تحصیل ما، در دبستان، به آنها ورق امتحانی می‌گفتند. اوراق مذکور که فقط دوتا دوتا به هم متصل بودند، همگی داخل یک پوشه آبی رنگ قدیمی که با طناب نازکی از بالا و پایین و پهلو بسته می‌شد، قرار داشتند. اطراف صفحات و نیز روی ورق‌های کوچک و بزرگ یادداشت‌هایی به تدریح نوشته و مشخص شده بود که در کدام قسمت متن اضافه شود. قسمت‌هایی از بریده جراید نیز بین یادداشت‌ها به چشم می‌خورد، مواردی هم درباره مطلبی به مقاله یا کتابی ارجاع شده بود که باید از آنجا به متن گنجینه منتقل می‌شد که انجام دادم.
یکی از اهداف استاد معین در تألیف «گنجینه عرفان» مشخص کردن توالی ابیات به انتخاب خود ایشان بوده است. ظاهراً ابتدا غزلیات از روی نسخه‌ای نوشته شده است، سپس در مواردی ترتیب ابیات توسط مؤلف مشخص شده و از این رو دیده می‌شود که بیت سوم شماره 5 و بیت هفتم شماره سه و از این قبیل بقیه ابیات شماره‌گذاری شده. در شرح ابیات به ترتیب جدید یعتی ترتیبی که مؤلف انتخاب و شماره‌گذاری کرده کار شده یعنی بیت سوم متن که شماره پنج دارد، در شماره پنج شرح شده و بیت هفتم در شماره سه که در تمن شماره‌گذاری شده، شرح شده است.
مشخص نیست که نسخه اساس و مأخذ از دیوان حافظ در کار استاد معین کدام اثر بوده است. به گفته مهدخت معین، ممکن است استاد معین به روش التقاطی روی این متن کار کرده‌اند و یا اینکه نسخه‌ای خطی یا چاپی مخصوص به خود را داشته‌اند.
انتشارات صدای معاصر کتاب «شرح غزل‌های حافظ» را به کوشش مهدخت معین و سهیلا امیرقاسم‌خانی در 752 صفحه و به قیمت 190 هزار تومان منتشر کرده است.
انتهای پیام/
